Άπειρα χρόνια πίσω, ένα από τα πρώτα κείμενα που είχα γράψει για το ELLE βασιζόταν στο βιβλίο-φαινόμενο εκείνης της εποχής, το Secret της Rhonda Byrne, το οποίο, μέσες άκρες, υποστήριζε ότι ο σημαντικότερος σύμμαχος για να πετύχουμε όσα θέλουμε είναι η ίδια μας η σκέψη.
Η πεποίθηση ότι μπορείς να φέρεις τη ζωή σου στα μέτρα σου και να αποκτήσεις όλα όσα ονειρεύεσαι, ταξίδευε στο σύμπαν (και προσπαθούσε να το κάνει να… συνωμοτήσει μαζί μας) μέσα από best-seller βιβλία αυτοβοήθειας και μέσα από τις παροτρύνσεις ψυχολόγων γκουρού που κόντευαν να μας πείσουν ότι το μέλλον βρίσκεται -μόνοστα χέρια μας, αρκεί να είμαστε δυναμικοί, αισιόδοξοι και να μας χαρακτηρίζει η «θετική ψυχολογία», άλλος ένας όρος με τον οποίο συστηθήκαμε τότε. Όλες αυτές οι καλοδουλεμένες θεωρίες δεν τα πήγαν καθόλου άσχημα στην Ελλάδα εκείνης της εποχής. Ήταν τα λίγα χρόνια της εθνικής ευφορίας μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, όταν επικρατούσε μια σχετική σταθερότητα, η λέξη «ανεμελιά» δεν είχε ακόμα εκδιωχθεί από το λεξιλόγιο της καθημερινότητάς μας και εκείνοι που ήμασταν στα πρώτα βήματα της επαγγελματικής μας ζωής θεωρούσαμε ότι λίγα πράγματα μπορούσαν να πάνε στραβά.
Όσοι είχαν εναποθέσει τη ρότα της ζωής τους μόνο στα mantra της θετικότητας και στις αυτοεκπληρούμενες προφητείες, μαζί κι εμείς, οι πιο ρεαλιστές, σύντομα διαψευστήκαμε. Όλα μπορούσαν να πάνε στραβά.
Οι επόμενες δεκαετίες κατέφτασαν τόσο δραματικά δυσάρεστες, διαλύοντας άπειρα όνειρα και κλονίζοντας όλες τις σταθερές στις οποίες ποντάραμε μέχρι τότε. Βαθιά οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση, κρίση αξιών, εγκληματικότητα, γυναικοκτονίες, περιβαλλοντική κρίση, πόλεμοι και -ως επιστέγασμα- μια πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση.
Οι απανωτές αυτές κρίσεις συνέπεσαν με την αλματώδη ανάπτυξη, την επέλαση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή μας. Νέοι, υπέροχοι, φιλτραρισμένοι κόσμοι γεννήθηκαν, ένα φαντασμαγορικό ψηφιακό αντίδοτο απέναντι στον άσχημο κόσμο στον οποίο ζούσαμε. Τα social media έγιναν για τους νέους, κυρίως, ένα περιβάλλον για να εκφραστούν, να τοποθετηθούν για όσα συμβαίνουν γύρω τους, να επικοινωνήσουν με τους δικούς τους κώδικες, να προβληματιστούν και, φυσικά, να περάσουν την ώρα τους, να κάνουν χιούμορ, να πειραματιστούν με τα hacks και τα challenges.
Τα SoMe είναι εν έτει 2023 μια άλλη, παράλληλη κοινωνία. Άλλοτε πιο φωτεινή, άλλοτε πιο σκοτεινή, άλλοτε πιο ανάλαφρη, άλλοτε πιο βαριά, άλλοτε πιο ασφαλής, άλλοτε πιο επικίνδυνη, άλλοτε πιο υγιής, άλλοτε πιο τοξική. Και τα trends που ξεπηδούν από εκεί, τα syndromes, για να μιλήσουμε στη γλώσσα του TikTok, έχουν τη ρίζα τους στον έξω, στον κανονικό κόσμο και προκύπτουν από τις ανάγκες, τις αναζητήσεις, τα ερωτήματα και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι (αλλά και όλοι μας) σήμερα.
Μια από τις πιο πρόσφατες τάσεις του TikTok, είναι το Lucky Girl Syndrome, αλλά και μια πολύ συναφή και λίγο παλιότερη, το Manifesting. Είναι σαν να βλέπουμε όσα διαβάζαμε σε εκείνα τα βιβλία αυτοβοήθειας πριν από 15 χρόνια να μεταφέρονται στο Feed μας με προηγμένο περιτύλιγμα, να παίρνουν μπροστά τους το σύμβολο του hashtag και να αφορούν περισσότερο από ποτέ τη σύγχρονη γενιά. Θετική ψυχολογία, τοξική θετικότητα, οραματισμοί και συμπαντικές δυνάμεις έρχονται σε revised εκδοχή να μας αποδείξουν ότι οι εποχές αλλάζουν δραματικά, αλλά ταυτόχρονα δεν αλλάζουν καθόλου.
Είναι επικίνδυνο για τα νέα παιδιά το Lucky Girl Syndrome; Είναι τόσο επικίνδυνο όσο καθετί άλλο που καταναλώνεται και εφαρμόζεται αβίαστα, χωρίς φίλτρο. Είναι όσο επικίνδυνο ήταν δεκαετίες πριν το να πιστεύεις ότι το σύμπαν θα σου φέρει αυτό που θες, χωρίς εσύ να κουνηθείς από τον καναπέ σου.
Όσο για τη θετική ψυχολογία και τις θετικές σκέψεις, αυτές αποτελούν μεγάλο κεφάλαιο της γνωστικής συμπεριφοριστικής θεραπείας, ένα σημαντικό βοήθημα για το άτομο, προκειμένου να ορίσει τους στόχους και να προσεγγίσει τις επιδιώξεις του.
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι τόσο στον ψηφιακό όσο και στον αναλογικό κόσμο οι θετικές σκέψεις είναι εφαλτήριο, αλλά όχι εγγύηση για το αποτέλεσμα. Αν οραματιστείς κάτι, αυτό δεν θα γίνει, μέχρι να το κάνεις εσύ ο ίδιος να γίνει.
Μαρία Πατούχα
mpatoucha@atticamedia.g
