Ποτέ άλλοτε η Ευρώπη δεν φάνταζε τόσο απεχθής όσο στις μέρες μας. Από την κυνική ατάκα του Σόιμπλε στο Νταβός «είναι η εφαρμογή του προγράμματος, ηλίθιε» έως τη μεταναστευτική πολιτική με νεκρά μωρά και κλειστά σύνορα, ακόμα και οι πιο μετριοπαθείς αντιλαμβάνονται ότι κάτι σάπιο υπάρχει στην Ε.Ε. Γι’ αυτό και ξαφνιάζεσαι όταν κάποιος κάνει λόγο για πανευρωπαϊκό κίνημα μέσα σε αυτό το κλίμα. Ιδιαίτερα όταν αυτός ο κάποιος είναι ο Γιάνης Βαρουφάκης, ο άνθρωπος που ως υπουργός Οικονομικών του ΣΥΡΙΖΑ το 2015 λοιδορήθηκε όσο κανείς από το κατεστημένο της Γηραιάς Ηπείρου. Στις 10 Φεβρουαρίου ο Βαρουφάκης παρουσίασε στο Βερολίνο το νέο πανευρωπαϊκό κίνημα DiEM25 (Democracy in Europe Movement 2025). «Η Ευρώπη είτε θα εκδημοκρατιστεί, είτε θα διαλυθεί» είπε. Για να μη συμβεί το δεύτερο, κάλεσε τους λαούς της Ε.Ε. να επιδιώξουν το πρώτο σε ορίζοντα δεκαετίας.
Γιατί όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει έλλειμμα δημοκρατίας; Φαίνεται πως είναι δομικό το πρόβλημα. Αρχικά η Ε.Ε. γεννήθηκε ως ένα καρτέλ βαριάς βιομηχανίας (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα) με σκοπό να επιβάλλει τις δικές της τιμές και να αναδιανέμει τα κέρδη μέσω των Βρυξελλών. «Όπως όλες οι διοικήσεις ενός καρτέλ (π.χ. του OPEC) ή μιας πολυεθνικής επιχείρησης» εξηγεί στο μανιφέστο ο Γ. Βαρουφάκης, «η γραφειοκρατία των Βρυξελλών απειλείτο από την ιδέα μιας δημοκρατικής πανευρωπαϊκής διακυβέρνησης, περιφρονούσε (κάτι που κάνει έως σήμερα) το δήμο, δηλαδή τους λαούς της Ευρώπης, και απαιτούσε (και απαιτεί) από αυτούς τη μόνιμη συναίνεση». Μεθοδικά οι εκάστοτε αξιωματούχοι ενεργοποίησαν τη διαδικασία αποπολιτικοποίησης του συστήματος λήψης αποφάσεων. Στο εξής οι ευρωπαϊκές αποφάσεις είναι οι «βέλτιστες» τεχνοκρατικές επιλογές. Επιβραβεύονται οι πολιτικοί που συνεισφέρουν στη διαδικασία μετατροπής της Επιτροπής, του Συμβουλίου, του Ecofin, του Eurogroup, της EKT κ.λπ. σε ζώνες όπου τα πολιτικά επιχειρήματα απαγορεύονται και διώκονται ανελέητα όσοι εναντιώνονται σ’ αυτό το σκηνικό (ο Βαρουφάκης είχε την τιμητική του). Όταν ξέσπασε η κρίση του 2008, όπου απαιτούνταν γενναίες πολιτικές αποφάσεις, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, ανίκανοι να το πράξουν, οδήγησαν τις χώρες του Νότου σε συνεχή ύφεση και φτώχεια και καταδίκασαν τα πλούσια κράτη του Βορρά σε ισχνή ανάπτυξη. Τα τελευταία έξι χρόνια παρακολουθούμε αυτό ακριβώς που διηγείται ο Βαρουφάκης. Και δεν είναι μόνο η κρίση. Με τις τρομοκρατικές επιθέσεις και κυρίως το προσφυγικό, στρέφουν το ένα έθνος εναντίον του άλλου, διχάζουν τους λαούς με ψευτοδιλήμματα, ρίχνουν λάδι στη φωτιά της ξενοφοβίας, ωθούν πολίτες στη μισαλλοδοξία. Χαρακτηριστικά, κατά το μανιφέστο του κινήματος DiEM25, «η ιδιωτικοποίηση της αγωνίας, ο φόβος του “άλλου”, η εθνικοποίηση της φιλοδοξίας, η επανα-εθνικοποίηση του χρέους και των τραπεζικών κρίσεων απειλούν την Ευρώπη με μια ολική αποδόμηση των κοινών μας συμφερόντων με αποτέλεσμα τη γενικευμένη, απ’ άκρου σε άκρο της ηπείρου, δυστυχία». Η ανικανότητα που επιδεικνύει η Ευρώπη στη διαχείριση της ύφεσης, η αναλγησία της απέναντι στον πνιγμό παιδιών, η απουσία οποιασδήποτε μεταναστευτικής πολιτικής που βάζει τον άνθρωπο στο προσκήνιο και όχι τα οικονομικά συμφέροντα δείχνουν μονάχα ότι η αλληλεγγύη είναι κάτι ασύμφορο για τη… δημοκρατία της Ευρώπης.
Χρονιά ορόσημο, λοιπόν, για τον εκδημοκρατισμό ή την κατάρρευση της Ε.Ε. ορίζεται από το κίνημα DiEM25 το 2025. Στόχος της εν λόγω δράσης είναι η πλήρης διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων για όλα τα όργανα: Eurogroup, Ecofin, EKT. Δημοσίευση των εγγράφων που αφορούν τις διαπραγματεύσεις για σημαντικές διατλαντικές συμφωνίες όπως η ΤΤΙP και διεθνείς συμφωνίες εμπορίου όπως η TiSA, πακέτα διάσωσης τραπεζών και κυβερνήσεων κ.λπ. Επίσης το DiEM25 θα παρουσιάσει λεπτομερείς προτάσεις για κοινή ευρωπαϊκή στάση στα μεγάλα ζητήματα: δημόσιο χρέος, τράπεζες, χαμηλές επενδύσεις, αυξανόμενη φτώχεια, μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές, που σήμερα αντιμετωπίζονται ανεπιτυχώς από τις εθνικές κυβερνήσεις. Ακόμα, μέσα σε δύο χρόνια, οι πολίτες της Ευρώπης θα μπορούν να αποφανθούν για το πώς ονειρεύονται τη δημοκρατική Ε.Ε. στο πλαίσιο Συντακτικής Συνέλευσης Ευρωπαίων Αντιπροσώπων με στόχο την εκπόνηση ευρωπαϊκού συντάγματος, που θα υπερκεράσει όλες τις έως τώρα συνθήκες.
Ο Βαρουφάκης δεν είναι μόνος του σ’ αυτή την κίνηση. Καλεί ανθρώπους απ’ όλους τους χώρους που οραματίζονται μια δημοκρατική Ευρώπη να προσδεθούν στο άρμα του DiEM25. Συνοδοιπόροι του είναι, μεταξύ πολλών άλλων, ο φιλόσοφος Σλάβοϊ Ζίζεκ, ο ιδρυτής του Wikileaks Τζούλιαν Ασάνζ, ο συνθέτης Μπράιαν Ίνο, ο φιλόσοφος Σρέκο Χόρβατ, η δήμαρχος της Βαρκελώνης Άντα Κολάου κ.ά., ενώ μέχρι αυτή τη στιγμή τα μέλη του κινήματος ανέρχονται περίπου σε 13.500.
Το ερώτημα είναι αν υπάρχει επιστροφή ή αν οι ηγέτες της Ένωσης ξεπέρασαν με τις καταστροφικές πολιτικές τους τη λεπτή κόκκινη γραμμή. Όπως γράφει ο Δημήτρης Σούλτας σε άρθρο με τίτλο Μαάσιχτιρ, «μοιάζει η ηγετική ομάδα της Ε.Ε. να μην ενδιαφέρεται να κρατήσει τη συνοχή της Ένωσης, να αγνοεί βασικές αρχές των συνθηκών που έχουν υπογράψει τα ίδια τα κράτη που τη συνθέτουν, να μην έχει συναίσθηση του ανεπανόρθωτου πλήγματος που καταφέρει εναντίον του ίδιου της του εαυτού (…) Με αυτή τη “στρατηγική” της ευθύνης του “άλλου”, με αυτή την κοντόφθαλμη προσέγγιση μεγάλων προβλημάτων είναι φυσικό να ακούσει κάποια στιγμή -αν δεν το ακούει ήδη- από τους πολίτες της ίδιας της Ένωσης “Μα άι σιχτίρ επιτέλους” που μοιάζει και σαν αναγραμματισμός του Μάαστριχτ, αλλά με μια πιο ανατολίτικη εσάνς» (thepressproject.gr).
Ο ίδιος ο Γιάνης Βαρουφάκης δήλωσε: «Το ουτοπικό μας κίνημα είναι η μόνη απάντηση στη δυστοπική Ευρώπη που ξεδιπλώνεται μπροστά μας». Ο συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης είχε πει κάποτε: «Ό,τι καλό συνέβη στην ανθρωπότητα προέκυψε από ανθρώπους που έκαναν φασαρία».
Την επόμενη μέρα από την ανακοίνωση του κινήματος DiEM25 στο Βερολίνο ο πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ ανακοίνωσε ότι θα δημοσιοποιούνται τα πρακτικά από τις εργασίες του Eurogroup. Κάνε φασαρία, Γιάνη. Πιάνει τόπο!
Φλώρα Τζημάκα
ftzimaka@pegasus.gr
