Φωτογράφιση: George Antoni
Το δυνατό σώμα και οι καλοσχηματισμένοι κοιλιακοί (μόνο) δεν βρίσκονται πια στην ατζέντα κανενός personnal trainer. Ανήκουν στο 2018. Τουλάχιστον αυτό συμβαίνει στο Λονδίνο, όπου η νέα fitness τάση είναι ξεκάθαρη: το γυμνασμένο κορμί δεν έχει κανένα νόημα αν δεν συνοδεύεται από έναν ισορροπημένο ψυχικό κόσμο. Γι’ αυτό και όλα τα trendy health clubs προωθούν ακριβώς αυτό: μια ολιστική μορφή ευεξίας όπου σώμα και νους πρωταγωνιστούν εξίσου. Οι ασκήσεις αναπνοής γίνονται ταυτόχρονα με τους ραχιαίους, η καταπολέμηση του στρες προωθείται στις αίθουσες με τα βάρη, ενώ πρωτοβουλίες όπως το #RunAndTalk έχουν στόχο τη βελτίωση του ψυχικού μας κόσμου μέσα από το τρέξιμο. Εδώ και πολλά χρόνια οι επιστήμονες κάνουν λόγο για τη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα σε αυτό που βλέπουμε στον καθρέφτη και σε αυτό που κρύβουμε μέσα μας. Τώρα ήρθε η στιγμή να μας παρουσιάσουν και τις αποδείξεις.
Στενός δεσμός
«Στο παρελθόν πιστεύαμε ότι το μυαλό και το σώμα είναι δύο ξεχωριστά πράγματα. Τώρα ξέρουμε ότι αλληλεπιδρούν διαρκώς», δήλωσε πρόσφατα ο Oliver Howes, καθηγητής Μοριακής Ψυχιατρικής στο MRC London Institute of Medical Sciences. Ο ίδιος είναι επικεφαλής μιας επιστημονικής ομάδας που διερευνά κατά πόσο η σχιζοφρένεια και άλλες ψυχικές ασθένειες έχουν άμεση σχέση με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το σώμα μας και ενδέχεται να πυροδοτούνται από το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Ο δεσμός ανάμεσα στα δύο βασικά στοιχεία της ανθρώπινης υπόστασής μας, μέρα με τη μέρα αποδεικνύεται όλο και πιο ισχυρός: τίποτα από αυτά που νιώθουμε δεν προκύπτει τυχαία, ενώ όλα τα σήματα που μας στέλνει το σώμα μας έχουν μια πηγή κάπου μέσα στον ψυχισμό μας. Ας σκεφτούμε κάτι απλό: δεν υπάρχει καμία περίπτωση το σώμα μας να είναι χαλαρό τη στιγμή που η ψυχή μας βράζει. Από την άλλη, αν μας ταλαιπωρεί ένας δυνατός μυϊκός πόνος, δύσκολα θα ηρεμήσουμε απολαμβάνοντας μια ταινία στο σπίτι. «Σε αυταρχικές κοινωνίες όπου η ελευθερία της έκφρασης είναι καταδικασμένη, το μυαλό κυριολεκτικά πονάει. Άνθρωποι που έχουν υποστεί ένα μεγάλο ψυχικό τραύμα, όπως σεξουαλική κακοποίηση, παρουσιάζουν πολλά σωματικά συμπτώματα. Επιπλέον, όλοι οι γιατροί συμφωνούν ότι το σώμα καταρρέει όταν η ψυχή δεν μπορεί να αντέξει τον πόνο. Διαταραχές του θυρεοειδούς, ψωρίαση, αρθρίτιδα, όλα είναι αυτοάνοσα νοσήματα που παρουσιάζονται σε συνθήκες έντονου συναισθηματικού στρες», αναφέρει η Rachel Kelly, επιτυχημένη συγγραφέας και αρθρογράφος η οποία πολύ συχνά έχει μοιραστεί με το κοινό τις προσωπικές της μάχες με την κατάθλιψη. Για την ίδια, η ευεξία, η ιδανική φωτεινή αυτή κατάσταση που μας κάνει να νιώθουμε ηρεμία, πληρότητα και ευτυχία μπορεί να επιτευχθεί μόνο αφού ξεκαθαρίσουμε ότι η ψυχή μας και το σώμα μας λειτουργούν μαζί. «Ας διαγράψουμε τον όρο “ψυχική υγεία”», αναφέρει. Στο εξής πρέπει να αναφερόμαστε στην υγεία μας συνολικά. Το “δεν είμαι ψυχικά καλά” δεν λέει τίποτα. Το “δεν είμαι καλά” λέει τα πάντα.
Mind the gut
Η Kelly Brogan είναι μια ψυχίατρος η οποία αντιμετωπίζει τη γυναικεία υγεία με ολιστικό τρόπο. Είναι μάλιστα και συγγραφέας best sellers όπως το A Mind of Your Own: The Truth About Depression and How Women Can Heal Their Bodies to Reclaim Their Lives (εκδ. Harper Wave). Σε άρθρα της υποστηρίζει ότι όσον αφορά την κατάθλιψη, οι επιστήμονες ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο που ονομάζεται «φλεγμονή». Αυτή αναδεικνύεται Νo1 ύποπτος στην περίπτωση ψυχικών ασθενειών αλλά και άλλων σοβαρών καταστάσεων, όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης, ακόμα και κάποιες μορφές καρκίνου. Μια χρόνια φλεγμονή μπορεί να έχει πολύ μεγάλη επίδραση στον ανθρώπινο εγκέφαλο και να πυροδοτήσει συμπτώματα κατάθλιψης. Αυτό ακριβώς το κομμάτι εξετάζει ένα νέο επιστημονικό πεδίο, η νευροανοσολογία, η οποία μελετά τη σχέση ανάμεσα στον νου, τον εγκέφαλο και το φυσιολογικό αμυντικό σύστημα του σώματος. Τα περισσότερα ανοσοποιητικά κύτταρα του οργανισμού μας βρίσκονται στο έντερο, αφού αυτό είναι το όργανο μέσω του οποίου διέρχονται πράγματα από τον εξωτερικό κόσμο στο σώμα μας, κυρίως μέσω των τροφών. Όταν, λοιπόν, κάποιο επιβλαβές στοιχείο εντοπιστεί στο έντερο και απειλήσει τον οργανισμό μας δημιουργείται μια μεγάλη φλεγμονή και αυτή η φλεγμονή μπορεί να μεταφερθεί απευθείας στον εγκέφαλο μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου, το οποίο λειτουργεί σαν μια λεωφόρος διπλής κατεύθυνσης. Την άποψη της Kelly Brogan έρχεται να επιβεβαιώσει μια νέα έρευνα Βέλγων επιστημόνων που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες στην επιθεώρηση Nature Microbiology, σύμφωνα με την οποία συγκεκριμένα βακτήρια στο έντερο μπορούν να επηρεάσουν την κλινική κατάθλιψη. Πιο συγκεκριμένα, οι ειδικοί ανακάλυψαν ότι σχεδόν όλα τα βακτήρια του εντέρου μπορούν να παράγουν νευροδιαβιβαστές όπως η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη, οι οποίοι διευκολύνουν την επικοινωνία ανάμεσα στους νευρώνες. Αν τώρα αυτοί οι νευροδιαβιβαστές φτάσουν μέχρι τους υποδοχείς του εγκεφάλου τότε είναι πολύ πιθανό να επηρεάσουν τη διάθεση και τη συμπεριφορά. Ενώ η έλλειψη συγκεκριμένων βακτηρίων στο έντερο, εντοπίστηκε σε ανθρώπους που έπασχαν από κατάθλιψη.
Αθλητικό πνεύμα
Πώς μπορούμε όμως να διασφαλίσουμε ότι το σώμα και o νους μας θα βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία, στηρίζοντας το ένα το άλλο, αντιμετωπίζοντας από κοινού όλους τους εξωτερικούς εχθρούς; «Με άσκηση, διαλογισμό και πολλές αγκαλιές», απαντούν οι ειδικοί. Η σωματική επαφή δεν μας γεννά μόνο θετικά συναισθήματα και ασφάλεια, αλλά κάνει και καλό στην υγεία μας. Έρευνα του Carnegie Mellon University στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ έδειξε ότι όσοι από τους συμμετέχοντες απολάμβαναν πιο συχνά την αγκαλιά των αγαπημένων τους ανθρώπων είχαν λιγότερες πιθανότητες να προσβληθούν από μια λοίμωξη. Ενώ όσοι είχαν αρρωστήσει και αφήνονταν σε αγκαλιές, αντιμετώπιζαν λιγότερο σοβαρά συμπτώματα. Η πιθανότερη εξήγηση για το παραπάνω έχει να κάνει με το στρες, το οποίο μειώνεται αισθητά όταν ένα άτομο έχει στενές κοινωνικές επαφές. Και η έλλειψη στρες είναι ένα από τα μεγαλύτερα μυστικά για γερό ανοσοποιητικό. Από την άλλη, ένα μασάζ, εκτός από την απόλαυση που μας προσφέρει, χαρίζει μια ανάσα υγείας και στο σώμα μας, αφού και αυτό με τη σειρά του ενισχύει το ανοσοποιητικό, ενώ επηρεάζει ακόμα και τα κύματα του εγκεφάλου βοηθώντας μας να είμαστε πιο ήρεμοι αλλά και σε εγρήγορση, παρόντες στο εδώ και το τώρα. Τα τελευταία υποστηρίζει η Tiffany Field, ιδρύτρια και διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Αγγίγματος που λειτουργεί στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι.
Και για να επιστρέψουμε στο Λονδίνο και τη νέα τάση, σε αυτά τα προγράμματα ο γυμναστής γίνεται ένα είδος «ψυχοθεραπευτή», συζητάει με τον ασκούμενο τους στόχους, τις διατροφικές του συνήθειες και τον βοηθάει μέσα από την άσκηση να αποβάλλει κάποιες κακές συνήθειες όπως το να αναβάλει συνεχώς πράγματα, να φοβάται ότι δεν θα τα καταφέρει, να είναι αρνητικός, ενώ άλλες φορές τον προτρέπει να μεταφέρει την άσκηση στο εξωτερικό περιβάλλον. Το μυαλό μας, σαν ένας τεράστιος μυς, γυμνάζεται μαζί με το υπόλοιπο σώμα μας, αναπνέει βαθιά και πλημμυρίζει από όλα τα ευεργετικά αποτελέσματα της άσκησης. Ερευνητές από το Κέντρο για το Αλτσχάιμερ του Πανεπιστημίου Rush ανακάλυψαν ότι όσοι ασκούνταν τακτικά ήταν λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν εκφυλιστικές ασθένειες του εγκεφάλου. Σύνδεση υπάρχει και ανάμεσα στην αεροβική άσκηση και τον ιππόκαμπο του εγκεφάλου, το κέντρο που είναι υπεύθυνο για τη μνήμη και τη μάθηση. Γερμανοί ερευνητές, μάλιστα, έδειξαν ότι το περπάτημα ή η ποδηλασία μάς βοηθούν να απομνημονεύσουμε κάτι, το αμέσως επόμενο διάστημα αφού το έχουμε διδαχθεί. Όσο για τις ενδορφίνες, οι οποίες μετά από κάθε δραστηριότητα κατακλύζουν το σώμα μας και μας δημιουργούν ένα μοναδικό συναίσθημα ευεξίας, τα τελευταία νέα από τα επιστημονικά εργαστήρια αναφέρουν ότι τελικά ίσως να μην είναι αυτές υπεύθυνες για την πληρότητα που νιώθουμε. Αντιθέτως ο προβολέας πέφτει στο ενδοκανναβινοειδές σύστημα, έναν μηχανισμό που εκτελεί λειτουργίες σε κάθε ιστό του σώματος και είναι υπεύθυνος για τη διατήρηση της ισορροπίας στον οργανισμό (της λεγόμενης ομοιόστασης), ό,τι και να συμβαίνει στο εξωτερικό περιβάλλον. Το σύστημα αυτό παράγει τα ενδοκανναβινοειδή, ουσίες αντίστοιχες με τις κανναβιδιόλη CBD και την τετραϋδροκανναβινόλη THC, που υπάρχουν στην κάνναβη, είναι δηλαδή κατά κάποιον τρόπο το natural high του σώματός μας. Το ενδοκανναβινοειδές, ακριβώς επειδή επηρεάζει κάθε κύτταρό μας, θεωρείται από τους ειδικούς ο απόλυτος συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο μυαλό και το σώμα.
«Δεν χρησιμοποιούμε σωστά το σώμα μας. Το αντιμετωπίζουμε σαν εργαλείο το οποίο πρέπει να μας υπακούει. Δεν του δίνουμε προσοχή παρά μόνο όταν μας ευχαριστεί ή μας κάνει να υποφέρουμε. Με τον διαλογισμό μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε το σώμα μας έξυπνα και με σεβασμό, ξεκινώντας από το να ακούμε όλα όσα έχει να μας πει», αναφέρει ο ψυχίατρος Christophe André στο βιβλίο του Trois Minutes a Mediter (Τρία λεπτά διαλογισμού, εκδ. Iconoclaste). Ο διαλογισμός δεν είναι πλέον μια τεχνική για λίγους και ψαγμένους, αλλά μια φροντίδα που πρέπει όλοι να προσφέρουμε γενναιόδωρα στον εαυτό μας και την υγεία μας. Οι μελέτες είναι ξεκάθαρες: η συγκεκριμένη πρακτική βελτιώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνει τα επίπεδα της φλεγμονής, βάζει φρένο στην κυτταρική γήρανση, αλλάζει την έκφραση των γονιδίων όσον αφορά το στρες.
«Δεν ασκούμαστε αρκετά. Τρώμε junk food. Πολλοί από εμάς υποφέρουμε από χρόνιες φλεγμονές στο έντερο που έχουν ως αποτέλεσμα ένα σώμα γεμάτο στρες και κακή διάθεση. Η ζωή μας στην πόλη είναι εξαντλητική. Έχουμε απομακρυνθεί από τη φύση και από τους γύρω μας. Είμαστε κολλημένοι στα τηλέφωνα και αποκομμένοι από τους εαυτούς μας και τους άλλους. Αλλά τώρα πια γνωρίζουμε πως οτιδήποτε βελτιώνει το καρδιοαναπνευστικό, το μυοσκελετικό και το ενδοκρινικό μας σύστημα κάνει καλό και στην ψυχική μας υγεία», αναφέρει η Kelly Brogan γι’ αυτή τη δυνατή σχέση που, επί της ουσίας, μας κρατά στη ζωή. Και καταλήγει κάπως έτσι: «Όταν κοιτάζω πίσω και βλέπω τη δική μου μάχη με την κατάθλιψη, σκέφτομαι ότι ίσως να είχα αναρρώσει γρηγορότερα ή ακόμη και να μην είχα αρρωστήσει ποτέ αν είχα καταλάβει εξαρχής τη σύνδεση ανάμεσα στην ψυχή και το σώμα».
Στρέτσινγκ για τον νου
Ο Γάλλος ψυχίατρος Christophe André στο βιβλίο του Trois minutes a mediter (Τρία λεπτά διαλογισμού, εκδ. Iconoclaste) υπογραμμίζει τη σύνδεση ανάμεσα στο μυαλό και το σώμα αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε μέθοδος διαλογισμού περιλαμβάνει και ασκήσεις στρέτσινγκ, που βοηθούν το κορμί να χαλαρώσει και να βρεθεί στην ίδια κατάσταση με τον νου. Ο ίδιος προτείνει την παρακάτω άσκηση:
Σταθείτε όρθιοι με τους ώμους ανοιχτούς και σηκώστε αργά τα χέρια προς τον ουρανό. Σε αυτή τη θέση αναπνεύστε αργά και προσπαθήστε να φτάσετε τα χέρια ακόμα πιο ψηλά, χωρίς να ανασηκώσετε τους ώμους. Κατεβάστε αργά τα χέρια και όταν φτάσετε στη μέση της διαδρομής, παρατηρήστε πώς αισθάνεστε σε όλα τα σημεία του σώματός σας. Αφήστε τα χέρια να κατέβουν εντελώς, δίπλα στο κορμί σας και παρατηρήστε και πάλι τι σας συμβαίνει. Αναπνεύστε βαθιά και επαναλάβετε την άσκηση, τώρα σηκώνοντας ένα χέρι τη φορά.
