Στην εποχή του κορονοϊού oι γυναίκες-ηρωίδες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της μάχης για να νιώθουμε εμείς ασφαλείς. Οι γυναίκες γιατροί, νοσηλεύτριες και το προσωπικό των νοσοκομείων, οι γυναίκες φαρμακοποιοί, στρατιωτικοί, αστυνομικοί, πυροσβέστες, οι γυναίκες αγρότισσες, υπάλληλοι σε σούπερ μάρκετ, καθαρίστριες, οι γυναίκες της διπλανής πόρτας, είναι πάντα εκεί για όλους εμάς προσφέροντας τις υπηρεσίες τους. Ταυτόχρονα όμως οι γυναίκες εν έτει 2020 βάλλονται περισσότερο από ποτέ από μια άλλη «πανδημία» αυτή της βίας, με τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας να σημειώνουν αύξηση κατά 20% στη χώρα μας. Οι απογοητευτικοί αριθμοί που φτάνουν στα χέρια μας μιλούν από μόνοι τους.
-Στην Ελλάδα από το 2011 έχουν ατύπως καταγραφεί 63 γυναικοκτονίες και 27 απόπειρες. Μια μάλιστα σημειώθηκε μόλις προχθές με μια 44χρονη γυναίκα στην περιοχή της Λακωνίας να πυροβολείται από τον σύζυγό της.
-Το 38% των γυναικοκτονιών παγκοσμίως συμβαίνουν από σύντροφο/σύζυγο, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
-Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ActionAid το 85% των γυναικών στην Ελλάδα έχει δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο της εργασίας του, αλλά μόνο το 6% μίλησε ή έκανε καταγγελία.
-Την περίοδο της καραντίνας οι καταγγελίες για βία σε βάρος των γυναικών, εκτινάχθηκαν, σημειώνοντας αύξηση άνω του 50%.
–Μια στις δέκα γυναίκες έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικής επίθεσης, ενώ μια στις πέντε σημειώνει πως έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικού εκβιασμού.
Εξίσου απογοητευτικά είναι και τα παγκόσμια δεδομένα.
–35% των γυναικών παγκοσμίως έχουν υποστεί βία σε οποιαδήποτε μορφή της.
-Πάνω από 600 εκατομμύρια γυναικών ζουν σε χώρες όπου η ενδοοικογενειακή βία δεν απαγορεύεται.
–Πάνω από το 50% των περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης συνέβησαν σε κορίτσια κάτω των 16 ετών
–250 εκατομμύρια γυναικών έχουν παντρευτεί πριν την ηλικία των 15 ετών
–200 εκατομμύρια γυναικών έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση.
«Η Παγκόσμια Ημέρα Συλλογικής Μνήμης και Αντίστασης κατά της Έμφυλης Βίας και των Γυναικοκτονιών, είναι μια ημέρα για να θυμηθούμε ότι το (αόρατο) νήμα που διαχρονικά συνδέει αγώνες και τις διεκδικήσεις των φεμινιστικών κινημάτων σε όλον τον κόσμο είναι η πολιτικοποίηση της βίας κατά των γυναικών και των γυναικοκτονιών. Ιστορικά η ημέρα αυτή καθιερώθηκε το 1981 από τις φεμινίστριες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής ως ημέρα μνήμης για την δολοφονία των τριών αδερφών Mirabal Reyes το 1960 από τον δικτάτορα Ραφαέλ Τρουχίλιο. Ήταν οι πολιτικές ακτιβίστριες και σύμβολα λαϊκής και φεμινιστικής αντίστασης στη Δομινικανή Δημοκρατία, Patria Mercedes, η María Argentina Minerva και η Antonia María Teresa. Ο ΟΗΕ καθιέρωσε την 25/11 ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών το 1999 με στόχο την εξάλειψη της έμφυλης βία, και την κοινωνική και πολιτική ευαισθητοποίηση για την αόρατη ακόμα και σήμερα αυτή πανδημία, όπως έχει προσφάτως χαρακτηριστεί», εξήγησε η ερευνήτρια και εμπειρογνώμονας φύλου του Κέντρου Διοτίμα Άννα Βουγιούκα, στην εκδήλωση «Γυναικοκτονία: Από το δρόμο ως το νόμο», που πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά στις 23/11 με πρωτοβουλία της ΜΚΟ Διοτίμα και της Εφημερίδας των Συντακτών.
Στο ELLE πιστεύουμε πως #ΤοΜέλλονΕίναιΓυναίκα, γι’ αυτό και πρωτοστατούμε σε ενέργειες που σκοπό έχουν την στήριξη και την ενδυνάμωση των γυναικών. Ανοίγουμε έναν διάλογο με τις γυναίκες, αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες τους και κάνουμε ό,τι μπορούμε για να προωθήσουμε τα δικαιώματα και τις ελευθερίες τους. Έτσι γεννήθηκε και το ELLE RUN, ο πρώτος μας φιλανθρωπικός αγώνας, που πραγματοποιήθηκε παρά τις δύσκολες συνθήκες στις 13 Σεπτεμβρίου και φιλοδοξούμε να γίνει θεσμός. Μέρος των εσόδων διατέθηκε στη ΜΚΟ Διοτίμα, που επιδιώκει τη συστηματική ανάδειξη και αντιμετώπιση των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής.
Η μεγάλη έξοδος
«Πήγα στο μπάνιο, με ακολούθησε και άρχισε να με πνίγει με τα χέρια του. Έχασα τις αισθήσεις μου και το επόμενο πράγμα που θυμάμαι είναι την κόρη μου να χτυπάει την πόρτα. Μπήκε μέσα και με είδε στο πάτωμα, ενώ εκείνος της έλεγε: “δώσε λίγο νερό στη μητέρα σου”. Εκείνη ούρλιαζε: «μπαμπά τι της έκανες; Τι έκανες στη μαμά;”. Προσπάθησε να με στραγγαλίσει μπροστά στο παιδί μας. Η κόρη μου μου είπε: “Πρέπει να φύγουμε. Φοβάμαι πως την επόμενη φορά που θα σας επισκεφτώ, δεν θα σε βρω ζωντανή». Αυτή είναι η συγκλονιστική μαρτυρία της Αλίνας που διαβάσαμε εν μέσω καραντίνας (euronews.com). Η ίδια κατάφερε να φύγει έπειτα από 20 χρόνια ενδοοικογενειακής κακοποίησης από τον σύζυγό της και πλέον βρίσκεται σε καταφύγιο.Η μεγάλη έξοδος
Μικρά και μεγάλα δράματα μεταξύ συντρόφων εκτυλίσσονταν πίσω από κλειστές πόρτες, την περίοδο της πανδημίας. Τον περασμένο Απρίλιο οι γραμμές SOS στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δέχτηκαν 60% περισσότερες κλήσεις για βοήθεια από θύματα μια άλλης, σιωπηλής πανδημίας: της ενδοοικογενειακής βίας. Τα Ηνωμένα Έθνη ζήτησαν από τις κυβερνήσεις να βάλουν την ασφάλεια των γυναικών πάνω από τα περιοριστικά μέτρα για τον Covid-19. Η κακοποίηση υπήρχε και πριν αλλά τώρα εντάθηκε. Το ίδιο συνέβη και στη χώρα μας, όπου οι κλήσεις τετραπλασιάστηκαν στη γραμμή SOS 15900 εν μέσω κορονοϊού.
Τι ήταν αυτό που οδήγησε σε τέτοια έξαρση στης κακοποίησης εν μέσω πανδημίας;
«Η ενδοοικογενειακή βία δεν προέκυψε την εποχή του κορονοϊού. Πολλές γυναίκες ήδη τη βίωναν σε ψυχολογικό επίπεδο με συντρόφους που μπορεί να ήταν ελεγκτικοί ή να ασκούσαν οικονομική βία (σ.σ. δηλαδή περιόριζαν τα οικονομικά της γυναίκας). Την περίοδο αυτή όμως παρατηρήθηκε μια κλιμάκωση του φαινομένου» απαντά η δικηγόρος του κέντρου Διοτίμα Χαρά Χιόνη-Χότουμαν και συνεχίζει: «Η αναγκαστική συνύπαρξη των μελών της οικογένειας είχε ως αποτέλεσμα να εκδηλώνεται βία συχνότερα και με μεγαλύτερη ένταση. Η λεκτική βία οξύνθηκε ενώ σε πολλές περιπτώσεις μετατράπηκε σε σωματική». Εκείνες τις μέρες ήρθε στο φως περιστατικό γυναίκας που αποθαρρύνθηκε από την αστυνομία να κάνει καταγγελία λόγω των μέτρων για τον κορονοϊό. «Οι γυναίκες την περίοδο του κορονοϊού αντιμετώπισαν αρκετές δυσκολίες ώστε να καταγγείλουν και να λάβουν προστασία: Έπρεπε ένα θύμα να βρει δικηγόρο, να κλείσει ραντεβού στο αστυνομικό τμήμα, να πάει σαν έκτακτο περιστατικό στο νοσοκομείο να εξεταστεί. Η αστυνομία πρέπει να εξετάζει τις καταγγελίες ως κατεπείγουσες και στο πλαίσιο αυτοφώρου και εν μέσω πανδημίας. Ένα άλλο πρόβλημα ήταν ότι οι ξενώνες δεν δεχόντουσαν νέα περιστατικά γιατί δεν υπήρχε δυνατότητα για διενέργεια τεστ και ιατρικών εξετάσεων που έπρεπε να γίνουν, ενώ στην Αθήνα ήταν γεμάτοι».
Μια τέτοια δύσκολη πραγματικότητα είχε να αντιμετωπίσει και η Νίκη, 42 ετών (τα στοιχεία έχουν αλλοιωθεί) που υπέμενε την κακοποίηση για χρόνια. Εν μέσω πανδημίας αυτή εντάθηκε: «Από τον δεύτερο χρόνο του γάμου μου, ξεκίνησε η συστηματική κακοποίηση. Ήταν η περίοδος που ο σύζυγός μου άρχισε να έχει προβλήματα στη δουλειά. Οι εκρήξεις θυμού ήταν συνεχείς: γιατί κλαίει το παιδί, γιατί δεν ήταν έτοιμο το φαγητό, γιατί δεν του απάντησα απευθείας στο τηλέφωνο. Σταδιακά μπήκε στη ζωή μου και η σωματική βία. Με χτυπούσε στην κοιλιά, με κλωτσούσε στα πλευρά, τα σημάδια ήταν πάντα σε σημεία που καλύπτονταν από ρούχα. Η κόρη μου ήταν συχνά μπροστά στις σκηνές. Για χρόνια υπέμενα το μαρτύριο. Χωρίς δουλειά και δικά μου χρήματα, νόμιζα ότι θα μείνω για πάντα εγκλωβισμένη σε αυτή την κατάσταση. Όμως, το ποτήρι ξεχείλισε με τον κορονοϊό. Μια μέρα που το παιδί έκλαιγε και δεν τον άφηνε να κοιμηθεί, άρχισε να ουρλιάζει και να σπάει πράγματα. Όταν του ζήτησα να σταματήσει ξεκίνησε να με χτυπά. “Θα σε σκοτώσω” φώναζε. Μου έσπασε το κινητό. Όταν έφυγε από το σπίτι, είπα δεν πάει άλλο, πρέπει να σωθούμε». Η ταλαιπωρία της Νίκης έληξε επειδή αναζήτησε βοήθεια. «Την επόμενη ημέρα από το μεγάλο ξέσπασμα του συζύγου, βρήκα μια πρόφαση και βγήκα μαζί με το παιδί. Πήγα στο νοσοκομείο. Ζήτησα να εξεταστώ και μου έδωσαν ένα χαρτί που έλεγε ότι έφερα κακώσεις και σωματικές βλάβες. Αμέσως μετά επισκέφτηκα τη μοναδική μου φίλη και την ρώτησα αν μπορεί να με φιλοξενήσει. Εκείνη με παρότρυνε να ψάξω για δικηγόρο και έτσι βρήκαμε τη Διοτίμα. Μου είπαν τα δικαιώματα μου».
Η λήψη νομικής βοήθειας είναι ένα από τα σημαντικά βήματα που ενδυναμώνουν μια γυναίκα να αποδράσει από την κακοποίηση.
Τα βήματα προς την έξοδο είναι:
Η αναζήτηση ψυχολογικής και νομικής βοήθειας, η εξέταση από ιατροδικαστή άμεσα σε περίπτωση σωματικής βίας, η αναζήτηση στέγης, η καταγγελία του περιστατικού, νομικές ενέργειες για την προστασία της γυναίκας. «Αναζήτησε βοήθεια, μην είσαι το επόμενο θύμα» ήταν η σπαρακτική έκκληση της Claire από τη βόρεια Αμερική που ανέβασε στα social media το γεμάτο αίματα πρόσωπό της γράφοντας: «αυτό είναι ενδοοικογενειακή βία».
Στην Ελλάδα η αστυνομία έχει παροτρύνει με βίντεο τις γυναίκες να καλούν το 100 ή να στέλνουν sms στον ίδιο αριθμό. Ακόμα, τα θύματα μπορούν να απευθυνθούν στο 15900 και σε εξειδικευμένες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. καίριο ρόλο στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του φαινομένου, διαδραματίζει η λειτουργία των υποστηρικτικών δομών του Πανελλαδικού Δικτύου για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων (ΓΓΟΠΙΦ) του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, το οποίο αποτελείται από 42 Συμβουλευτικά Κέντρα Γυναικών, 20 Ξενώνες Φιλοξενίας και την 24ωρη Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900.
Τα δεκατέσσερα (14) Συμβουλευτικά Κέντρα που λειτουργούν από το Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ), στις έδρες των Περιφερειών της χώρας μας (δύο στην Αττική, σε Αθήνα και Πειραιά), εντάσσονται στο Δίκτυο της ΓΓΟΠΙΦ και παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες συμβουλευτικής στήριξης (ψυχολογικής, κοινωνικής, εργασιακής και νομικής) σε γυναίκες θύματα βίας ή/και πολλαπλών διακρίσεων, από εξειδικευμένο προσωπικό. Η Γενική Γραμματέας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, κ. Μαρία Συρεγγέλα, σημειώνει: «Ανεξάρτητα από τις επικρατούσες συνθήκες, στεκόμαστε, όπως πάντα, στο πλευρό των γυναικών που μας έχουν ανάγκη. Όταν το σπίτι δεν είναι ασφαλές, υπάρχει διέξοδος. Το Δίκτυο της ΓΓΟΠΙΦ για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών ήταν και είναι έτοιμο να υποστηρίξει όσες γυναίκες το χρειάζονται. Η αποστολή μας δεν τελειώνει με τη λήξη της καραντίνας, καθώς η βία κατά των γυναικών δεν οφείλεται σε αυτήν, αλλά στα έμφυλα στερεότυπα που επικρατούν και λειτουργούν σε βάρος τους. Η εξάλειψή τους αποτελεί πρωταρχικό μας στόχο».
Από την πλευρά της, η Πρόεδρος του ΔΣ του ΚΕΘΙ, κ. Σόνια Τάνταρου-Κρίγγου υπογραμμίζει τα εξής: «Η έμφυλη βία δεν είναι κάτι μακρινό και αόριστο. Μπορεί να συμβαίνει ακόμα και στο διπλανό μας σπίτι και δεν πρέπει να μας αφήνει αδιάφορους/ες. Μπορούμε να βοηθήσουμε να “σπάσει” η σιωπή και η γυναίκα να βρει την στήριξη που χρειάζεται, από έμπειρα στελέχη που θα σταθούν δίπλα της, στα Συμβουλευτικά Κέντρα του ΚΕΘΙ αλλά και όλες τις δομές του Δικτύου της ΓΓΟΠΙΦ. Ας είμαστε όλοι/όλες αρωγοί στην προσπάθεια πρόληψης και εξάλειψης της βίας κατά των γυναικών. Σήμερα και κάθε μέρα και ανεξαρτήτως συνθηκών οφείλουμε να δρούμε σε αυτή την κατεύθυνση».
Γιατί αργούν να φύγουν;
Κάποιος εύλογα θα σκεφτεί: Οι γραμμές SOS και τα κέντρα συμβουλευτικής υπάρχουν πανελλαδικά, οι ψυχολόγοι και οι δικηγόροι των αρμόδιων φορέων προσφέρουν δωρεάν υποστήριξη, γιατί τότε τα θύματα παραμένουν με τον κακοποιητή τους; «Απαιτεί πολύ δύναμη να φύγεις από μια τέτοια σχέση» έγραψε η Kim στα social media με το #YouAreNotAlone (βρετανική καμπάνια ευαισθητοποίησης κατά της βίας εν μέσω Covid-19) δείχνοντας τα μαυρισμένα από το ξύλο μάτια της στη φωτογραφία. Προσπαθώντας να σκιαγραφήσει το προφίλ του θύματος, η ψυχολόγος της γραμμής SOS 15900 της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) εξηγεί (διατηρεί την ανωνυμία της για προστασία): «Εμπειρικά μιλώντας, όσες καλούν στη γραμμή SOS 15900 συνήθως είναι θύματα μακροχρόνιας κακοποίησης είτε από τους συζύγους, είτε από τους συντρόφους. Δυσκολεύονται να απεμπλακούν, γιατί είναι εξαρτημένες οικονομικά ή συναισθηματικά, γεγονός που τις κρατά δέσμιες στη σχέση αυτή. Πολλές το έχουν επιχειρήσει στο παρελθόν, αλλά έχουν επιστρέψει. Βασικό κοινό τους συναίσθημα είναι ο φόβος, ο οποίος απορρέει από το διαρκή έλεγχο και την εξουσία που τους ασκούνται. Κάποιες δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, ότι μπορούν να τα καταφέρουν μόνες τους. Η αίσθηση της ενοχής για τη διάλυση της οικογένειας και τη στέρηση του πατέρα από τα παιδιά είναι ακόμα ένα κοινό τους στοιχείο. Επιπλέον, η απουσία ενός υποστηρικτικού δικτύου από φίλους ή συγγενείς συμβάλλει στην παραμονή τους σε μία βίαιη σχέση. Δεν είναι λίγες οι φορές που συνυπάρχουν και ψυχικές δυσκολίες όπως άγχος, κατάθλιψη κλπ.». Όπως τονίζει η ειδικός, η διαδικασία της εξόδου από ένα τέτοιο περιβάλλον συνήθως παίρνει καιρό. Ωστόσο, η ψυχολογική υποστήριξη που πρέπει να αναζητήσει η ίδια η γυναίκα μπορεί να τη βοηθήσει να εστιάσει στον εαυτό της, να αναγνωρίσει τα δυνατά της σημεία, να βρει τρόπους να θέσει όρια σε ό,τι και όποιον αισθάνεται ότι την παραβιάζει, να επιδιώξει να έχει ένα υποστηρικτικό περίγυρο.
«Φοβόσουν τόσο πολύ τη φωνή μου, αποφάσισα να τη φοβάμαι κι εγώ», γράφει η δημοφιλής νεαρή ποιήτρια Rupi Kaur σε ένα από τα ποιήματά της για την κακοποίηση (Γάλα και Μέλι, εκδ. Λιβάνη). Έχοντας υποστεί η ίδια κακοποίηση στην οικογένειά της, γράφει για την ανάγκη του να αγαπήσουμε τον εαυτό μας και να μην είμαστε αόρατες. Πράγματι, αν βάλουμε όλες τις παραμέτρους κάτω, την χαμηλή αυτοεκτίμηση του θύματος, το αίσθημα ενοχής, την έλλειψη φίλων και συγγενών, την οικονομική εξάρτηση και τόσους άλλους παράγοντες, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα γιατί είναι δύσκολο για ένα θύμα να φύγει αμέσως. Ωστόσο, η δική μας θέση ας μην είναι εκείνη του παρατηρητή. Όπως καταλήγει η πρόεδρος της ΓΓΙΦ Μαρία Συρεγγέλα, σκοπός είναι να σπάσει αυτός ο κύκλος σιωπής και όλοι να ζητήσουν βοήθεια. «Στόχος μας είναι να αφυπνίσουμε τις γυναίκες να μην ανέχονται κακοποιητικές συμπεριφορές που μπορεί να είναι ακόμη και επικίνδυνες για τη ζωή τους. Θέλουμε να τις βοηθήσουμε να μην βυθίζονται άλλο στο φόβο αλλά να μιλήσουν και να καταγγείλουν. Το ίδιο θέλουμε να κάνουν όλοι οι πολίτες, οι οποίοι γνωρίζουν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Ο γείτονας, ο φίλος, ο συγγενής, ο δάσκαλος πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένοι και να μην κλείνουν τα αυτιά και τα μάτια στις υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας που συμβαίνουν δίπλα τους».
Φωτογράφιση: Traynor Martin
