Φωτογραφία: Θανάσης Κρίκης.
Το ηµερολόγιο έγραφε 1969 όταν ο Αµερικανός Gaylord Nelson, ένας γερουσιαστής των Δηµοκρατικών από το Wisconsin µε δυνατή περιβαλλοντική συνείδηση, θέλησε να µπολιάσει τις έντονες αντιπολεµικές διαµαρτυρίες των νέων της εποχής µε την ευαισθητοποίηση για τη μόλυνση του νερού και την ατµοσφαιρική ρύπανση. Έτσι, δηµιούργησε οµάδες ενηµέρωσης στα πανεπιστήµια, επέλεξε για συνεργάτη του έναν Ρεπουµπλικάνο βουλευτή, τον Pete McCloskey, και µε τη βοήθεια του ακτιβιστή Denis Hayes κατάφερε να οργανώσει ένα πανεθνικό δίκτυο περιβαλλοντικής αφύπνισης. Κάπως έτσι γεννήθηκε η Ηµέρα της Γης, µια κίνηση που έβγαλε στους δρόµους 20 εκατ. Αµερικανούς οι οποίοι διαµαρτυρήθηκαν -για πρώτη φορά τόσο µαζικά- για τις συνέπειες της βιοµηχανικής ανάπτυξης στο περιβάλλον, αλλά και στην υγεία και την καθηµερινότητά τους. Η πρώτη Ηµέρα της Γης του 1970 ένωσε κάτω από έναν κοινό σκοπό Δηµοκρατικούς και Ρεπουµπλικάνους, ανθρώπους όλων των κοινωνικών στρωµάτων και ήταν η αφορµή για να περάσουν στις Ηνωµένες Πολιτείες πρωτόγνωροι περιβαλλοντικοί νόµοι.
Έκτοτε, η Ηµέρα της Γης (22 Απριλίου) τιµάται κάθε χρόνο, σε ολόκληρο τον κόσµο. Το διεθνές δίκτυο του ELLE στηρίζει τη συγκεκριµένη µέρα, όπως και την Παγκόσµια Ηµέρα Περιβάλλοντος στις 5 Ιουνίου, παράγοντας «πράσινη» θεµατολογία, αλλά και συµµετέχοντας σε ενέργειες που έχουν στόχο την ευαισθητοποίηση για την περιβαλλοντική κρίση. Φέτος, όµως, µε την πανδηµία να βρίσκεται σε εξέλιξη και µε το τέλος αυτής της παγκόσµιας δοκιµασίας να φαντάζει ακόµη µακρινό, κάθε προσπάθεια για τη σωτηρία του περιβάλλοντος µπαίνει κάτω από ένα διαφορετικό πρίσµα.
Τους πρώτους µήνες της επέλασης του Covid-19, όταν τα αυστηρά lockdown σταµάτησαν τη βιοµηχανική παραγωγή και έβαλαν φρένο στις µετακινήσεις, ο πλανήτης έπαιρνε µια µεγάλη ανάσα. Τον Απρίλιο του 2020 οι παγκόσµιες ηµερήσιες εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα σηµείωσαν πτώση 17% σε σχέση µε την προηγούµενη χρονιά. Ωστόσο, τον Ιούνιο, µε τη δειλή άρση των πρώτων περιοριστικών µέτρων και πριν ακόµη οι δραστηριότητες επανέλθουν στην προ Covid, εκδοχή τους, η µείωση των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα από το 17% είχε πέσει στο 5% σε σχέση µε τα αντίστοιχα επίπεδα του 2019. Η καθαρότερη ατµόσφαιρα στις πόλεις, τα διάφανα νερά στα κανάλια της Βενετίας και τα πουλιά που ακούγονταν να κελαηδάνε στην Αθήνα ήταν κάτι προσωρινό; Ακριβώς. Οι επιστήµονες υποστηρίζουν ότι µόλις η πανδηµία τελειώσει, οι άνθρωποι θα επανέλθουµε στις ίδιες δραστηριότητες, χωρίς να έχουµε αλλάξει επί της ουσίας κάτι σε αυτές. Άρα, ο αντίκτυπός τους στο περιβάλλον θα είναι ακριβώς ίδιος µε πριν. «Συνεχίζουµε να έχουµε τα ίδια αυτοκίνητα, τους ίδιους δρόµους, τις ίδιες βιοµηχανίες, τα ίδια σπίτια. Με το που θα αρθούν τα µέτρα περιορισµού, θα επιστρέψουµε εκεί ακριβώς όπου βρισκόµασταν», τονίζει η Corinne Le Quιrι, καθηγήτρια Κλιµατικής Αλλαγής στο βρετανικό Πανεπιστήµιο της East Anglia, σε δήλωσή της στη δημοσιογράφο Beth Gardiner και το nationalgeographic.com.
Με τις οικονοµίες να καταρρέουν µέρα µε τη µέρα, είναι αµφίβολο αν οι ηγέτες θα στραφούν σε διαφορετικές πολιτικές που θα περιλαµβάνουν στην εξίσωση και τη διάσωση του περιβάλλοντος, ή αν θα βάλουν µπροστά τις «ίδιες µηχανές», προσπαθώντας να σώσουν όπως όπως την κατάσταση. Μόνο που, σύµφωνα µε τους ειδικούς, η κλιµατική αλλαγή και η υγειονοµική κρίση που προκλήθηκε από την πανδηµία δεν είναι δύο διαφορετικά προβλήµατα, αλλά ένα. Συγκλονιστικά είναι τα συµπεράσµατα έκθεσης της Διακυβερνητικής Πλατφόρµας Επιστήµης-Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Οικοσυστηµικές Υπηρεσίες (IPBES), σύµφωνα µε την οποία ασθένειες όπως ο Covid-19, η γρίπη των πτηνών και ο HIV που προέρχεται από τα ζώα προκλήθηκαν από την καταστροφή περιοχών όπου κατοικούσε άγρια ζωή για τη δηµιουργία καλλιεργήσιµων εκτάσεων, αλλά και από το εµπόριο άγριων ζώων, το οποίο έφερε τους ανθρώπους σε επαφή µε επικίνδυνα µικρόβια και ιούς. Σύµφωνα, λοιπόν, µε την ίδια έκθεση: «Ο κίνδυνος των πανδηµιών αυξάνει πολύ γρήγορα, µε πάνω από πέντε νέες νόσους να εµφανίζονται κάθε χρόνο. Καθεµία από αυτές µπορεί να εξελιχθεί σε πανδηµία».
Άρα, προτιµότερο για τους ειδικούς είναι, αντί να ψάχνουµε τρόπους για να σταµατήσουµε αυτές τις ασθένειες, να καταπολεµήσουµε τις αιτίες που τις προκαλούν. Ανάµεσά τους την αποψίλωση των δασών µε σκοπό τη δηµιουργία εκτάσεων για την παραγωγή κρέατος, φοινικέλαιου, µετάλλων και άλλων αγαθών. Τέτοιου είδους µέτρα, σύµφωνα µε τους επιστήµονες, θα έχουν πολύ µικρότερο κόστος από το ήδη δυσβάστακτο που έχει προκαλέσει στην παγκόσµια οικονοµία η πανδηµία. «Δεν υπάρχει κανένα µεγάλο µυστήριο πίσω από τον Covid-19. Οι ίδιες ανθρώπινες δραστηριότητες που προκαλούν την κλιµατική αλλαγή και την καταστροφή της βιοποικιλότητας προκαλούν επίσης και τον κίνδυνο µιας πανδηµίας», τονίζει στον δηµοσιογράφο Damian Carrington του βρετανικού Guardian ο Peter Daszak, επικεφαλής της οµάδας στην οποία ανατέθηκε η σύνταξη της συγκεκριµένης έκθεσης. Ενώ διαφωτιστικά είναι και τα λόγια του καθηγητή ζωολογίας στο Πανεπιστήµιο του Plymouth, John Spicer, τα οποία φιλοξενούνται στο ίδιο άρθρο: «H κρίση του Covid-19 δεν είναι µια ακόµη κρίση δίπλα σε εκείνη της κλιµατικής αλλαγής. Πρόκειται για την ίδια µεγάλη κρίση. Τη µεγαλύτερη που έχει αντιµετωπίσει ποτέ η ανθρωπότητα».
«Ο κόσµος µας έχει περάσει σε µια εποχή πανδηµιών. Και αν η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν σταµατήσει, αυτές θα συµβαίνουν πολύ πιο συχνά, θα σκοτώνουν πολύ περισσότερους ανθρώπους και θα επηρεάζουν την παγκόσµια οικονοµία µε πιο καταστροφικό τρόπο», τονίζουν οι επιστήµονες της IPBES. Αν αναλογιστούµε όλα τα παραπάνω, η φετινή Ηµέρας της Γης παύει να είναι άλλη µια τυπική γιορτή ή ακόµη µια υπενθύµιση ότι ο πλανήτης κινδυνεύει. Τους προηγούµενους µήνες διαπιστώσαµε πόσο αλληλένδετες είναι οι ζωές µας. Και ότι η απειλή που τη µια µέρα είναι χιλιάδες χιλιόµετρα µακριά, την εποµένη µπορεί να φτάσει στο σπίτι µας. Η αποψίλωση ενός δάσους στον Αµαζόνιο µέχρι χθες δεν µας απασχολούσε ιδιαίτερα. Να, όµως, που σήµερα δεν µπορούµε να πάµε για καφέ µε τους φίλους µας λόγω Covid-19. Δεν είναι δύο διαφορετικά πράγµατα. Είναι ακριβώς το ίδιο.
