Είστε ιδρύτρια και “ψυχή” του Διαδραστικού Ευρωπαϊκού Σχολείου (ΔΕΣ). Σε τι διαφέρει το ΔΕΣ από τα συμβατικά σχολεία της χώρας; Ποιο ήταν το όραμά σας μέσα από τη δημιουργία του;
Το ΔΕΣ δημιουργήθηκε με πολλή αγάπη και φροντίδα για τα παιδιά και την εκπαίδευση. Αποτέλεσε μια πρόταση- λύση στους προβληματισμούς τους δικούς μου, ως μητέρα και παιδαγωγό, άλλα και ενός μεγάλου μέρους των γονέων της σύγχρονης γενιάς. Το ζητούμενο ήταν πάντα το σχολείο να έχει τη μορφή και τη δομή που ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της εκάστοτε εποχής. Επιπλέον, διαχρονική ανάγκη του σχολείου είναι να προσεγγίζει με ευαισθησία και λεπτότητα τις προσωπικότητες των μαθητών. Αυτές οι δύο παράμετροι απουσίαζαν και απουσιάζουν από το ελληνικό σχολείο. Το όραμα μου βασίστηκε πάνω σε αυτήν την ανάγκη και παρωθήθηκε από αυτήν την έλλειψη. Ονειρεύτηκα ένα σχολείο που διαμορφώνει ένα διαφορετικό τοπίο στην εκπαίδευση. Που θέτει όρια χωρίς να εξαντλεί τον αυταρχισμό, που αντιμετωπίζει τη γνώση και την ανάπτυξη με σεβασμό χωρίς να βαλτώνει σε παρωχημένες αξίες και μεθόδους και που τέλος θεραπεύει την παιδική ψυχή από την «αρρώστια» των αναχρονιστικών συστημάτων.
Αυτό είναι το ΔΕΣ, το σχολείο που αγαπά να μαθαίνει ένας μαθητής. Το σχολείο που ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα, ενισχύει την ενσυναίσθηση, δέχεται το διαφορετικό και προωθεί τις νέες τεχνολογίες και την επιχειρηματικότητα. Βάζει τα μαθηματικά στη ζωή και εξάπτει τη φαντασία μέσα από τη λογοτεχνία. Διακρίνεται για τον επίκαιρο χαρακτήρα του, για το ευφάνταστο και δημιουργικό πρόγραμμά του. Είναι IB World School (Primary Years Programme) και δίγλωσσο bilingual σχολείο. Βασικοί πυλώνες του προγράμματος του είναι η θεωρία του Gardner σχετικά με την πολλαπλή νοημοσύνη και την αναγνώριση πολλών και διαφορετικών τύπων μάθησης, η διαφοροποιημένη μάθηση και το blended learning. Προγράμματα όπως η συναισθηματική νοημοσύνη, η φιλοσοφία, η ρητορική, το coding και το stem, η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών, ο θεσμός των ομίλων (Θαλής, Πυθαγόρας, Δημόκριτος), η επιχειρηματικότητα και το πρόγραμμα αρχιτεκτονικής που εφαρμόζονται ακόμη και από τον παιδικό σταθμό ΔΕΣ, εμπλουτίζουν το πρόγραμμά του. Επίσης, τα πολλά, διαφορετικά προγράμματα Erasmus+ που συμμετέχουμε αποτελούν ευκαιρίες για τους μαθητές μας να επωφελούνται από την διαρκή επαφή με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, την ανταλλαγή ιδεών και απόψεων, τη συμμετοχή σε projects διαθεματικού και διεπιστημονικού χαρακτήρα.
Όλα αυτά διαφοροποιούν το ΔΕΣ από κάθε άλλο σχολείο και το κατατάσσουν μοναδικό στο είδος του. Ένα δημοτικό που δε μοιάζει με κανένα άλλο!
Εκτός από το ξεχωριστό πρόγραμμα, τι άλλο προσφέρει το ΔΕΣ στους μαθητές του;
Κρίνοντας από τις αντιδράσεις των ίδιων των μαθητών, την αγάπη τους για το σχολείο και από το ότι πάντα οι απόφοιτοί μας μας επισκέπτονται για χρόνια μετά, θα έλεγα ότι το ΔΕΣ προσφέρει μια μοναδική εμπειρία. Ένα περιβάλλον γνώσης, επιστήμης και εκπαίδευσης που προσομοιάζει όσο το δυνατόν περισσότερο με το περιβάλλον φροντίδας, αγάπης και αποδοχής της οικογένειας. Οι σημερινοί μαθητές είναι πολύ διαφορετικοί από αυτούς των παλαιότερων γενεών. Είναι παιδιά υψηλής ευφυίας σε πολλά επίπεδα. Γνωστικά χρειάζονται διαρκώς πρόκληση, συναισθηματικά εντοπίζουν και αξιολογούν κάθε συναίσθημα, γλωσσικά έχουν αναπτύξει την πολυγλωσσία με άνεση και αντιληπτικά οι αισθητήρες τους είναι ιδιαίτερα προηγμένοι.
Ένα σχολείο, λοιπόν, που τροφοδοτεί με ερεθίσματα, ανοίγει επιστημονικά πεδία, καλλιεργεί αισθητικά κριτήρια και αξίες άλλα παράλληλα αποτελεί έναν χώρο φυσικό, χαρούμενο και προσιτό για τη δική τους ηλικία είναι η μοναδική επιλογή. Γιατί το σχολείο πρέπει να είναι ακριβώς αυτό, ένας χώρος που χωρά φυσικά τους μαθητές και είναι στα δικά τους μέτρα. Οι ενήλικες πρέπει να βρουν τρόπο να χωρέσουν σε αυτό και όχι το αντίθετο. Θα έλεγα ότι το ΔΕΣ προσφέρει τελικά όλα αυτά, όλα αυτά που έχουν τα παιδιά περισσότερο ανάγκη στην εποχή μας. Είναι ένα σχολείο προσαρμοσμένο στα ίδια.
Πώς θεωρείτε ότι το περιβάλλον του σχολείου μπορεί να προετοιμάσει τον μαθητή για την ψηφιακή εποχή στην οποία ζούμε;
Η εκπαίδευση των ημερών μας παρέχεται στην πλειονότητα από ανθρώπους που έχουν εξοικείωση με την τεχνολογία και απευθύνεται σε γηγενείς ψηφιακά πληθυσμούς. Τα παιδιά μας γνωρίζουν και χειρίζονται με άνεση την τεχνολογία από την ηλικία που μαθαίνουν να περπατούν και να μιλούν. Ως μαθητές μαθαίνουν να την αξιοποιούν και να διαχειρίζονται επιτυχώς τη δυναμική της. Δεν είναι τυχαίο που τα παιδιά προσαρμόστηκαν άμεσα στο ψηφιακό περιβάλλον που κλήθηκαν να μαθητεύσουν κατά το περασμένο διάστημα. Στο πλαίσιο αυτό το ελληνικό σχολείο πρέπει να σταθεί επαρκές και να φροντίσει για την ουσιαστική προετοιμασία των μαθητών. Το ζητούμενο είναι η απόκτηση της ψηφιακής δεοντολογίας από τους ίδιους και όχι η αυτή καθ΄ αυτή εκπαίδευση τους στη χρήση των τεχνολογικών μέσων. Στο ΔΕΣ ένας από τους βασικούς πυλώνες του προγράμματος ήταν ανέκαθεν το Blended learning, ο συνδυασμός ψηφιακής και φυσικής τάξης που προσφέρει μια πολυδιάστατη, ψηφιακή εμπειρία ήδη από τις μικρότερες ηλικίες του νηπιαγωγείου.
Η χρήση των ψηφιακών μέσων αποτελούσε εξ αρχής ένα από τα πρωτοποριακά στοιχεία του προγράμματος μας που όχι μόνο συμβαδίζει με τον χαρακτήρα της σύγχρονης εκπαίδευσης αλλά καλύπτει και τις ανάγκες μιας γενιάς παιδιών που γεννήθηκαν σε ένα περιβάλλον που διαρκώς προσαρμόζεται στην ψηφιακή εποχή. Στόχος πάντα είναι να προετοιμαστούν οι μαθητές για την εποχή που η μηχανοποίηση και το ψηφιακό περιβάλλον μοιάζουν να είναι τόσο φυσικά περιβάλλοντα όσο και το πάρκο της γειτονιάς μας. Μέσα από την έλλογη χρήση των τεχνολογικών μέσων άλλα και την κριτική στάση απέναντι τους αποκτώνται και οι συνήθειες που επιδιώκουμε. Το ψηφιακό περιβάλλον έρχεται να λύσει προβλήματα και όχι να δημιουργήσει νέα, μεγαλύτερα. Αυτή είναι η πιο σημαντική πρόκληση για το νέο σχολείο, το να προετοιμάσει τους μαθητές να χειρίζονται σωστά τις άπειρες δυνατότητες, να τους προφυλάξει από την αλλοτρίωση και κυρίως να τους κατευθύνει στο να διεκδικούν την ισορροπία ανάμεσα στον φυσικό και στον ψηφιακό τρόπο.
Χρειάζεται, λοιπόν, ισορροπία και αρμονία ανάμεσα στους παραδοσιακούς, φυσικούς και τους ψηφιακούς τρόπους εκμάθησης. Δεν είναι τυχαίο ότι το ΔΕΣ τοποθετείται χωροταξικά σε ένα απόλυτα φυσικό περιβάλλον σε εγκαταστάσεις απόλυτα εναρμονισμένες στο περιβάλλον αυτό. Δεν είναι, επίσης, τυχαίο ότι το πρόγραμμα του δίνει την ίδια έμφαση στην επιστήμη, την τεχνολογία, το STEM με τη χρήση ρομποτικής και ψηφιακών μέσων στην εκπαίδευση ενώ παράλληλα ισότιμη θέση έχουν η λογοτεχνία, η τέχνη, η αρχαιογνωσία. Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι σε ένα i-square σχολείο υπάρχουν κότες, χήνες και γαϊδούρια. Στο ΔΕΣ πιστέψαμε από την αρχή ότι η τεχνολογία και ο εκσυγχρονισμός μπορούν να προσφέρουν τα μέγιστα μόνο αν μπολιαστούν σωστά και δεν καταλήξουν σε μονομέρεια.
Η αειφορία και η βιωσιμότητα είναι φλέγοντα ζητήματα της εποχής. Πώς εκπαιδεύετε στο ΔΕΣ τα παιδιά ώστε να συμβάλουν στη σωτηρία του πλανήτη;
Μια ακόμα σημαντική προσθήκη στο πρόγραμμα του ΔΕΣ αποτελούν τα οικολογικά προγράμματα. Μέσα από σταθερά επαναλαμβανόμενες δράσεις σχετικά με την οικολογία, την ανακύκλωση, τον καθαρισμό του περιβάλλοντος και τη σπουδαιότητα του οικοσυστήματος οι μαθητές επανέρχονται στα ίδια ζητούμενα και καθιερώνουν στάσεις ζωής που θα τους διαμορφώσουν σε υπεύθυνους, ευαισθητοποιημένους και ενεργούς συμμάχους του πλανήτη. Δράσεις όπως η δενδροφύτευση, ο καθαρισμός των παραλιών, το compost, το χτίσιμο του στάβλου μας με τη μέθοδο comb, η ανακυκλώσιμη τέχνη, πειράματα σχετικά με τη μόλυνση των υδάτων και τη δυσκολία καθαρισμού τους είναι μόνο μερικά από όσα περιλαμβάνονται στο ετήσιο πρόγραμμά μας.
Από την άλλη πλευρά, μεγαλώνοντας στο φυσικό περιβάλλον του ΔΕΣ και ενασχολούμενοι με τα ζωάκια του σχολείου, γαϊδουράκια, προβατάκι, χήνες, κότες, ψάρια, νεροχελώνες, χελώνες και βατράχια οι μαθητές μας μαθαίνουν να αγαπούν τα ζωικά είδη, να τα σέβονται και παράλληλα αναγνωρίζουν τη σημασία της φύσης, την ανακούφιση που παρέχει και την αναγκαιότητα της για τη ζωή μας. Βιωματικά και μέσα από τη δική τους εμπειρία αντιλαμβάνονται πως η βιωσιμότητα και η αειφορία είναι ό,τι πιο απαραίτητο και επείγον για το οποίο πρέπει να φροντίσουμε. Δεν αρκεί να μαθαίνουν οι μαθητές για τα προβλήματα του πλανήτη μέσα από τα βιβλία για να αντιληφθούν πόσο μοιραία είναι. Αν η καθημερινότητα τους τους φέρνει σε επαφή με το περιβάλλον γύρω τους σίγουρα αναγνωρίζουν αβίαστα τη μοναδική αξία του και αποκτούν κίνητρο να παλέψουν γι αυτό. Οι μαθητές μας νιώθουν ότι αγωνίζονται για το σπίτι τους, γιατί για χρόνια το δεύτερο σπίτι τους υπήρξε μια φυσική όαση στον αστικό ιστό. Για αυτούς είναι ένα βίωμα που θέλουν να κληροδοτήσουν στις επόμενες γενιές.
Η σύνδεσή σας με το σύζυγό σας, ο οποίος είναι αρχιτέκτονας βασίζεται κατά κύριο λόγο στην κοινή σας αγάπη για τα παιδιά και στην φροντίδα των αναγκών τους. Τι ρόλο έχει παίξει στην ενεργό σας δράση αυτή η σχέση;
Η σύνδεση με τον σύζυγό μου έγινε μέσω της συνεργασίας μας για την αναμόρφωση των προαύλιων χώρων των σχολείων μου. Ήταν η αναγνώριση της κοινής μας αισθητικής που αποτέλεσε ένα από τα βασικά ενοποιητικά μας στοιχεία. Αυτό που χαρακτηρίζει την κοινή μας σκέψη είναι η βαρύτητα που δίνουμε στους ασφαλείς, ποιοτικούς και αισθητικά άρτιους χώρους αναψυχής των παιδιών. Ο σύζυγός μου δραστηριοποιείται στον χώρο της διαμόρφωσης υπαίθριων χώρων αναψυχής και άθλησης εδώ και πολλές δεκαετίες και είναι συνυπεύθυνος για τις πιο δημοφιλείς εγκαταστάσεις υπαίθριων παιχνιδότοπων της Αττικής και όχι μόνο. Η ίδια μοιραζόμουν ανέκαθεν την ίδια αντίληψη περί της σπουδαιότητας του αισθητικά ωραίου στη ζωή μας. Ο ευτυχής συνταιριασμός της καλαισθησίας με τους χώρους παιδικού παιχνιδιού είναι σίγουρα κάτι που αφορά και τους δύο και σίγουρα κάτι στο οποίο συμφωνούμε.
Η αξιοποίηση των φυσικών χώρων για αυτού του είδους τις εγκαταστάσεις και η αρμονία τους με αυτόν μέσω της χρήσης φυσικών υλικών επίσης είναι μια κοινή μας ιδεολογία. Θεωρούμε σημαντικό να ξεκουράζεται το πνεύμα και να ψυχαγωγούνται τα παιδιά μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, μακριά από ακαλαίσθητα και ακατάλληλα υλικά και χρώματα που κεντρίζουν και εξάπτουν το νευρικό σύστημα αντί να το ηρεμούν και να το κατευνάζουν από την πνευματική και οπτική κούραση του αφύσικου περιβάλλοντος των πόλεων. Στο παιχνίδι είναι σημαντικές όλες οι αισθήσεις και αυτή είναι μια από τις παραμέτρους που αυστηρά υπολογίζονται σε όλα τα έργα του Γιάννη. Η ενασχόληση με αυτό μας κρατά κοντά στις ανάγκες και το πνεύμα της παιδικής ηλικίας, μας κρατά νέους και έτοιμους για το επόμενο βήμα. Σίγουρα η μακρόχρονη πορεία μου στον χώρο της εκπαίδευσης και η αφύπνιση μου σχετικά με τα ζητήματα της παιδικής ηλικίας με κατέστησαν σημαντική κοινωνό της οπτικής και του έργου του συζύγου μου και αντίστοιχα για τον ίδιο αποτέλεσα μια αντίστοιχη πηγή έμπνευσης για δημιουργία.
Ποιες είναι οι σκέψεις σας όσον αφορά την παιδεία και το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα;
Η Παιδεία έχει επικρατήσει να χρησιμοποιείται ως μια διευρυμένη έννοια που εμπεριέχει την εκπαίδευση, δεν ταυτίζεται όμως με αυτήν. Από εκεί ξεκινούν και τα προβλήματα της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Σε μια χώρα με τόσο πλούσιο πολιτισμό, θα έπρεπε οι δύο αυτές λέξεις να αποτελούν ταυτόσημες έννοιες. Δε μπορούμε να μιλάμε για εκπαίδευση χωρίς να καλύπτουμε και τα ζητήματα παιδείας μέσα από αυτήν. Δεν έχει κανένα νόημα να δημιουργούμε τον επιστήμονα και τον τεχνοκράτη χωρίς να προβλέπουμε την ταυτόχρονη ανάγκη να διαθέτει αυτός ο ίδιος άνθρωπος αρχές, αξίες και ηθική υπόσταση. Αυτό το μοντέλο το δοκιμάσαμε και τώρα υφιστάμεθα τις συνέπειες του ζώντας σε μια κοινωνία με κάθε είδους παθογένεια και κυρίως με βαθιά κρίση αξιών και παντελή έλλειψη ηθικών αρχών.
Ας μη ξεχνάμε ότι αναφερόμαστε σε μια εποχή, που εδώ και καιρό πλέον, δεν αρκεί απλώς η ανάπτυξη των ηθικών μας αρχών. Η επιστήμη ταλανίζεται από ζητήματα βιοηθικής, η αισθητική μας είναι αμφιλεγόμενη, οι αρχές μας είναι εμπορεύσιμες και οι δεξιότητες μας σχεδόν ανύπαρκτες. Αυτό αποτελεί μείζον πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου που προέρχεται ακριβώς από το ελλειπτικό μοντέλο εκπαίδευσης που έχουμε υιοθετήσει. Μαθητές που υποφέρουν από ανέμπνευστα σχολεία, βαθμοθηρία και σκληρός ανταγωνισμός, προσωπικότητες που συνθλίβονται υπό το βάρος του ενός και μοναδικού, επιτυχημένου τύπου μαθητή που αναγνωρίζεται, βιβλία που αλλάζουν έκδοση αλλά σπάνια περιεχόμενο, που ακόμα και η εικονογράφηση τους ή οι φωτογραφίες που περιέχουν είναι μιας πάλαι ποτέ εποχής, δάσκαλοι που στερούνται επιμόρφωσης, φιλοσοφία που μένει απαράλλαχτη ανά τις δεκαετίες και γονείς που σαστίζουν μπροστά σε αυτό που θα ήθελαν και σε αυτό που καλούνται να προσαρμοστούν.
Ακούγεται ζοφερή αυτή η πραγματικότητα και σίγουρα αδικεί τις δυνατότητες μας. Δεν είναι η εκπαίδευση στην Ελλάδα που υποφέρει, εμείς και τα παιδιά μας υποφέρουμε από αυτήν. Από την άλλη πλευρά οδεύουμε σε μια εποχή που οι αποκτηθείσες δεξιότητες έχουν βαρύνουσα σημασία. Οι απαιτήσεις των εργασιακών χώρων άλλα και του κοινωνικού ιστού έχουν γίνει πολύπλευρες και σίγουρα χρειάζονται πολλά περισσότερα εφόδια από «τις γνώσεις του αντικειμένου» ώστε οι νέοι να ανταποκριθούν. Καταλήγουμε στο ότι χρειαζόμαστε μια αναμόρφωση, μια παιδεία ολοκληρωμένη για να θέσουμε τα θεμέλια μιας ριζικά βελτιωτικής παρέμβασης προς όφελος της νέας γενιάς.
Τι εφόδια πρέπει να δίνει το σχολείο στα παιδιά, από την προσχολική ηλικία μέχρι και την εφηβεία, ώστε να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις και να γίνουν σωστοί πολίτες αύριο;
Όλα τα προαναφερθέντα σίγουρα. Σε αυτά θα συμπλήρωνα τη συναισθηματική αγωγή. Μια παράμετρος που μοιάζει αμελητέα και που τώρα τελευταία επανήλθε στο προσκήνιο και εντάχθηκε στον οδηγό σπουδών του ελληνικού σχολείου. Στο ΔΕΣ αποτελούσε εδώ και 18 χρόνια μέρος του εκπαιδευτικού προγράμματος καθώς αποτελεί τη βασική, πρώτη ύλη για να δημιουργηθεί οποιαδήποτε επιπλέον ιδιότητα του ανθρώπου. Κατά τη διάρκεια όλης αυτής της ηλικιακής γκάμας, τα παιδιά περνούν από πολλά διαφορετικά στάδια και χρειάζονται τόσο συναισθηματική υποστήριξη όσο και κατευθύνσεις σχετικά με τη διαχείριση των συναισθημάτων και των δυσκολιών που θα συναντήσουν αποκτώντας σταδιακά την αυτονομία τους. Και ενώ βρισκόμαστε χρονικά μακριά ακόμα από την έννοια του πολίτη, ωστόσο είναι αυτή η στιγμή που θεμελιώνονται τα χαρακτηριστικά ενός ισορροπημένου ανθρώπου που μπορεί να διαπρέψει σε κάθε τομέα. Η εφηβεία είναι η ηλικία που πλέον αποτυπώνεται με σαφήνεια η προεργασία όλων των προηγούμενων χρόνων.
Όσο πιο σταθερά εδραιωμένη είναι η αυτοεκτίμηση του νεαρού εφήβου τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να διαμορφωθεί σε έναν ενεργό και χρήσιμο πολίτη. Συμπληρωματικά σε αυτό λειτουργεί καθοριστικά και η διαμόρφωση κριτικής σκέψης. Πρόκειται επίσης για μια ποιότητα που πρωτοδιαμορφώνεται σε μικρή ηλικία. Ενθαρρύνουμε τους μαθητές ήδη από την προσχολική ηλικία να αναπτύσσουν κριτική σκέψη και να αξιολογούν τα δεδομένα που λαμβάνουν, ώστε να τα φιλτράρουν μέσα από πολλαπλά πρίσματα. Ο συνδυασμός ψυχικής αρμονίας και πνευματικής διαύγειας είναι αυτός που απαιτείται για τη λήψη ορθών αποφάσεων, την αντικειμενική κρίση, την απουσία εμπάθειας και τον ενστερνισμό φιλοσοφημένων αντιλήψεων και στάσεων. Για ακόμη μια φορά είναι το σχολείο σε συνδυασμό με την οικογένεια που καλούνται να ανταποκριθούν σε αυτήν την αναγκαιότητα. Εδώ θα πρέπει να σταθούμε με την ίδια αφοσίωση που στεκόμαστε σε κάθε άλλον στόχο που θέτει το εκπαιδευτικό σύστημα πριν την ηλικία της εφηβείας, οπότε έχει καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό η εξελικτική μας πορεία. Ας μη ξεχνάμε ότι είναι προτιμότερο να δρούμε προληπτικά παρά διορθωτικά, επομένως είναι ασφαλέστερο να φροντίζουμε για τα εφόδια που χρειαζόμαστε πριν χρειαστεί να λύσουμε τα προβλήματα που δημιουργεί η έλλειψη τους.
