Φωτογράφιση: Θανάσης Κρίκης/10 ΑΜ
O Dan Buettner δεν είναι μια απλή περίπτωση συγγραφέα που αποφάσισε κάποια στιγμή στη ζωή του -όπως τόσοι άλλοι- να γράψει ένα βιβλίο για την ευτυχία. Είχε σοβαρό λόγο, γιατί συγκέντρωσε αστείρευτο (επιστημονικό) υλικό και κυρίως πολύτιμη προσωπική εμπειρία. Τα τελευταία 15 χρόνια και βάλε δουλεύει για το National Geographic και ταξιδεύει σε ολόκληρο τον κόσμο, με σκοπό να ανακαλύψει τους πιο υγιείς και ευτυχισμένους ανθρώπους. Συναναστρέφεται μαζί τους, μελετά τον τρόπο με τον οποίο ζουν και συμπεριφέρονται, εξετάζει το περιβάλλον, τις συνήθειες και τα άτομα που έχουν γύρω τους. Στη συνέχεια δίνει αυτά τα στοιχεία σε επιστήμονες και στατιστικολόγους για να τα μελετήσουν και να τα αξιολογήσουν. Ο Buettner διαφέρει γιατί καταρρίπτει βασικούς κανόνες της λεγόμενης επιστήμης της θετικής ψυχολογίας, δεν μιλά με γενικεύσεις, δεν κάνει εικασίες ούτε αναλύει τα πράγματα με γνώμονα τον εαυτό του. Μέσα από ένα μείγμα δημοσιογραφίας, κοινωνιολογίας, ψυχολογίας, υπαρξιακής φιλοσοφίας, στατιστικής και επιδημιολογίας δίνει απόλυτα πρακτικές συμβουλές που έχουν αξία, γιατί τη γνώση του την έχει αντλήσει μαθητεύοντας δίπλα στους… καλύτερους. Στους πιο ευτυχισμένους. Τα παρακάτω είναι αυτά που του δίδαξαν.
Οι συντεταγμένες της χαράς
Ναι, σύμφωνα με τον συγγραφέα η ευτυχία δεν είναι θερμοκρασία για να μπορέσει να μετρηθεί, όμως οι κατάλληλες ερωτήσεις μπορούν να ξεκλειδώσουν τους ανθρώπους και να τους κάνουν να εκφραστούν για το αν νιώθουν ικανοποίηση στην καθημερινότητά τους, για το πόσο συχνά γελάνε, χαμογελάνε, αισθάνονται χαρά ή, ακόμη, για το αν νιώθουν πως έχουν έναν σκοπό στη ζωή τους που τους κινητοποιεί και τους γεμίζει. Έτσι λοιπόν οι στατιστικολόγοι, με τους οποίους συνεργάστηκε για το βιβλίο του, έβαλαν κάτω τις απαντήσεις, τα νούμερα και τα σχεδιαγράμματα και αποφάνθηκαν ότι οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι του πλανήτη ζουν στην Κόστα Ρίκα, τη Σιγκαπούρη και τη Δανία. Κατά συνέπεια ο συγγραφέας άρχισε να συχνάζει στα συγκεκριμένα μέρη για να ανακαλύψει από πρώτο χέρι την πραγματική εξήγηση πίσω από τη θετική διάθεση αυτών των ανθρώπων. Και τα συμπεράσματά του τα έκανε πρόσφατα βιβλίο με τίτλο The Blue Zones of Happiness, Lessons From the World’s Happiest People (Οι μπλε ζώνες της ευτυχίας, μαθήματα από τους πιο ευτυχισμένους ανθρώπους του κόσμου, εκδ. National Geographic). Ένα βασικό στοιχείο που διαφοροποιεί το βιβλίο του από τα υπόλοιπα είναι ότι σε αυτό κεντρική θέση δεν έχει η αυτοβελτίωσή μας, αλλά κυρίως η βελτίωση του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε. Γιατί αυτό μας διαμορφώνει και μας καθορίζει. Για τον λόγο αυτό, λοιπόν, αναφέρει τις περιπτώσεις τριών ανθρώπων, του Zuniga από την Κόστα Ρίκα, της Clemmensen από τη Δανία και του Foo από τη Σιγκαπούρη. Αν αυτά τα άτομα, με τις ίδιες ακριβώς προσωπικότητες, ζούσαν σε άλλες συντεταγμένες του πλανήτη, ίσως και να μην ήταν τόσο ικανοποιημένα από τη ζωή τους. Μέσα από τις εμπειρίες, τις επιλογές και τις συνήθειές τους, ο συγγραφέας υπογραμμίζει ότι η ευτυχία μπορεί να έχει διαφορετικά πρόσωπα. Ο Zuniga είναι ένας μεσήλικας πατέρας που κάνει μια δουλειά που του αρέσει, κοιμάται τουλάχιστον 7 ώρες κάθε βράδυ, τρώει 7 μερίδες φρούτων και λαχανικών σε ημερήσια βάση, κοινωνικοποιείται τουλάχιστον 6 ώρες την ημέρα, κάνει εθελοντική εργασία και λατρεύει να παίζει ποδόσφαιρο. Ζει τη ζωή του στο μάξιμουμ, με ελάχιστο στρες. Οι επιστήμονες αποκαλούν αυτό το είδος της ευτυχίας «εμπειρική» και τη μετρούν ρωτώντας τους ανθρώπους πόσο συχνά γέλασαν, χαμογέλασαν ή ένιωσαν χαρά το τελευταίο 24ωρο. Σύμφωνα με έρευνες, στην Κόστα Ρίκα οι άνθρωποι βιώνουν καθημερινά θετικά συναισθήματα περισσότερο από τους κατοίκους οποιασδήποτε άλλης χώρας στον κόσμο. H Clemmensen, από την άλλη, ζει σε μια ήσυχη πόλη της Δανίας, σε ένα συγκρότημα στο οποίο μοιράζεται πολλούς κοινόχρηστους χώρους και συναθροίσεις με τους άλλους κατοίκους, κινείται συνεχώς με ποδήλατο, έχει έναν υποστηρικτικό σύντροφο και τρία παιδιά που υπεραγαπά, είναι κοινωνιολόγος, πληρώνει υψηλότατους φόρους, αλλά έχει δωρεάν περίθαλψη και εκπαίδευση για τα παιδιά της και πιστεύει ακράδαντα πως ό,τι και να της συμβεί, η πολιτεία θα είναι στο πλευρό της. Η δική της είναι η «ευδαιμονική» ευτυχία και οι ειδικοί τη μετρούν με βάση την ερώτηση «έκανες κάτι ενδιαφέρον χθες»; Πρόκειται για την ικανοποίηση που έχουν οι άνθρωποι οι οποίοι νιώθουν ότι οι βασικές τους ανάγκες είναι καλυμμένες, οπότε επικεντρώνονται σε μια καθημερινότητα που τροφοδοτεί το πάθος τους, είτε στη δουλειά είτε στον ελεύθερο χρόνο τους. Όσο για τον Foo, εκείνος είναι ένας σούπερ επιτυχημένος επιχειρηματίας, πατέρας τριών παιδιών, που οδηγεί πανάκριβο αυτοκίνητο, δουλεύει πάνω από 60 ώρες την εβδομάδα, έχει έντονη φιλανθρωπική δραστηριότητα και χαίρει της εκτίμησης των εργαζομένων και της κοινότητάς του. Δούλεψε σκληρά για να τα καταφέρει, είναι αυτοδημιούργητος και δηλώνει ότι αν δεν ζούσε στη Σιγκαπούρη, μπορεί να μην είχε πετύχει τίποτα από όλα αυτά. Η δική του ευτυχία αντιπροσωπεύει την «ικανοποίηση από τη ζωή» και οι επιστήμονες τη μετρούν ζητώντας από τους ανθρώπους να αξιολογήσουν τη ζωή τους σε μια κλίμακα από το 1-10. Τρεις διαφορετικοί άνθρωποι, τρεις εντελώς διαφορετικές χώρες, διαφορετικές κυβερνήσεις, πολιτισμοί και προσλαμβάνουσες, αλλά κοινός παρονομαστής η ικανοποίηση από αυτό που βιώνουν. Τι είναι αυτό που τους ενώνει; «Οι Zuniga, Clemmensen και Foo κυνηγούν έντονα τους στόχους τους, αλλά όχι σε βάρος της χαράς και του γέλιου, ενώ νιώθουν περήφανοι για όσα κάνουν και για όσα έχουν καταφέρει. Και μπορούν να το κάνουν γιατί οι κυβερνήσεις τους, οι κοινότητές τους και οι οικογένειές τους τους δίνουν μια αόρατη ώθηση, προτρέποντάς τους να ασχολούνται με πράγματα που μακροπρόθεσμα τους κρατούν ικανοποιημένους και ευτυχισμένους», δίνει την απάντηση ο συγγραφέας.
Προστατέψτε το περιβάλλον (σας)
«Η ευτυχία δεν έρχεται από σύμπτωση. Πρόκειται για έναν συνδυασμό παραγόντων που ενορχηστρώνονται για να την παράξουν», αναφέρει ο συγγραφέας. Οι συνήθειες, τα πιστεύω, οι επιθυμίες και τα πράγματα με τα οποία ασχολούνται οι παραπάνω τρεις άνθρωποι σε καθημερινή βάση μάς δίνουν μια πρώτη γεύση για τους παράγοντες που μπορούν να μας φέρουν πιο κοντά στην ευτυχία. Ο ειδικός προσθέτει κι άλλους. Έτσι, υπογραμμίζει ότι το κυνήγι ενός σκοπού και ενός νοήματος, το οποίο πιστεύουμε ότι μακροπρόθεσμα θα μας κάνει χαρούμενους (ας πούμε, για παράδειγμα, ότι έχει γίνει στόχος ζωής να αποκτήσουμε μετά από κάποια χρόνια ένα σπίτι δίπλα στη θάλασσα ή όταν θα πάρουμε σύνταξη να ασχοληθούμε με το αγαπημένο μας χόμπι), επί της ουσίας σαμποτάρει το ευρύτερο νόημα της ευτυχίας μας, καθώς υποτιμούμε τις μικρές καθημερινές στιγμές (ευτυχίας) που μας προσφέρονται απλόχερα σε κάθε στροφή της ζωής μας. Δηλαδή ξεχνάμε να ζούμε το σήμερα προσβλέποντας σε ένα πολύ πιο ευτυχισμένο αύριο. Ποιοι είναι, όμως, κάποιοι γενικοί κανόνες σε σχέση με το περιβάλλον όπου ζούμε οι οποίοι θα μπορούσαν να μας χαρίσουν μεγαλύτερη ικανοποίηση στη ζωή; Σύμφωνα με τον ειδικό, οι άνθρωποι που ζουν κοντά σε νερό έχουν 10% περισσότερες πιθανότητες να είναι πιο ευτυχισμένοι από τους υπόλοιπους. Όπως και εκείνοι που ζουν σε πόλεις που δεν είναι ούτε πολύ μικρές ούτε πολύ μεγάλες, όταν μάλιστα μπορούν να χρησιμοποιούν σε αυτές ποδήλατο για τις μετακινήσεις τους. Η οικονομική ασφάλεια είναι επίσης σημαντικός παράγοντας ευτυχίας. Αυτό όμως που μας δίνει την μεγαλύτερη ικανοποίηση μακροπρόθεσμα δεν είναι τα αντικείμενα που αγοράζουμε, αλλά το αίσθημα ότι μπορούμε και καλύπτουμε τις βασικές μας ανάγκες και νιώθουμε τη ζωή μας τώρα και στο μέλλον πιο προστατευμένη. Προβάδισμα από τον Dan Buettner δίνεται και στις εμπειρίες, έναντι των υλικών αγαθών. Η χαρά που νιώθουμε όταν αποκτάμε ένα ακριβό ζευγάρι παπούτσια σιγά σιγά ξεθωριάζει. Η εμπειρία όμως που κερδίσαμε κάνοντας ένα μεταπτυχιακό ή συμμετέχοντας σε ένα συνέδριο στο εξωτερικό μπορεί να μας αποζημιώσει ψυχικά για πολύ μεγαλύτερο διάστημα. Από την άλλη, ο ειδικός σημειώνει ότι οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι αυτοί που έχουν κοινωνικές σχέσεις με τους άλλους πολλές ώρες την ημέρα, χωρίς να συνυπολογίζουμε σε αυτές τον χρόνο που σπαταλάμε στα social media ή περνάμε στη δουλειά. Βέβαια, πολύ μεγάλο ρόλο στην ευτυχία μας παίζουν και οι άνθρωποι τους οποίους συναναστρεφόμαστε. Σε συνέντευξή του στο περιοδικό Atlantic ο συγγραφέας δήλωσε το εξής: «Πολλοί από εμάς συγκεντρώνουμε φίλους στην πορεία της ζωής μας γιατί ήταν συμμαθητές μας ή επειδή δουλεύουμε μαζί τους. Δεν προτείνω σε καμία περίπτωση να τους παρατήσουμε, αλλά να βρούμε χαρούμενους ανθρώπους που τους αρέσει να γελάνε. Το χιούμορ έχει μια μετρήσιμη επίδραση στην καθημερινή μας ευτυχία. Για αυτό βρείτε φίλους που έχουν πλάκα. Ή τουλάχιστον φίλους που πιστεύουν ότι εσείς έχετε πλάκα. Είναι πολύ σημαντικό».
