Από την Φίλια Μητρομάρα
Εδώ και αιώνες οι γυναίκες έχουν κάνει σηµαντικές ανακαλύψεις στον τοµέα της υγείας και της Iατρικής. Και σίγουρα δεν ήταν εύκολο σε µια πατριαρχική κοινωνία. Η βραβευµένη µε Νόµπελ δρ Gerty Cori ήταν µία από τις πρωτοπόρους, µε τη µεγαλύτερη επιρροή στον τοµέα του διαβήτη, ωστόσο η έρευνά της υποσκελίζεται λόγω του επίσης γιατρού συζύγου της ενώ, µαντέψτε!, ποτέ δεν είχε τις ίδιες ευκαιρίες µε εκείνον.
Το DNA της Henrietta Lacks (σ.σ.: Αφροαµερικανίδα καπνεργάτρια που νόσησε από καρκίνο και κατά τη διάρκεια βιοψίας ελήφθησαν κύτταρα από δικό της ιστό. Οι επιστήµονες τα ονόµασαν ΗeLa. Θεωρούνται «αθάνατα», επειδή έχουν ακόµη την ικανότητα να πολλαπλασιάζονται και αποτελούν την πιο σηµαντική κυτταρική σειρά στην ιατρική έρευνα), που πάρθηκε χωρίς την άδειά της, έχει φέρει στην ιατρική κοινότητα αµέτρητες εξελίξεις όπως το εµβόλιο της πολυοµυελίτιδας, την κλωνοποίηση των κυττάρων, την έρευνα σχετικά µε τον καρκίνο, το AIDS και τη δηµιουργία του εµβολίου για τον HPV. Ωστόσο, η συνεισφορά της παρέµεινε εντελώς άγνωστη για δεκαετίες.
Στην Ελλάδα χλεύαζαν την πρώτη γυναίκα που πέρασε στην Ιατρική Σχολή, όµως η Αγγελική Παναγιωτάτου, γεννηµένη το 1878, δεν το έβαλε κάτω και έγινε η πρώτη καθηγήτρια Υγιεινής στην Ελλάδα. Κι ενώ σηµαντικές πρωτοβουλίες όπως το Time’s Up και το κίνηµα #MeToo έχουν µεγάλο αντίκτυπο παντού, από το σχολείο µέχρι τα βραβεία Όσκαρ, υπάρχει ακόµη πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει, ξεκινώντας από την κολπική µας υγεία.
Περίοδος όπως… tabua
Όταν ακούµε τη λέξη «περίοδος», οι σκέψεις όπως αίµα, σερβιέτες, ταµπόν, ντροπή, µπλε υγρό, φόβος του λεκέ, σεξουαλική αποχή, αηδία, υποδεικνύουν πως µεγαλώσαµε µε την πεποίθηση ότι η έµµηνος ρύση είναι ντροπιαστική και αποτελεί ταµπού. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, µάλιστα, το γεγονός ότι η λέξη «ταµπού» προέρχεται από την πολυνησιακή λέξη «tabua», που σηµαίνει εµµηνόρροια. Τα θέµατα-ταµπού στην υγεία των γυναικών συνοψίζονται σε τρεις βασικές ενότητες: εµµηνόρροια, µητρότητα και εµµηνόπαυση. Παρά το γεγονός ότι όλες οι γυναίκες έχουν έναν κόλπο, το 50% των νεαρών γυναικών δεν µπορεί να τον εντοπίσει σωστά σε ένα ιατρικό σχεδιάγραµµα. Αυτό προκύπτει από µια µελέτη που πραγµατοποίησε η The Eve Appeal του Ηνωµένου Βασιλείου, φιλανθρωπική οργάνωση Γυναικολογικής Έρευνας για τον Καρκίνο, η οποία διαπίστωσε επίσης ότι το 65% των γυναικών αισθάνεται άβολα χρησιµοποιώντας τις λέξεις «κόλπος» ή «αιδοίο» και το 45% δεν µιλά ποτέ σε κανέναν για την υγεία του κόλπου του.
Από την αρχαιότητα ακόµη, που οι Έλληνες πρόγονοί µας πίστευαν ότι όταν η εµµηναρχή (η πρώτη περίοδος) ερχόταν αργά, προκαλούσε θρόµβους αίµατος γύρω από την καρδιά, προβλήµατα στη µήτρα και κατάθλιψη, οι γυναίκες ανά τους αιώνες θεωρούνται ακάθαρτες λόγω αυτής της φυσικής, βιολογικής διαδικασίας που µαρτυρά τη φυσιολογική αναπαραγωγική ετοιµότητά τους. Τα ταµπού που υπάρχουν γύρω από την έµµηνο ρύση ποικίλλουν από κοινωνία σε κοινωνία και οδηγούν σε ανισότητες και αποκλεισµό: οι γυναίκες αποµονώνονται, σε κάποιες χώρες δεν επιτρέπεται η πρόσβασή τους σε δηµόσιους χώρους, απαγορεύεται η είσοδός τους στην εκκλησία… Γενικά το στίγµα της περιόδου είναι µια µορφή µισογυνισµού. Οι προκαταλήψεις µάς υποχρεώνουν να αντιµετωπίζουµε την περίοδό µας ως κάτι που πρέπει να κρυφτεί. Και µε το να µην ονοµάζουµε ένα πράγµα, ενισχύουµε την ιδέα ότι δεν πρέπει να µιλάµε γι΄αυτό ή να χρησιµοποιούµε κωδικές φράσεις όπως «είµαι αδιάθετη», «έχω τα ρούχα µου» ή «ήρθαν οι Ρώσοι!». Από πού προήλθαν αυτές οι λέξεις και πώς προέκυψαν; Η Σουηδή δηµοσιογράφος Anna Dahlqvist πήρε συνεντεύξεις από γυναίκες σε όλο τον κόσµο για το βιβλίο της It’s Only Blood (Είναι απλώς αίµα, εκδ. Zed Books) το 2018. Από τις ΗΠΑ µέχρι την Ουγκάντα ανακάλυψε ότι η ντροπή της περιόδου είναι ένα παγκόσµιο φαινόµενο για το οποίο όλες οι γυναίκες πρέπει να σιωπούν.
Επιπλέον έρευνα σε τηλεοπτικές διαφηµίσεις εποχής διαπίστωσε ότι οι διαφηµιστές απεικονίζουν την περίοδο αρνητικά και ως κάτι ενοχλητικό: προκαλεί οσµές και διαρροές, προβλήµατα στον ύπνο και στη συµµετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες ή στο κολύµπι. Βασικά, η περίοδος έχει παρουσιαστεί ως ένα βρώµικο µηνιαίο περιστατικό που µας κάνει να νιώθουµε άγχος, ενοχές και έλλειψη αυτοπεποίθησης. Αυτά τα προβλήµατα µπορούν, φυσικά, να λυθούν αγοράζοντας τα προϊόντα υγιεινής τα οποία, µε λίγα λόγια, υποδεικνύουν «σώσε µε από τον εαυτό µου» και όχι «βοήθησέ µε να είµαι υγιής»! Τέλος, ο φόρος προστιθέµενης αξίας 24% στην Ελλάδα σε όλα τα προϊόντα περιόδου τα κατατάσσει στην ίδια λίστα µε είδη που δεν είναι πρώτης ανάγκης!
Happy to bleed
Η αντιµετώπιση της περιόδου ως θέµα ταµπού αφήνει τα κορίτσια ιδιαίτερα ευάλωτα. Δεν ενηµερώνονται για το πώς πρέπει να τη διαχειρίζονται και πώς να χρησιµοποιούν σωστά τα προϊόντα υγιεινής. Η κακή υγιεινή κατά την περίοδο λόγω έλλειψης εκπαίδευσης και ντροπής, µπορεί να οδηγήσει σε ουρολοιµώξεις, µυκητιάσεις, ακόµη και σε καθυστερηµένη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της µήτρας. Γι’ αυτό:
Κάνουµε ντους άφοβα. Το ότι δεν πρέπει να κάνουµε µπάνιο όταν έχουµε περίοδο, είναι ένας από τους µεγαλύτερους µύθους! Αυτό συµβαίνει γιατί υπάρχει η πεποίθηση ότι το ζεστό νερό αυξάνει την αιµορραγία ή ότι το κρύο νερό τη σταµατά. Ωστόσο, το ζεστό νερό, εκτός από την καθαριότητα της περιοχής, µπορεί να βοηθήσει στην τόνωση της ροής του αίµατος και να ανακουφίσει από τις κράµπες της µήτρας.
Επιλέγουµε τα σωστά προϊόντα. Χρησιµοποιούµε νερό και ήπιο, χωρίς άρωµα σαπούνι, για τον καθαρισµό του αιδοίου αντί για µαντιλάκια ή άλλα προϊόντα. Αυτό γιατί πολλά είδη προσωπικής φροντίδας µπορούν να διαταράξουν την ισορροπία του pH στην περιοχή, καθιστώντας ευκολότερες τις λοιµώξεις. Μελέτη που δηµοσίευσε το Medical News Today βρήκε «ισχυρή συσχέτιση» µεταξύ της χρήσης προϊόντων προσωπικής φροντίδας, όπως απολυµαντικά τζελ και κολπικά καθαριστικά, και κινδύνου µόλυνσης.
Δεν τρίβουµε τον κόλπο! Το συνεχές βίαιο πλύσιµό του δεν πρόκειται να αποµακρύνει τις κολπικές λοιµώξεις. Σε ορισµένες περιπτώσεις, µπορεί ακόµη και να τις επιδεινώσει. Η χρήση σκληρών σαπουνιών αφυδατώνει τον ευαίσθητο κολπικό ιστό, προκαλώντας µικροσκοπικά σκισίµατα που διευκολύνουν τα επικίνδυνα βακτήρια να εισχωρήσουν και να τον µολύνουν.
Πλένουµε τα χέρια µας. Αν δεν το κάνουµε µετά την αλλαγή σερβιέτας, µπορεί να προκληθούν λοιµώξεις ή και ηπατίτιδα Β. Ακόµη κι αν απλώς παρακολουθούµε τηλεόραση όλη την ηµέρα, είναι πολύ σηµαντικό να πλένουµε τα χέρια µας πριν φορέσουµε σερβιέτα και αφού την πετάξουµε.
Κρατάµε ηµερολόγιο. Παρακολουθούµε πότε αρχίζει η περίοδος, πόσο διαρκεί, την ποσότητα του αίµατος και αν πονάµε. Έντονη αιµορραγία ή αφόρητος πόνος µπορεί να προκαλούνται από άλλα προβλήµατα, όπως η ενδοµητρίωση, τα ινοµυώµατα της µήτρας ή οι πολυκυστικές ωοθήκες, και να οδηγήσουν σε υπογονιµότητα.
Ακολουθούµε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Η επίτευξη και διατήρηση υγιούς βάρους και η αποφυγή του καπνίσµατος µπορούν να βελτιώσουν τα συµπτώµατα της περιόδου, όπως το προεµµηνορροϊκό σύνδροµο, τις ακανόνιστες περιόδους, την έντονη αιµορραγία και µερικές φορές τον πόνο περιόδου.
Δεν αναζητάµε συµβουλές στο διαδίκτυο. Μιλάµε πάντα ανοιχτά και µόνον µε τον γυναικολόγο µας για οποιοδήποτε πρόβληµα κολπικής υγείας.
Εµµηνόπαυση: Η συνωµοσία της σιωπής
Και εδώ εξακολουθεί να υπάρχει µια µυστικότητα, η οποία, µε τη σειρά της, ενισχύει την παραπληροφόρηση και τους µύθους. Αυτό µπορεί να εκδηλωθεί µε µυριάδες τρόπους, µε τις εµµηνοπαυσιακές γυναίκες που επηρεάζονται σηµαντικά από τα συµπτώµατα της εµµηνόπαυσης να αποχωρούν εν µέρει ή πλήρως από το εργατικό δυναµικό, λόγω της µειωµένης ικανότητας που τους προκαλούν τα συµπτώµατα και λόγω της απροθυµίας τους να µιλήσουν γι’ αυτό. Αυτή η φυσική, αλλά πολύπλοκη µετάβαση που βιώνουν όλες οι γυναίκες αγνοείται ή υποβαθµίζεται.
Ενώ παρέχεται πια ενηµέρωση για την περίοδο, την εγκυµοσύνη, την επιλόχεια κατάθλιψη και άλλες γυναικείες καταστάσεις υγείας, η εµµηνόπαυση µοιάζει σαν να µην υπάρχει, παραµένει µυστική. Ως αποτέλεσµα της σιωπής, πάρα πολλές γυναίκες είναι απροετοίµαστες γι’ αυτό το στάδιο της ζωής τους, µε αρνητικό αντίκτυπο στην υγεία τους, στις σχέσεις, στην εργασία και στη συνολική ποιότητα της καθηµερινής τους ζωής.
Μήπως εµείς διαιωνίζουµε το age blaming;
Η αλήθεια είναι σκληρή: η εµµηνόπαυση µας υπενθυµίζει ότι γερνάµε. Δυστυχώς πολλές γυναίκες το πιστεύουν και το βιώνουν ως το τέλος της γυναικείας τους υπόστασης και την αρχή των γηρατειών. Δεν τολµούν καν να ξεστοµίσουν το «είµαι σε εµµηνόπαυση». Είναι έτοιµες να παραιτηθούν από όλα, αφού µπήκαν σε αυτή την τροχιά. Όµως εκείνο που χρειάζεται να συνειδητοποιήσουµε είναι ότι η εµµηνόπαυση δεν είναι νόσος. Είναι απλώς η αρχή του επόµενου σταδίου της ζωής µας.
Υπάρχουν περισσότερα από 30 συµπτώµατα εµµηνόπαυσης, τα οποία συχνά ξεκινούν στα 40 χρόνια και µπορούν να συνεχιστούν µέχρι το τέλος της ζωής. Αυτά συχνά επηρεάζουν τη σωµατική, την ψυχική και τη συναισθηµατική ευηµερία των γυναικών. Οι ορµονικές αλλαγές που συντελούνται σε αυτή τη φάση περιλαµβάνουν τρία σηµαντικά στάδια που διαρκούν από το ένα τρίτο έως το µισό της ζωής µιας µέσης γυναίκας: την προ-εµµηνόπαυση, την εµµηνόπαυση και την µετεµµηνόπαυση. Μια τυπική γυναίκα µπαίνει στην προεµµηνόπαυση στα 40 της, φτάνει στην εµµηνόπαυση µεταξύ 45 και 55 ετών και παραµένει σε µετεµµηνόπαυση για το υπόλοιπο της ζωής της. Με τη σηµαντική πτώση των οιστρογόνων, αυξάνεται ο κίνδυνος για καρδιακή νόσο, οστεοπόρωση και το ουρογεννητικό σύνδροµο της εµµηνόπαυσης, που περιλαµβάνει κολπική ξηρότητα, αίσθηµα φαγούρας ή καψίµατος στο αιδοίο, πόνο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και υποτροπιάζουσες ουρολοιµώξεις και κολπίτιδες. Γι΄αυτό:
Αποκωδικοποιούµε τα συµπτώµατά µας. Η µη φυσιολογική αιµορραγία ή η αύξηση βάρους, για παράδειγµα, που µπορεί συνήθως -και λανθασµένα- να θεωρούνται φυσιολογικά συµπτώµατα εµµηνόπαυσης, ενδέχεται να υποδηλώνουν µια πιο σοβαρή κατάσταση, όπως κάποια νόσο του θυρεοειδούς ή ακόµη και καρκίνο της µήτρας ή του τραχήλου της µήτρας. Επειδή δεν υπάρχει ένα µαγικό χάπι για να ανακουφίσει όλα τα συµπτώµατα της εµµηνόπαυσης ταυτόχρονα, προγραµµατίζουµε έναν πλήρη γυναικολογικό έλεγχο και φροντίζουµε να λάβουµε απαντήσεις στις απορίες µας από τον γυναικολόγο µας.
Βρίσκουµε τη σωστή θεραπεία. Υπάρχουν πολλές θεραπείες που βοηθούν στην ανακούφιση των πιο κοινών συµπτωµάτων της εµµηνόπαυσης, όπως η κολπική ξηρότητα και οι εξάψεις. Αυτά κυµαίνονται από συµπληρώµατα διατροφής, τοπικά οιστρογόνα και κολπικές ενυδατικές κρέµες έως φάρµακα, όπως αντικαταθλιπτικά χαµηλής δόσης και, σε ορισµένες περιπτώσεις, βραχυπρόθεσµη θεραπεία ορµονικής υποκατάστασης. Ο γιατρός µας θα πρέπει να αφιερώσει χρόνο για να µας εξηγήσει όλες τις επιλογές, καθώς και τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα της καθεµιάς. Ο διαλογισµός, η γιόγκα και η άσκηση βοηθούν επίσης πολύ στην ανακούφιση των συµπτωµάτων.
Δίνουµε προσοχή στην ακράτεια. Σχεδόν οι µισές γυναίκες άνω των 50 την εµφανίζουν, αλλά τα δύο τρίτα δεν έχουν µιλήσει µε τον γιατρό τους γι’ αυτό, γιατί και αυτή αποτελεί µέχρι και σήµερα ταµπού. Αυτό έχει αποτέλεσµα το πρόβληµα να γίνεται χρόνιο και τα συµπτώµατα να χειροτερεύουν και να εντείνονται. Η ακράτεια συµβαίνει επειδή τα µειωµένα επίπεδα οιστρογόνων λεπταίνουν την επένδυση της ουρήθρας, κάτι που προκαλεί υπερδραστήρια κύστη, µια συχνή αιτία ακράτειας. Επιπλέον, οι πυελικοί µύες εξασθενούν λόγω γήρανσης, γεγονός που προκαλεί ακράτεια από υπερένταση, όταν βήχουµε, γελάµε κ.λπ. Πολλές γυναίκες δεν θέλουν καν να το αναφέρουν — όχι απλώς από αµηχανία, αλλά επειδή µπορεί να πιστεύουν ότι το φαινόµενο είναι φυσιολογικό. Τα καλά νέα εδώ είναι ότι η ακράτεια αυτού του τύπου είναι θεραπεύσιµη. Μια έγκαιρη χειρουργική επέµβαση για τους σωστούς λόγους µπορεί να αλλάξει πραγµατικά τη ζωή µας.
Βάζουµε το σώµα µας σε προτεραιότητα. Ένας από τους καλύτερους τρόπους διαχείρισης της εµµηνόπαυσης είναι ο υγιεινός τρόπος ζωής. Αυτό σηµαίνει να ακολουθούµε µια ισορροπηµένη διατροφή µε πολλά λαχανικά, δηµητριακά ολικής άλεσης και άπαχες πηγές πρωτεΐνης, χαµηλή σε πρόσθετα σάκχαρα, που συµβάλλει στη σταθεροποίηση των επιπέδων σακχάρου στο αίµα, το οποίο ενισχύει τη διάθεσή µας και τα επίπεδα ενέργειάς µας. Σύµφωνα µε µια ανασκόπηση που δηµοσιεύτηκε στο περιοδικό Menopause, περισσότερες από 17.000 µετεµµηνοπαυσιαικές γυναίκες που πήραν µέρος στις µελέτες και ακολούθησαν µια δίαιτα χαµηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, µε πέντε µερίδες φρέσκων φρούτων και λαχανικών και έξι µερίδες δηµητριακών ολικής άλεσης, είχαν περισσότερες πιθανότητες να χάσουν βάρος και λιγότερες πιθανότητες να έχουν εξάψεις και άλλα ενοχλητικά συµπτώµατα της εµµηνόπαυσης.
Δεν διστάζουµε να αλλάξουµε γυναικολόγο. Εάν θέλουµε έναν γιατρό που να µη µας επικρίνει, να µας ενθαρρύνει να κάνουµε ερωτήσεις και να απαντά δίνοντάς µας λύσεις, τον αναζητάµε. Χρειαζόµαστε έναν γιατρό που προσεγγίζει την εµµηνόπαυση ως την αρχή ενός νέου κεφαλαίου και όχι ως κάτι που πρέπει να σφίξουµε τα δόντια και να το υποµείνουµε. Εάν τα συµπτώµατα επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής µας -όπως οι εξάψεις που µας κρατούν ξύπνιες τη νύχτα και η ξηρότητα του κόλπου που παρεµποδίζει το σεξ ή προκαλεί έντονο κνησµό- εκείνος πρέπει να συνεργαστεί µαζί µας για να λυθούν αυτά τα προβλήµατα.
Δεν ξεχνάµε: η εµµηνόπαυση δεν είναι ασθένεια. Είναι µια φυσική µετάβαση µε δυνητικά συναρπαστικές δυνατότητες εξέλιξης. Χρησιµοποιούµε αυτό το στάδιο για να γίνει το υπόλοιπο της ζωής µας πολύ καλύτερο.
Ανισότητες και στο σεξ
Το σεξ, ακόµη και στην εµµηνόπαυση είναι σηµαντικό, αλλά οι γυναίκες δεν έχουν βοήθεια. Για παράδειγµα, επειδή 1 στους 4 άντρες (δηλαδή το 25%) πάσχει από στυτική δυσλειτουργία, υπάρχουν αµέτρητα φάρµακα και συσκευές για να τον βοηθήσουν να βιώσει τη µέση ηλικία όσο πιο «ανώδυνα» γίνεται, χωρίς να χάσει τη στύση του. Όµως, ενώ ένα 40% των γυναικών βιώνει κάποια σεξουαλική δυσλειτουργία, δεν υπάρχουν αντίστοιχα προϊόντα διαθέσιµα γι’ αυτές. Παγκοσµίως έχουν γίνει επί του παρόντος σχεδόν 400 µελέτες για τη στυτική δυσλειτουργία έναντι 130 για τη γυναικεία σεξουαλική δυσλειτουργία, δηλαδή 2 φορές περισσότερες µελέτες για τους άντρες παρά για τις γυναίκες. Υπάρχει, λοιπόν, µια επείγουσα ανάγκη να αλλάξουµε τον τρόπο που σκεφτόµαστε. Το καλό σεξ διατηρεί τον κόλπο µας υγιή, κάτι που είναι σηµαντικό για τη σωµατική, ψυχική και συναισθηµατική υγεία µας και φυσικά τη σεξουαλική µας λειτουργία. Και µας αξίζει να νιώθουµε υπέροχα από κάθε άποψη.
Coochie: µια χαριτωµένη λέξη για τον κόλπο
Οι νέες τεχνολογίες, τα προηγµένα ιατρικά εργαστήρια, οι καλοί γιατροί και ένα περιβάλλον φροντίδας χωρίς επικριτικές συµπεριφορές αποτελούν ουσιαστική λύση για τον επανασχεδιασµό της εµπειρίας µας µε το πιο οικείο µέρος του σώµατός µας. Επιτέλους, ιδρύθηκε µία οµάδα από επιλεγµένες γυναικολόγους που παρέχει ιατρικές συµβουλές, έγκυρα και µε ανοιχτό µυαλό, µέσω τηλε-ιατρικής και απευθύνεται σε γυναίκες που δεν έχουν πρόσβαση σε καλούς/ές γυναικολόγους ή παρέχει υπηρεσίες που δίνουν την προσοχή και τις πληροφορίες που χρειαζόµαστε. Η Οmgyno προσφέρει τα εργαλεία για να έχουµε τον έλεγχο του σώµατός µας και να βάλουµε σε προτεραιότητα την υγεία µας. Τα µέλη της συνεργάζονται µε εξειδικευµένα εργαστήρια και έχουν αναπτύξει οικιακά kit για την ανίχνευση παθογόνων µικροοργανισµών, έτσι ώστε η καθεµία να µπορεί να κάνει µια εξέταση ανά πάσα στιγµή, χωρίς ιατρικά ραντεβού ή επιπλέον κόστη. Όπως αναφέρουν και οι ίδιες: «Ένα υγιές coochie (κόλπος, από τη γερµανική λέξη «kuchen», που σηµαίνει πίτα ή κέικ) χρειάζεται µια ολιστική προσέγγιση σωµατικών και διανοητικών παραγόντων».
Για περισσότερες πληροφορίες: omgyno.com
Κεντρική φωτογραφία: Thanassis Krikis/ 10AM
