Tο δικαίωμα στην απόλαυση: Μπορεί να είναι σήμερα η γυναικεία ευχαρίστηση µια πολιτική πραξη διεκδίκησης και αντίστασης;

Στη µετά #metoo εποχή και υπό τη βαριά σκιά της έµφυλης βίας, είναι η γυναικεία ευχαρίστηση µια πολιτική πραξη διεκδίκησης και αντίστασης;

Φωτεινή Σίμου 01 Φεβ. 23
Tο δικαίωμα στην απόλαυση:  Μπορεί να είναι σήμερα η γυναικεία ευχαρίστηση µια πολιτική πραξη διεκδίκησης και αντίστασης;

Oι έρευνες των τελευταίων χρόνων µιλούν για orgasm gap. Έναν όρο που στο λήµµα της wikipedia ορίζεται ως το χάσµα µεταξύ οργασµού και ευχαρίστησης σε ετερόφυλες σχέσεις. Συγκεκριµένα, αναφέρεται στην άνιση συχνότητα επίτευξης οργασµού και απόλαυσης µεταξύ αντρών και γυναικών. Σύµφωνα µε την πιο πρόσφατη έρευνα, ανάµεσα σε ετερόφυλες εφήµερες σχέσεις, σε οργασµό φτάνει το 40% των γυναικών, την ίδια στιγµή που το ποσοστό στους άντρες είναι διπλάσιο. Σε µακροχρόνιες σχέσεις, οι άντρες που έχουν οργασµό αγγίζουν το 85%, ενώ στις γυναίκες, το ποσοστό πέφτει στο 65%. Ακόµη και αν ο οργασµός δεν είναι το µόνο ζητούµενο ούτε η αποκλειστική µονάδα µέτρησης της απόλαυσης, τα στοιχεία παραµένουν ενδεικτικά για τον τρόπο που βιώνουν, διεκδικούν, διαχειρίζονται οι γυναίκες τη σεξουαλικότητα και τη σεξουαλική απόλαυσή τους σε µια εποχή που µοιάζει -επιφανειακά- να τη θεωρεί δεδοµένη, κεκτηµένη και αυτονόητη. Και όλα αυτά, τη στιγµή που στην πραγµατικότητα η σεξουαλικότητα είναι σχεδόν αχαρτογράφητη και επαναπροσδιορίσιµη.

Οι σεξιστικοί αλγόριθµοι ελέγχουν τη σεξουαλικότητά µας

Η Katherine Angel στο βιβλίο της Tomorrow Sex Will Be Good Again (Αύριο το σεξ θα ξαναείναι καλό, εκδ. Verso Books) εξετάζει πώς η κοινωνία και ο πολιτισµός επηρέασαν τη σεξουαλική ζωή των γυναικών στον δυτικό κόσµο. Εκεί επισηµαίνει ότι «η σεξουαλικότητα βιώνεται σε ένα πλαίσιο και αυτό το πλαίσιο δεν είναι πάντα ευνοϊκό για την απόλαυση των γυναικών», ενώ σε άλλο σηµείο αναφέρει πως «η ντροπή, ο φόβος, οι πολιτισµικές προδιαγραφές και τα τραύµατα -κυρίως τα σεξουαλικά- λειτουργούν ανασταλτικά στη σεξουαλική απόλαυση των γυναικών». Η συγγραφέας Danielle Pender, σε άρθρο της στο βρετανικό ELLE, µιλάει ακόµη και για αποσύνδεση των γυναικών από την ίδια την επιθυµία. Εξηγεί ότι πηγή αυτής της αποσύνδεσης είναι «οι στερεοτυπικές πατριαρχικές πρακτικές που έχουν καταλήξει ελεγκτικές για τη γυναικεία σεξουαλικότητα και την έκφρασή της, σε µια προσπάθεια διασφάλισης της οικογενειακής διαδοχής. Η πατριαρχία ανέπτυξε γύρω από το σεξ και τη γυναικεία σεξουαλικότητα το αίσθηµα της ντροπής, έτσι ώστε η ικανοποίηση να µην αποτελεί προτεραιότητα σε σχέση µε την τεκνοποίηση, που θα εξασφάλιζε απογόνους. Το σηµερινό slut shaming και όλες οι άλλες σεξιστικές συµπεριφορές αποτελούν προέκταση αυτού ακριβώς του ελέγχου που οι άντρες πάντα απολάµβαναν να ασκούν πάνω στα γυναικεία σώµατα». Έλεγχος που στιγµάτισε την εµπειρία της σεξουαλικής απόλαυσης των γυναικών, αλλά και το ίδιο το δικαίωµά τους σε αυτήν.

Είναι αλήθεια ότι το γυναικείο σώµα κουβαλά κοινωνικούς ρόλους, πατριαρχικούς αυτοµατισµούς, καταπιέσεις που διαφοροποιούνται και εντείνονται, ανάλογα µε την καταγωγή, τη θρησκεία, τη φυλή και -φυσικά- την κοινωνική τάξη. Το πόσο όλοι αυτοί οι σεξιστικοί και κοινωνικοί αλγόριθµοι έχουν επηρεάσει τη σχέση µας µε την απόλαυση, ίσως γίνει σε όλες µας πιο φανερό αν σκεφτούµε πόσο σεξουαλικά απελευθερωµένες έχουν υπάρξει όχι οι γιαγιάδες, αλλά οι µανάδες µας. Ας αναρωτηθούµε αν τις έχουµε ακούσει ποτέ να µιλούν για την ικανοποίηση ή αν έχουν ξεστοµίσει ποτέ τη λέξη «οργασµός» και µε ποιο πρόσηµο. Και σε αυτή τη σκέψη ας βάλουµε, εκτός από τις µητέρες µας, γυναίκες λιγότερο ή καθόλου προνοµιούχες, σε διάφορα µέρη του πλανήτη. Απόδειξη των παραπάνω αποτελεί η συµπεριφορά της Gen Z. Τα µέλη της, βλέποντας τις γυναικείες ανάγκες να παραµένουν στο σκοτάδι, έχουν φτάσει στο σηµείο να απορρίπτουν το σεξ σε µια σχέση, ακόµη και να το αποκλείουν εντελώς κάποιες φορές. Η Gen Z όµως -και όχι µόνο- έχει να αντιµετωπίσει επιπλέον και ένα πολύ συγκεκριµένο κοινωνικό πλαίσιο. Το σήµερα είναι φορτισµένο και ιδιαίτερα βίαιο. Σκεφτείτε τα απόνερα του κινήµατος του #metoo, την πίεση που ασκήθηκε και ασκείται στα θύµατά του, την αύξηση των γυναικοκτονιών, την ελλιπή συζήτηση γύρω από τη συναίνεση, τη λερναία ύδρα της έµφυλης βίας σε όλες τις µορφές της, την αµφισβήτηση δικαιωµάτων µας όπως η αυτοδιάθεση, τη φρίκη που εκτυλίσσεται πίσω από τις κλειστές πόρτες σπιτιών, αλλά και όσα έχουν να αντιµετωπίσουν οι γυναίκες και οι θηλυκότητες σε διάφορα σηµεία του πλανήτη. Μέσα σε όλη αυτή τη βία, οι γυναίκες καλούµαστε να αποδείξουµε, να επιδείξουµε ή να διεκδικήσουµε πολλές φορές την αυτοδιάθεσή µας, να είµαστε σεξουαλικά ευτυχισµένες, πλήρεις και διαθέσιµες για απόλαυση. Καθόλου εύκολο.

γυναικεία ευχαρίστηση

Ήταν ποτέ η σεξουαλική απελευθέρωσή µας κεκτηµένη και εύκολη;

Πώς φτάσαµε, όµως, να αναζητάµε την απόλαυσή µας σε έναν κόσµο στον οποίο θεωρείται µάλλον δεδοµένη και που οι προσδοκίες της κουλτούρας µας για το σεξ αυξάνονται συνεχώς; «Αυτό συµβαίνει όταν απελευθερώνετε το σεξ χωρίς να απελευθερώνετε τις γυναίκες», είχε γράψει η Michelle Goldberg, συγγραφέας και αρθρογράφος των New York Times σε ένα κείµενό της λίγους µήνες πριν, µε τίτλο A Manifesto Against Sex Positivity. Λόγια που µοιάζουν µια πιθανή, λογική απάντηση. Αυτό όµως η Goldberg το έγραψε για να σχολιάσει την αυξανόµενη σεξουαλική µοναξιά και τη σεξουαλική αποξένωση, αναφέροντας ότι οι νεότεροι κάνουν λιγότερο σεξ. Ωστόσο, το ίδιο σχόλιο θα µπορούσε να ταιριάζει και στην περίφηµη σεξουαλική απελευθέρωση των ‘60s και των ‘70s, που φαίνεται ότι δεν είχε τα σωστά αποτελέσµατα. Ας σκεφτούµε µε ποιον τρόπο οι γυναίκες «απελευθερώθηκαν» τότε. Κληθήκαµε να είµαστε ελεύθερες µε την έννοια του «διαθέσιµες» µέσα σε µια πολύ συγκεκριµένη πατριαρχική συνθήκη που συνέχιζε να έχει την ικανοποίηση των αντρών σε προτεραιότητα και τους ίδιους τους άντρες κυρίαρχους. Η Christine Emba, η συγγραφέας του Rethinking Sex (Ας ξανασκεφτούµε το σεξ, εκδ. Sentinel) λέει χαρακτηριστικά: «Στη βιασύνη µας να απελευθερωθούµε, µπορεί να έχουµε αφήσει κάτι σηµαντικό πίσω µας». Το αποτέλεσµα ήταν οι σεξουαλικές ανάγκες µας να παραµένουν στο σκοτάδι, τόσο για τους συντρόφους µας όσο και για εµάς τις ίδιες. Άλλωστε, συνεχίζουµε να ζούµε σε µια κοινωνία που είναι απλώς περισσότερο φωτογενής και -φαινοµενικά µόνο- πιο προοδευτική. Στον πυρήνα της παραµένει πατριαρχική και άβολη απέναντι στη διεκδίκηση της σεξουαλικής απόλαυσης για εµάς τις γυναίκες.

«Έχω βγει πρόσφατα από µια µακροχρόνια, συµφωνηµένα µονογαµική σχέση που διήρκεσε πέντε χρόνια. Τα δυο τελευταία χρόνια το σεξ δεν ήταν καλό. Χωρίς να είναι αυτό το χειρότερο, ούτε το µόνο πρόβληµα σε αυτή τη σχέση. Διέκρινα και εγώ η ίδια, που δηλώνω περήφανη φεµινίστρια, ότι το συγκεκριµένο πρόβληµα δεν το εξέφραζα, σε αντίθεση µε τα άλλα ζητήµατα στη σχέση µας. Ακόµη και εγώ, υποσυνείδητα, είχα υποτιµήσει τη σεξουαλική µου απόλαυση. Συνειδητοποιώντας το διερωτήθηκα: “Αν το ανέφερα, τι θα έλεγα; Τι θα ζητούσα; Τι θα µου εξασφάλιζε την απόλαυση και τη σεξουαλική ευτυχία;”», λέει µια χρήστρια της πλατφόρµας Sex Secrets, µια γωνιά του διαδικτύου που διασφαλίζει ορατότητα σε «κρυφές» σεξουαλικές επιθυµίες τις οποίες µοιράζονται οι χρήστες της, τη στιγµή που τα περισσότερα social media φορτίζουν τη σεξουαλική απόλαυση µε ένα σωρό ηδυπάθειες, αλλά παραµένουν συντηρητικά ως προς αυτήν.

Η Nona Willis Aronowitz, συγγραφέας του βιβλίου Bad Sex: Truth, Pleasure, an Unfinished Revolution (Κακό σεξ: αλήθεια, απόλαυση, µια ηµιτελής επανάσταση, εκδ. Plume) σε άρθρο της στους New York Times είναι καθησυχαστική και κυρίως παρηγορητική µπροστά στην αµήχανη συνειδητοποίησή µας ότι και εµείς οι ίδιες υποτιµάµε την ικανοποίησή µας. «Η κατανόηση των επιθυµιών µας έχει εδώ και πολύ καιρό παρεµποδιστεί. Ακόµη και όταν οι φεµινίστριες των δεκαετιών του 1960 και του 1970 αναγνώριζαν τη σηµασία της επιδίωξης της σεξουαλικής ευτυχίας, ήταν ξεκάθαρο ότι το να ενστερνίζεσαι τη σεξουαλική ελευθερία ήταν εύκολο να µπει σε λέξεις, αλλά δύσκολο να γίνει πράξη», σηµειώνει. Πολλές φορές, λοιπόν, µε πρόσχηµα τον φεµινισµό και κυρίως την παρανόησή του, αλλά και µετά την απογοήτευση της σεξουαλικής επανάστασης -που έτσι κι αλλιώς δεν έφτασε σε όλες τις γυναίκες- οδηγηθήκαµε σε ένα είδος συντηρητισµού όσον αφορά το σεξ, µε θύµα και πάλι την ικανοποίηση και την αληθινή σεξουαλική ελευθερία µας. Αποτέλεσµα, ακόµη και σήµερα, οι µηχανισµοί της ντροπής και της ανασφάλειας να µας στερούν αυτή τη συζήτηση σε ένα ανοιχτό και αποφορτισµένο πλαίσιο στον ευρύ κοινωνικό δηµόσιο διάλογο.

γυναικεία ευχαρίστηση

«Κάθε φορά που δεν µου αρέσει κάτι, φοβάµαι ότι αν το πω θα χαλάσω τη στιγµή και δεν έχει να κάνει καν µε τον οργασµό µου. Πολλές φορές δεν φροντίζω καν να µε βολεύει η θέση που φιλιόµαστε», εξολοµογείται µια ακόµη χρήστρια στο Sex Secrets. «Όσα περισσότερα µοιραζόµαστε, τόσο λιγότερο µόνες αισθανόµαστε και περισσότερο συνδεδεµένες. Μπορεί να θέλουµε να νιώθουµε µοναδικοί, αλλά είναι πάντα παρήγορο να ξέρουµε ότι κάπου εκεί έξω υπάρχει κάποιος που µας καταλαβαίνει ή µοιράζεται µαζί µας την ίδια εµπειρία, ιδιαίτερα αν αυτή πιστεύουµε ότι είναι ντροπιαστική ή προβληµατική», λέει η Eleanor Tattersfield που βρίσκεται πίσω από τη λειτουργία του Sex Secrets. Αυτή η ανικανότητά µας να εκφράσουµε τι θέλουµε ή τι δεν θέλουµε στο πλαίσιο µιας ερωτικής σχέσης, αλλά και σε ένα πιο ευρύ κοινωνικό πλαίσιο, υψώνει ένα τείχος απέναντι σε εµάς και τον εαυτό µας και εποµένως απέναντι στην ελευθερία µας. «Δεν είµαστε αρκετά εµψυχωµένες ώστε να εκφραστούµε σχετικά µε µια στιγµή σεξουαλικής αλληλοϊκανοποίησης. Φοβόµαστε ότι θα την καταστρέψουµε και όχι ότι θα ενισχύσουµε την εµπειρία», λέει η Tattersfield. Αντίστοιχο στόχο έχει και η πλατφόρµα OMGYES: την πληρέστερη, δηλαδή, κατανόηση της γυναικείας ευχαρίστησης συγκεντρώνοντας στοιχεία µέσα από συνεντεύξεις 20.000 και πλέον γυναικών ηλικίας 18 έως 95 ετών. Η OMGYES έχει την υποστήριξη της ηθοποιού και ακτιβίστριας Emma Watson. Και τώρα είναι µια καλή στιγµή να αναλογιστούµε πόσες διάσηµες γυναίκες έχουν µιλήσει για τη σεξουαλική απελευθέρωσή τους και τη σεξουαλική τους ευτυχία, αλλά και πόση ορατότητα απολαµβάνει αυτή στη δηµόσια σφαίρα και την ποπ κουλτούρα.

Η απόλαυση ως πολιτική πράξη

Για πολύ µεγάλο χρονικό διάστηµα η γυναικεία απόλαυση παρέµενε στα σκοτάδια, κάτω από τις φούστες µας, και ο γυναικείος οργασµός ήταν η µοναδική έκφρασή της. Και ίσως τώρα να χρειάζεται φως και µοίρασµα. Γιατί πώς αλλιώς θα µπορούσαµε να αποφύγουµε τις νόρµες, τα υποσυνείδητα, τα ταµπού, τους κοινωνικούς ρόλους και τις αυτοµατοποιηµένες συµπεριφορές που κουβαλάµε στις τσέπες των κορµιών µας για να επιτελέσουµε οι γυναίκες την απελευθέρωσή µας ή ακόµη και να αρθρώσουµε αυτό που πραγµατικά θέλουµε και να το κάνουµε πράξη; Από την άλλη, ίσως έρθουµε πιο κοντά στη σεξουαλική ελευθερία µη οριοθετώντας το τι θέλει η καθεµιά. Ίσως το µυστικό, το κλειδί, το πραγµατικό «σηµείο G» να είναι η ίδια η επιθυµία και ας επιθυµεί η καθεµία ό,τι θέλει. Ίσως το ζητούµενο να είναι το ίδιο το δικαίωµα στην εξερεύνηση της απόλαυσης για να φτάσουµε να ξεκλειδώσουµε τα δεσµά των επιθυµιών µας.

Η Carole S. Vance στο βιβλίο Pleasure and Danger: Exploring Female Sexuality (Απόλαυση και κίνδυνος: εξερευνώντας τη γυναικεία σεξουαλικότητα, εκδ. Pandora Press) γράφει: «Το φρικτό αποτέλεσµα της ανισότητας των φύλων περιλαµβάνει όχι µόνο την ωµή βία αλλά και τον εσωτερικευµένο έλεγχο των παρορµήσεων των γυναικών, δηλητηριάζοντας την ίδια την επιθυµία στη ρίζα της». Η καταπολέµηση αυτού του ελέγχου και η αντικατάστασή του από την υποστήριξη της ευχαρίστησης, της οικειότητας, της περιέργειας και του ενθουσιασµού θα ήταν το κλειδί για τη διεύρυνση της αυτοδιάθεσης των γυναικών και την επίτευξη του να ζήσουµε µια ζωή γεµάτες ευχαρίστηση».

γυναικεία ευχαρίστηση

Οπότε, πού καταλήγουµε; Η επιδίωξη της σεξουαλικής απόλαυσης είναι µια δύσκολη, απαιτητική πολιτική διεκδίκηση. Μια διεκδίκηση που έχει χάσει, έχει κερδίσει και έχει ξαναχάσει έδαφος. Αλλά αυτή τη στιγµή είµαστε ακριβώς εδώ: έχουµε ένα πολύ συγκεκριµένο παρελθόν και ένα πολύ καθορισµένο, σηµερινό κοινωνικό πλαίσιο µέσα στο οποίο µπορούµε δυναµικά, συνειδητά, να διεκδικήσουµε τη σεξουαλική µας εξερεύνηση ως δικαίωµα πια. Ως δικαίωµα στην απόλαυση, στην ευτυχία του σώµατος και στη δύναµη της σεξουαλικής ελευθερίας σε οποιαδήποτε συνθήκη. Στο δικαίωµα να σηκώνουµε τις σηµαίες των επιθυµιών µας και να ανοίγουµε χώρους για να συµβεί αυτό σε όλο και περισσότερες. Στόχος; Οι επιθυµίες και η απόλαυση να δονήσουν τον κόσµο όλο. Η συγγραφέας και ακτιβίστρια Adrienne Maree Brown στο βιβλίο της Pleasure Activism (Ο ακτιβισµός της απόλαυσης, εκδ. ΑΚ Press) λέει χαρακτηριστικά: «Η απόλαυση δεν είναι ένα από τα λάφυρα του καπιταλισµού. Τα σώµατά µας εµπεριέχουν την έννοια της απόλαυσης. Είναι φτιαγµένα γι’ αυτήν. Αν δεν την εκπληρώνουµε, είναι σαν να αγνοούµε τον σκοπό του σώµατός µας. Η απόλαυση είναι το ζητούµενο. Το να απολαµβάνεις δεν είναι επιπόλαιο. Είναι ελευθερία».

Κεντρική Φωτογραφία: THANASSIS KRIKIS/10A

Ακολουθήστε το ELLE στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα!

Σχετικά θέματα: