Πέντε χρόνια μετά το ανεπανάληπτο «Νοσταλγώντας το Φως», ο Πατρίσιο Γκουσμάν επιστρέφει με ακόμα ένα χαρακτηριστικό δείγμα γραφής του ποιητικού σινεμά τεκμηρίωσης, το οποίο τιμήθηκε εις διπλούν με Αργυρή Άρκτο και βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής στην 65η Μπερλινάλε. Με οδηγό τη γεμάτη πραότητα φωνή του, ο Χιλιανός κινηματογραφιστής αφηγείται off αθέατες πτυχές της ιστορίας της χώρας του που εκτείνεται πέρα από το μεγαλύτερο σύνορό της, στα ανοικτά της ακτογραμμής. Εκεί όπου «Το Μαργαριταρένιο Κουμπί» ξετυλίγει την τραγική ιστορία πίσω από δύο κουμπιά τα οποία ανασύρθηκαν από το βυθό του Ειρηνικού Ωκεανού.
Συνεπές ως προς τη σπουδαία φιλμογραφία του και ολόψυχα αφιερωμένο στην υπηρεσία της ιστορικής μνήμης, το νέο πόνημα του Γκουσμάν δε θα μπορούσε ποτέ να αφορά απλώς ένα άθροισμα στείρων ιστορικών αφηγήσεων γύρω τη μαρτυρική τύχη των ιθαγενών της Παταγονίας ή τα αδιανόητα εγκλήματα της χούντας του Πινοσέτ, εκείνα που θάφτηκαν στην έρημο Ακατάμα ή βυθίστηκαν στον ωκεανό. Με γνώμονα το αρχέγονο υγρό στοιχείο στο οποίο οφείλεται η ίδια η ζωή αλλά και διαφυλάσσεται η ιστορική μνήμη, «το Μαργαριταρένιο Κουμπί» συνδυάζει μυσταγωγικά την αγάπη του κορυφαίου ντοκιμαντερίστα για τις φυσικές επιστήμες με μεγέθη όπως ο χρόνος, η μνήμη και η Ιστορία, φέρνοντας το συμπαντικά αχανές και το άχρονο σε ισότιμη – και τρόπον τινά συμφιλιωτική – αλληλεπίδραση με τις ανείπωτες πληγές που άφησε ο ανθρώπινος παράγοντας στο πέρασμα των αιώνων.
Όσοι είχαν την εξαιρετική τύχη να συστηθούν με το έργο του Γκουσμάν στο 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και τυγχάνει να συμμερίζονται το πάθος του για την Αστρονομία, θα συμφωνήσουν πιθανότατα πως ειδικά οι δύο τελευταίες στροφές της φιλμογραφίας του φαντάζουν σαν μία υπέροχη, κινηματογραφική μετενσάρκωση του λαμπρού αστρονόμου και ανθρωπιστή Καρλ Σέιγκαν. Συνεχίζοντας λοιπόν από το ίδιο μονοπάτι που μας άφησε στο «Νοσταλγώντας το Φως», το τελευταίο κεφάλαιο στη φιλμική κιβωτό του Γκουσμάν έρχεται να εδραιώσει τη μνήμη ως συμπαντική οντότητα αλλά και υπαρξιακή αναγκαιότητα, καθιστώντας τη ασπίδα για το μέλλον και σύμβολο της ακλόνητης πίστης του στον άνθρωπο και στο καλό. Και ομολογουμένως, υπό το οικουμενικό και αφοπλιστικά συγκινητικό πρίσμα του Χιλιανού κινηματογραφιστή, ο γεμάτος ανεπούλωτες πληγές κόσμος μας – παλιές και νέες – μοιάζει να έχει ακόμη ελπίδα. Όπως ακριβώς πίστευε μέχρι το τέλος της ζωής του και ο Σέιγκαν.
