Μετά το πολλαπλό τρομοκρατικό χτύπημα στο Παρίσι είχα την ελπίδα πως το θέμα με τους πρόσφυγες θα έπαιρνε άλλη τροπή. Ότι η φρίκη στην καρδιά της Ευρώπης θα άλλαζε τη φονική πολιτική της Ε.Ε. απέναντι σε άμαχο πληθυσμό. Δυστυχώς ένα μήνα μετά τα πράγματα είναι ίδια και ίσως χειρότερα. Πνίγονται ακόμα μωρά στο Αιγαίο. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές (Πέμπτη 10/12/15) δεκαέξι άνθρωποι έχουν ανασυρθεί νεκροί -μεταξύ των οποίων εφτά παιδιά- από τη θάλασσα κοντά στο Φαρμακονήσι. Η Ευρώπη κρατά κλειστά τα σύνορά της, φράζει τις διόδους σωτηρίας, ενισχύει με απανθρωπιά την καταστολή από τη Frontex και υπογράφει συμφωνίες με την Τουρκία ώστε να μην επιτρέπει σε απελπισμένους ανθρώπους να περάσουν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Όσο για την ελληνική -κατ΄ επίφασιν αριστερή- κυβέρνηση; Δεν απουσιάζει απλώς, ούτε σφυρίζει αδιάφορα όπως πριν, αλλά δέρνει.
Σύμφωνα με τo site iskra.gr, «η άγρια και βάρβαρη αστυνομική επιχείρηση, που ξεκίνησε στην Ειδομένη τις πρωινές ώρες της Τετάρτης (9/12), κράτησε πάνω από δέκα (!) ώρες με ξυλοδαρμούς και ωμή βία σε βάρος μεταναστών και προσφύγων…». Παράλληλα, όπως καταγγέλλουν η ΕΣΗΕΜ-Θ, η ΕΣΗΕΑ και η Ένωση Φωτορεπόρτερ Ελλάδας, τα ΜΑΤ προχώρησαν και σε προσαγωγές δημοσιογράφων και φωτορεπόρτερ που βρίσκονταν στην Ειδομένη προκειμένου να μην υπάρχουν μάρτυρες της βιαιότητας απέναντι σε εξαθλιωμένους αμάχους. Τα γεγονότα αυτά, αν μη τι άλλο, δείχνουν ένα και μόνο πράγμα το οποίο οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε: ΕΙΜΑΣΤΕ ΟΛΟΜΟΝΑΧΟΙ. Όλη η Ευρώπη, μαζί και η -πρώτη φορά αριστερά- ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει το προσφυγικό ζήτημα ως χωροταξικό πρόβλημα. Δεν μιλάμε για ανθρώπους, αλλά για τοξικά αντικείμενα που πιάνουν χώρο. Τα κλειστά σύνορα, το ξύλο για να ξεφορτωθείς τον παρείσακτο εισβολέα, οι νεκροί στο Αιγαίο είναι ό,τι έχουν πια να μας προσφέρουν οι κυβερνήσεις και οι θεσμοί. Όσα γίνονται για καλό προέρχονται μονάχα από εθελοντές, από κάποιες μη κυβερνητικές οργανώσεις, από ομάδες απλών ανθρώπων οι οποίοι αναζητούν μια ελπίδα στο νεοφιλελεύθερο ζόφο που παριστάνει το δημοκρατικό δυτικό πολιτισμό.
Η ψυχή μου έχει γραπωθεί από αυτούς τους ήρωες του σήμερα που, χωρίς κανένα συμφέρον, υψώνουν το ανάστημα και προτάσσουν την ανθρωπιά τους απέναντι στoυς άτεγκτους γραφειοκράτες. Όλους αυτούς που αντιστέκονται όταν τα θεσμικά τέρατα αφήνουν κόσμο να πνίγεται και δέρνουν όσους σώζονται. Διάβαζα πρόσφατα τη συγκλονιστική μαρτυρία των εθελοντών γιατρών από την Κέρκυρα που είχαν πάει να βοηθήσουν τους πρόσφυγες στη Σκάλα Συκαμιάς στη Μυτιλήνη: «Όλα έχουν αφεθεί σε εθελοντές και ΜΚΟ που δρουν υπό την αιγίδα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος έχει στήσει μια δομή υποδοχής στα 2 χλμ. από την παραλία. Η μεγαλύτερη δομή υποδοχής εκεί είναι ο “Πλάτανος”, η οποία είναι και η μοναδική που δεν ελέγχεται από καμία ΜΚΟ και δρα με τη διαδικασία της αυτοοργάνωσης και της οριζόντιας λήψης αποφάσεων. Έχει την πιο πλήρη οργάνωση (ρουχισμός/κουζίνα/ιατρική περίθαλψη/βοήθεια με σκάφος για προσέγγιση και επείγοντα περιστατικά/μεταφορά των προσφύγων στη συνέχεια με αυτοκίνητα στο stage 2 του ΟΗΕ που, όπως προαναφέρθηκε, απέχει 2 χλμ. σε έντονα ανηφορικό δρόμο), αλλά και την καλύτερη στελέχωση με εθελοντές (κυρίως Έλληνες). Η δομή αυτή στήθηκε μετά από ανοιχτό κάλεσμα της ΜΚΟ “Αγκαλιά” του παπα-Στρατή (που έφυγε από τη ζωή πριν λίγους μήνες), στην οποία ανταποκρίθηκε η δομή αλληλεγγύης στους πρόσφυγες που δημιουργήθηκε στο Πεδίον του Άρεως στην Αθήνα μετά τις πρώτες αφίξεις μεταναστών φέτος το καλοκαίρι που είχαν εγκατασταθεί προσωρινά εκεί» (ert.gr). Ευτυχώς οι Έλληνες εθελοντές δεν είναι οι μόνοι. Χαρακτηριστική είναι η ιστορία του Τζόνι, η οποία έκανε το γύρο του κόσμου: Εκείνος μαζί με άλλα επτά άτομα ταξίδεψαν από τη Γερμανία στην Ειδομένη με σκοπό να μαγειρεύουν για 2.000 ανθρώπους μέσα σ’ ένα σταματημένο στις ράγες βαγόνι. Όπως εξήγησε ο ίδιος, το μόνο που τους παρακίνησε να έρθουν από την άλλη άκρη της Ευρώπης είναι το αίσθημα της αλληλεγγύης: «Φτάσαμε εδώ, πριν από λίγο καιρό, μια ομάδα οχτώ ατόμων μ’ ένα μεγάλο φορτηγό 12 τόνων και φέραμε ρούχα, κουβέρτες και άλλη βοήθεια, την οποία και μοιράσαμε. Το αρχικό σχέδιο ήταν να πάμε στη Λέσβο, αλλά η κατάσταση στην Ειδομένη ήταν τέτοια που μας έκανε να αλλάξουμε προορισμό και να έρθουμε εδώ» (iefimerida.gr). Παράλληλα οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, σε συνεργασία με τις ομάδες της Greenpeace, έχουν σώσει από τις 28 Νοεμβρίου εκατοντάδες ψυχές στο Αιγαίο.
Θα αναφερθώ ξεχωριστά στην ιστορία του Άρη Μεσσήνη. Πρόκειται για έναν έμπειρο φωτορεπόρτερ, που το 2012 τιμήθηκε με το βραβείο Bayeux-Calvados για πολεμικούς ανταποκριτές. Εργάζεται για το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων και τους τελευταίους τρεις μήνες πηγαινοέρχεται στη Λέσβο. Είναι συγκλονισμένος με όσα έζησε και ζει καθημερινά εκεί. «Είμαι πατέρας και βλέπω παιδιά να πνίγονται μπροστά μου» είπε μέσα σε λυγμούς σε συνέντευξη που παραχώρησε στις αρχές Νοεμβρίου στη Νάντια Βασιλειάδου (presspublica.gr), «όλοι πρέπει να έρθετε εδώ να κλάψετε, να εξοργιστείτε. Μόνο έτσι θα σταματήσει. Με έβγαλαν κάποια στιγμή στην ΕΡΤ μαζί με τον Μουζάλα (σ.σ.: αναπληρωτής υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής). Τα είπα για το αριστερό μας κράτος, όπως τα λέω και σ’ εσένα. Πού είναι οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που διαδήλωναν εναντίον του φράχτη; Πού είναι; Η απάντησή του ήταν ότι είμαι συναισθηματικά φορτισμένος. Δεν φορτίζομαι πια συναισθηματικά. Έχω πάει σε πολέμους κι έχω δει νεκρά παιδιά. Αυτό που γίνεται δεν έχει προηγούμενο. Τους πάνε σαν πρόβατα στη σφαγή (…). Οι λιμενικοί έχουν καταρρεύσει από τις εικόνες, τους ήχους, τα κλάματα. Έχουν πλαντάξει. Οι ψαράδες αφήνουν τις ψαριές και βγάζουν ανθρώπους. Οι ντόπιοι ψαράδες, οι ξένοι εθελοντές και το Λιμενικό κάνουν εδώ δουλειά. Κανείς άλλος».
Πέρα από αυτούς που βρίσκονται στη Λέσβο ή στην Ειδομένη και ζουν το δράμα από κοντά, με συγκινούν βαθιά και όσοι σπεύδουν αυθόρμητα να βοηθήσουν σώζοντας ζωές, επειδή κάτι είδαν, κάτι άκουσαν, κάτι διάβασαν και κινητοποιήθηκαν. Η αλληλεγγύη είναι ο μόνος τρόπος να αναγεννηθούμε, να κινητοποιηθούμε, να δράσουμε. Το σοκ μπορεί να μας ξυπνήσει. Η πληροφορία έχει δύναμη: δημιουργεί μια ευρύτερη συνείδηση του καλού. Φτιάχνει αντισώματα που θωρακίζουν την κοινωνία απέναντι στην αναισθησία, την παθητικότητα, το ρατσισμό. Αν μιλάμε για όσα θα μπορούσαμε να κάνουμε, κάποια στιγμή θα είναι πιο εύκολο να τα μπορέσουμε. Λέγε λέγε, κάτι μένει. Αυτή η δύναμη της πληροφορίας ώθησε και τον ηθοποιό Μπένεντικτ Κάμπερμπατς να μιλάει μετά τις παραστάσεις του Άμλετ στο αγγλικό κοινό καλώντας τους θεατές να κάνουν δωρεές για να βοηθήσουν τους Σύρους πρόσφυγες. Χάρη στην κίνηση του Κάμπερμπατς, συγκεντρώθηκαν πάνω από 150.000 λίρες στο λογαριασμό της οργάνωσης Save the Children.
Αρκούν όμως όλα αυτά; Όπως γράφει η Κική Σταματόγιαννη, «ασφαλώς όχι, είναι ωστόσο ένα καλό σημείο εκκίνησης. Στην αθλιότητα των “hot spots” της Ευρωπαϊκής Ένωσης εμείς αντιπαραβάλλουμε τα δικά μας κινηματικά “hot spots”, τα σημεία εκείνα όπου (ξανα)βρίσκουμε την αξία της συντροφικότητας, της αλληλεγγύης, του κοινού αγώνα και του δοσίματος σε κάτι που υπερβαίνει -σε τελική ανάλυση- όλους και όλες εμάς» (rproject.gr). Ο Περικλής Κοροβέσης σε άρθρο του με τίτλο Ο Πολιτισμός των Πρωτόγονων πηγαίνει τη συζήτηση για την αλληλεγγύη ένα βήμα πιο πέρα αναφερόμενος στη Γαλλίδα καθηγήτρια-ερευνήτρια Μαριλέν Πατού-Ματίς, εξειδικευμένη στους προϊστορικούς χρόνους (Monde Diplomatique, Ιούλιος 2015): «Η συμπόνια, η αλληλοβοήθεια, η συνεργασία και η αλληλεγγύη ήταν καθοριστικά για την ανάπτυξη του ανθρώπινου είδους και όχι ο ανταγωνισμός και η επιθετικότητα» (efsyn.gr). Στο ίδιο μοτίβο κινείται και ο συγγραφέας Βασίλης Λαδάς σε μια δική του παρέμβαση στην Εφημερίδα των Συντακτών: «Ο εγκέφαλος του ανθρώπου στη μακραίωνη εξέλιξή του ανέπτυξε τους νευρώνες εκείνους που κατευθύνουν τον άνθρωπο στην αλληλεγγύη προς το συνάνθρωπό του. Και τούτο διότι οι εγκέφαλοι αναπτύσσονταν από γενιά σε γενιά σε κοινωνίες που επιβίωσαν χάρη στην αλληλοβοήθεια και την αγάπη προς τα παιδιά τους. Όπως το είχε συλλάβει και ο Δαρβίνος. Βασανισμένε, αθώε Μίσκιν (σ.σ. ο αγαθός πρίγκιπας στον Ηλίθιο του Ντοστογιέφσκι), λυτρωμένε μετά το μοίρασμα των ιματίων σου Νεχλιούντοφ (σ.σ. ο ήρωας του Τολστόι στην Ανάσταση), σας βλέπω σήμερα στα πρόσωπα ωραίων αγοριών και κοριτσιών που τρέχουν καθημερινά με τα κινήματα αλληλεγγύης να βοηθήσουν ανυστερόβουλα κάθε αναξιοπαθούντα πρόσφυγα, άστεγο, στερημένο».
Θα αναρωτηθείτε γιατί τα γράφω όλα αυτά σε ένα χριστουγεννιάτικο τεύχος. Είναι απλό: Δεν πιστεύω στο πνεύμα των Χριστουγέννων, πιστεύω όμως στη δύναμη της πληροφορίας. Με ό,τι μπορείς να διαδώσεις, μπορείς να σώσεις έστω και μια ζωή. Να ταΐσεις έναν άνθρωπο. Να δώσεις μια κουβέρτα σε κάποιον που κρυώνει. Δεν είναι ούτε πέντε ούτε δέκα, είναι χιλιάδες: 140.000 πρόσφυγες και μετανάστες πέρασαν σε ευρωπαϊκό έδαφος διά θαλάσσης το Νοέμβριο, ενώ 168.000 τον Οκτώβριο. Ψυχές εγκλωβισμένες μεταξύ των συνόρων. Το μόνο καταφύγιό τους είναι η ανθρωπιά μας. Ας μην τους εγκαταλείψουμε.
Φλώρα Τζημάκα
ftzimaka@pegasus.gr
ΥΓ.: Πρόσφατα διάβασα μια φράση του Μπρεχτ, με την οποία χαρακτήριζε κάποιο ιστορικό πρόσωπο: «Έκανε τον εαυτό του μέτρο της αναξιότητας της εποχής του». Νομίζω ότι ταιριάζει απόλυτα στο ΣΥΡΙΖΑ, τον πρωθυπουργό και τον κ. Μουζάλα.
Είδα αυτό το συγκλονιστικό βίντεο από το Humanity House, το Μουσείο του Ερυθρού Σταυρού στη Χάγη. Είναι ένα απόσπασμα μιας 45λεπτης διαδραστικής ξενάγησης, η οποία βάζει εύστοχα τους μικρούς επισκέπτες στη θέση των προσφύγων συνομηλίκων τους. Παρότι απευθύνεται κυρίως σε παιδιά, αν το βίντεο κοινοποιηθεί μπορεί να βοηθήσει και τους μεγάλους να καταλάβουν πόσο οδυνηρό και επικίνδυνο είναι το ταξίδι του ξεριζωμού. Και αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό.
Για να ενημερωθείτε πού και πώς μπορείτε να προσφέρετε οτιδήποτε από το υστέρημά σας κάντε κλικ εδώ.
