Σε όλους μας έχει τύχει μια συνάδελφος που μονίμως γκρινιάζει ή ένας προϊστάμενος ο οποίος δεν είναι ευχαριστημένος με τίποτα. Ένας γνωστός τόσο loud, ώστε κάθε μας συνάντηση μαζί του στραγγίζει την ενέργειά μας σε χρόνο dt. Ή μια φίλη που, ενώ της ανακοινώνουμε με όλο τον ενθουσιασμό του κόσμου τα πλάνα μας για το καλοκαίρι, μας προσγειώνει απότομα αραδιάζοντας όλα όσα είχαν πάει στραβά για εκείνη όταν είχε επιλέξει τον ίδιο προορισμό. Είναι τα ενεργειακά βαμπίρ, εκείνοι οι άνθρωποι που μας ρουφάνε την ενέργεια και την καλή διάθεση, αφήνοντάς μας εξουθενωμένους, στεγνούς και άδειους. Με κάποιους από αυτούς είμαστε αναγκασμένοι να συνεργαζόμαστε καθημερινά, με αποτέλεσμα να γυρίζουμε στο σπίτι κάθε βράδυ με ελάχιστα αποθέματα ενέργειας. Άλλες φορές, πρόκειται για έναν γονιό, έναν αδελφό ή και μια φίλη, που ρουφάει τον χρόνο, την προσοχή και το συναίσθημα των άλλων, χωρίς καν να το καταλαβαίνει ούτε ποτέ να είναι ευχαριστημένος. Όλοι πέφτουμε θύματα των ενεργειακών βαμπίρ, όμως «διαφορετικοί άνθρωποι χάνουν την ενέργειά τους με διαφορετικούς τρόπους», επισημαίνει στο καινούριο του βιβλίο ο Thomas Erikson, συγγραφέας του best seller Ανάμεσα σε Ηλίθιους. Στην έκδοση Ανάμεσα σε Βαμπίρ: Πώς θα Απαλλαγούμε από Όσους και Όσα μας Κλέβουν την Ενέργεια (εκδ. Διόπτρα), που μόλις κυκλοφόρησε, ο αναγνωρισμένος εκπαιδευτής στελεχών για εταιρείες όπως οι Ikea, Coca Cola και Microsoft, εξηγεί ότι δεν επηρεαζόμαστε όλοι με τον ίδιο τρόπο από κάθε τύπο ενεργειακού βαμπίρ, πολύ απλά γιατί ανήκουμε σε άλλο τύπο προσωπικότητας. Και ότι η δική μας επίγνωση για το ποιοι είμαστε και πώς συμπεριφερόμαστε μπορεί να μας βοηθήσει να αποφύγουμε την επίδραση που έχει πάνω μας κάθε τύπος ενεργειακού βαμπίρ. «Η αυτογνωσία είναι ίσως το κλειδί – δεν αποκλείεται να είναι η καλύτερη προστασία που υπάρχει απέναντι στα ενεργειακά βαμπίρ», σημειώνει ο Erikson και αυτή του η προσέγγιση κάνει το βιβλίο του να ξεχωρίζει από όλες τις υπόλοιπες εκδόσεις και πληροφορίες που κυκλοφορούν online και offline για το συγκεκριμένο θέμα.
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΩΜΑΤΑ
Για να καταλάβουμε, λοιπόν, σε ποιον τύπο προσωπικότητας ανήκουμε τόσο εμείς όσο και οποιοσδήποτε άνθρωπος μας κλέβει την αυτοπεποίθηση, τα κίνητρα και συχνά τα όνειρά μας, ο συγγραφέας βασίζεται, όπως και στα προηγούμενα βιβλία του, στην περίφημη θεωρία DISC. Πρόκειται για έναν απλοποιημένο χάρτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς που χρησιμοποιείται πολύ από εκπαιδευτές και life coaches στον επιχειρηματικό κόσμο, κυρίως στους τομείς των πωλήσεων, της διοίκησης και της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, αλλά αποτελεί χρήσιμο εργαλείο και για οποιονδήποτε προσπαθεί να κατανοήσει καλύτερα τον ίδιο του τον εαυτό. Φυσικά, η θεωρία DISC «δεν προσφέρει 100% και σε βάθος κατανόηση των εσωτερικών διεργασιών ενός ατόμου», διευκρινίζει ο ίδιος. Aνακαλύπτοντας όμως πώς λειτουργούμε εμείς και οι άλλοι, αποκτούμε σημαντικά εργαλεία για να διαχειριζόμαστε τα ενεργειακά βαμπίρ που βρίσκονται στον επαγγελματικό ή τον κοινωνικό μας κύκλο.
Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή, η ανθρώπινη συμπεριφορά κατηγοριοποιείται βάσει τεσσάρων χρωμάτων: Κόκκινο για την κυριαρχία (Dominance), Κίτρινο για την επιδραστικότητα (Influence), Πράσινο για τη σταθερότητα (Steadiness) και Μπλε για τη συμμόρφωση (Conscientiousness). Όπως φαίνεται στον πίνακα που αποτυπώνει τη θεωρία DISC, «κάθε τετράγωνο περιλαμβάνει δύο διαστάσεις: τον προσανατολισμό προς τη δουλειά σε αντιδιαστολή με τις ανθρώπινες σχέσεις και την εξωστρέφεια σε αντιδιαστολή με την εσωστρέφεια. Κάθε χρώμα συνδυάζει δύο διαστάσεις». Έτσι, οι Κόκκινοι (προσανατολισμένοι στην εργασία και εξωστρεφείς) είναι φιλόδοξοι, αποφασιστικοί, καλοί στην επίλυση προβλημάτων, πάντα εν κινήσει, αλλά και ανυπόμονοι και ελεγκτικοί, συνεπείς, ευθείς, πρωτοπόροι και ανεξάρτητοι και θέλουν να έχουν τον έλεγχο των καταστάσεων. «Και οπωσδήποτε», λέει ο Erikson, «έχουν την τάση να χάνουν ενέργεια όταν οι άλλοι τους ζητούν να καθίσουν και να ηρεμήσουν». Ένας Κίτρινος (προσανατολισμένος στις σχέσεις και εξωστρεφής) είναι ενθουσιώδης, αισιόδοξος, αυθόρμητος γεμάτος ζωτικότητα, επικοινωνιακός, ευαίσθητος και δημιουργικός, ευέλικτος και ευπροσάρμοστος, αλλά ταυτόχρονα διψάει για προσοχή. «Η χειρότερη ενεργειακή ρουφήχτρα για τους Κίτρινους», σύμφωνα με τον συγγραφέα, «είναι η κοινωνική απομόνωση. Αποτελεί σοβαρό παράγοντα στρες γι’ αυτούς». Οι Πράσινοι (προσανατολισμένοι στις σχέσεις και εσωστρεφείς) είναι χαλαροί, αξιόπιστοι, με κατανόηση και υπομονή, εγκρατείς, διακριτικοί, καλοί ακροατές, αλλά επίσης κρύβουν τα συναισθήματά τους και είναι γενικά απρόθυμοι. Προτιμούν τη σταθερότητα πάνω απ’ όλα και «η σημαντικότερη απώλεια ενέργειας προκαλείται από τις συχνές αλλαγές – κι ακόμα χειρότερα, αν η αλλαγή είναι τυχαία ή απρόκλητη». Οι Μπλε (προσανατολισμένοι στην εργασία και εσωστρεφείς) είναι αντικειμενικοί, συγκροτημένοι, μεθοδικοί και τελειομανείς, ελέγχουν εξονυχιστικά και είναι επιφυλακτικοί. «Καταναλώνουν», σύμφωνα με τον Erikson, «πολλή από την ατάραχη και σταθερή ενέργειά τους ελέγχοντας τις λεπτομέρειες. Εκεί βρίσκουν την ασφάλεια – και το να κάνουν λάθος σε κάτι, δηλαδή να μην είναι πλήρως κατατοπισμένοι, είναι πιθανότατα το χειρότερο πράγμα που μπορούν να σκεφτούν».
ΣΥΜΒΑΤΟΙ & ΑΣΥΜΒΑΤΟΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΙ
«Οποιοδήποτε χρώμα μπορεί να γίνει ενεργειακό βαμπίρ», εξηγεί ο συγγραφέας, «ανάλογα με το ποιον έχει απέναντί του κάθε στιγμή». Υπάρχουν όμως κάποιοι συνδυασμοί που ομολογουμένως είναι πιο συμβατοί, όπως ο Μπλε με τον Πράσινο. Ένας Μπλε μπορεί να το θεωρεί εκνευριστικό που ένας Πράσινος δεν ελέγχει σχολαστικά τις λεπτομέρειες και ένας Πράσινος αντίστοιχα ενοχλείται με την προσκόλληση του Μπλε στη λεπτομέρεια, όμως η κοινή τους εσωστρέφεια βελτιώνει την κατάσταση σημαντικά, γράφει σχετικά ο Erikson: «Αναγνωρίζουν ο ένας την ενέργεια του άλλου. Βλέπουν τον εαυτό τους καθένας στο πρόσωπο του άλλου και καταλαβαίνουν ότι έχουν περισσότερα κοινά σημεία παρά διαφορές». Στην άλλη πλευρά του άξονα, οι Κόκκινοι και οι Κίτρινοι «αναγνωρίζουν και απηχούν ο ένας την εξωστρέφεια του άλλου. Είναι και οι δύο λάτρεις της δράσης και σιχαίνονται την ακινησία. Οι Κόκκινοι συχνά θα χαρακτηρίσουν τους Κίτρινους πολυλογάδες, ενώ οι Κίτρινοι μπορεί να βρίσκουν τους Κόκκινους κάπως απότομους και ψυχρούς, αλλά μοιράζονται το σημαντικότερο χαρακτηριστικό: την εξωστρέφεια». Αντίστοιχα, μολονότι οι Κόκκινοι θέλουν αποτελέσματα… χθες και η μεθοδικότητα και η τελειομανία ενός Μπλε τους κάνει να παραβλέπουν εντελώς τον παράγοντα χρόνο, «μπορούν να συνεργάζονται ως έναν βαθμό, κι αυτό επειδή δεν είναι προσανατολισμένοι στις σχέσεις. Θα υπάρξουν τριβές, αλλά δεν θα είναι το κυρίαρχο στοιχείο των επαφών τους», εξηγεί ο συγγραφέας. Τέλος, ούτε για τον συνδυασμό Πράσινο-Κίτρινο είναι ρόδινα τα πράγματα, αλλά δεν είναι και απαγορευτικά, καταλήγει ο Σουηδός ειδικός. «Θα έχουν κάποια κοινά και, με λίγη αυτεπίγνωση και καλή θέληση εκατέρωθεν, θα καταφέρουν να έχουν σχετικά καλή σχέση».
Τι γίνεται όμως όταν συνδυάσουμε ανθρώπους από τα διαμετρικά αντίθετα άκρα των δύο αξόνων; Έχουμε συγκρούσεις με τεράστια απώλεια ενέργειας, λέει ο Erikson και εξηγεί: «Όταν δύο άνθρωποι είναι σε διαφορετικές πλευρές της εξωστρέφειας έναντι της εσωστρέφειας και του προσανατολισμού στην εργασία έναντι των σχέσεων, είναι πολύ πιθανό να αντιμετωπίσουν σοβαρό πρόβλημα». Έτσι, το Κόκκινο είναι το ενεργειακό βαμπίρ του Πράσινου και, αντίστροφα, τα άτομα με Πράσινη προσωπικότητα τείνουν να εξαντλούν την ενέργεια των Κόκκινων, ενώ το Μπλε και το Κίτρινο λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο το ένα για το άλλο.
ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ DISC
Η θεωρία DISC βασίζεται σε ψυχολογικές μελέτες, χρησιμοποιείται παγκοσμίως και έχει μεταφραστεί σε περίπου 50 γλώσσες. Σύμφωνα με αυτή, το 80% όλων μας έχει ένα προφίλ που αποτελείται από δύο χρώματα και πολύ λίγοι άνθρωποι εμφανίζουν μόνο ένα χρώμα (5%). Η πλειονότητα (45%) παρουσιάζει κατά κύριο λόγο Πράσινη συμπεριφορά, καθιστώντας το Πράσινο το πιο σύνηθες χρώμα προσωπικότητας, ενώ στον αντίποδα βρίσκονται οι άνθρωποι στους οποίους πρωτοστατεί το Κόκκινο, το οποίο είναι το λιγότερο συνηθισμένο.
Ο ΤΕΛΕΙΟΜΑΝΗΣ: ΜΠΛΕ ΣΤΟ ΕΞΤΡΙΜ
Εκτός από τα χρώματα που είναι ασύμβατα με το δικό μας, στις σελίδες του Ανάμεσα σε Βαμπίρ, ο Thomas Erikson αναλύει και τους «κλασικούς» τύπους ενεργειακών βαμπίρ. Ένας τύπος που απομυζεί την ενέργεια πολλών από εμάς είναι ο τελειομανής: ο υπερβολικά λεπτολόγος συνεργάτης που καθυστερεί όλα τα projects, ο εμμονικά σχολαστικός σύντροφος που μόνο εκείνος ξέρει πώς να γίνονται τα πράγματα σωστά, η διευθύντρια στη δουλειά που ελέγχει εξονυχιστικά
τη δουλειά όλων και μονίμως βρίσκει λάθη σε οτιδήποτε έχει αναλάβει το υπόλοιπο τμήμα… Όσο εξαντλητική κι αν είναι η συνύπαρξη μαζί του, αυτός ο τύπος, που δεν πάσχει μεν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά φλερτάρει ανοιχτά με το 100% της Μπλε προσωπικότητας, πραγματικά βασανίζεται και ο ίδιος. Παρ’ όλα αυτά, όχι απλά μας αποθαρρύνει, αλλά υποσκάπτει την αυτοπεποίθησή μας. Ουσιαστικά δεν ξέρουμε ποτέ αν αυτό που κάνουμε και ο τρόπος που λειτουργούμε είναι αποδεκτός. Και, τελικά, αν εμείς οι ίδιοι είμαστε αποδεκτοί…
Το πόσο ανασφαλής νιώθει καθένας στη συναναστροφή του με αυτό το ενεργειακό βαμπίρ εξαρτάται από τον συνδυασμό χρωμάτων που συνθέτουν την προσωπικότητά του. «Ένα Κόκκινο άτομο θα δουλέψει αναμφίβολα σαν μανιακό προσπαθώντας να ευχαριστήσει τον ελεγχομανή, αλλά μόλις αντιληφθεί ότι
είναι χαμένος κόπος, θα αφιερώσει τον χρόνο του σε κάτι άλλο», λέει ο συγγραφέας. Η διαρκής κριτική εξαντλεί την ενέργεια των Κίτρινων και η υπερβολική τελειομανία πνίγει τη δημιουργικότητά τους. Οι Πράσινοι νιώθουν ασφάλεια σε ένα τόσο δομημένο πλαίσιο, αλλά από την άλλη, «θα συγκατανεύσουν καλόβολα, ενώ κατόπιν θα προβούν σε βουβή διαμαρτυρία για τον ανυπόφορο ελεγχομανή κωλυσιεργώντας όσο περισσότερο γίνεται». Όσο για τους Μπλε, ενώ οι ίδιοι στέκονται στις λεπτομέρειες, στα δεδομένα και στην ποιότητα, δυσανασχετούν που ο τελειομανής φτάνει αυτή την τάση στα άκρα. Είτε έχουμε να κάνουμε με έναν τελειομανή στο σπίτι είτε στη δουλειά, πάντα βοηθάει, συνοψίζει ο ειδικός, να διαπραγματευόμαστε εξαρχής τους όρους: τι πρέπει να γίνει, πότε και με όλες τις λεπτομέρειες.
DRAMA QUEEN: ΚΙΤΡΙΝΟ ΣΤΑ ΑΚΡΑ
Αν και θέλει να έχει τα φώτα συνεχώς στραμμένα πάνω του, όπως και ένας ναρκισσιστής, αυτός ο τύπος ενεργειακού βαμπίρ τουλάχιστον δεν έχει χειριστική πρόθεση, όπως ο δεύτερος: «Απλώς δεν μπορεί να κάνει αλλιώς», σύμφωνα με τον συγγραφέα. Χάρη στον «ηλεκτρισμό» που περιβάλλει αυτά τα άτομα, δίνουν την εντύπωση ότι αδημονούν να ριχτούν στη δουλειά, σύντομα όμως, όποιος τους έχει προσλάβει (και μάλιστα συχνά σε υψηλές θέσεις) θα συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορούν στ’ αλήθεια να φέρουν εις πέρας όσα τους αναθέτουν. Όταν, τελικά, αποκαλυφθούν, «μετατρέπονται σε πληγωμένα θύματα και κατηγορούν τους πάντες γύρω τους ότι είναι κυνικά αρπακτικά». Τα μελοδραματικά άτομα είναι ενθουσιώδη, παρορμητικά και απρόβλεπτα, καταπατούν τους κανόνες, αλλά είναι έτοιμα να κατακεραυνώσουν άλλους που κάνουν το ίδιο. Αν δε, τολμήσουμε να τους ασκήσουμε κριτική, «μετατρέπονται από τους μεγαλύτερους θαυμαστές μας στην προσωποποίηση του διαβόλου».
Το μεγαλύτερο πρόβλημα με αυτούς είναι, όπως και με τους τελειομανείς, ότι προκαλούν σε όσους τους περιβάλλουν τεράστια ανασφάλεια. Προφανώς ένας Κίτρινος, επίσης εξωστρεφής και ενθουσιώδης, θα νιώσει ότι εμπνέεται από την ενέργεια του μελοδραματικού ατόμου, αλλά τελικά μεταξύ τους θα εξελιχθεί ένα είδος ανταγωνισμού, αφού και οι δύο διεκδικούν την προσοχή. Οι Κόκκινοι γρήγορα θα χάσουν την υπομονή τους, μην αντέχοντας τις αοριστολογίες. Τα Πράσινα άτομα, που εκτιμούν τις σαφείς, ξεκάθαρες οδηγίες, μαζί τους βρίσκονται εντελώς ξεκρέμαστα. Αντίστοιχα, ο παρορμητικός μελοδραματικός σύντομα θα διακρίνει την αρνητικότητα και την έλλειψη ενθουσιασμού του Πράσινου και θα ωθήσει τη σχέση τους στα άκρα. Για τους Μπλε, είναι ξεκάθαρο ότι οι drama queens είναι ανυπόφορα πλάσματα. Για να σταματήσει να ρουφάει την ενέργειά μας αυτός ο τύπος ενεργειακού βαμπίρ, χρειάζεται να γεφυρώσουμε έστω και λίγο το χάσμα ανάμεσά μας, υποστηρίζει ο Erikson και μας προτρέπει να υιοθετήσουμε όσο μπορούμε τον ενθουσιασμό του, να χρησιμοποιούμε εκφράσεις δικές του («όπως λες κι εσύ…») και θετική γλώσσα του σώματος: «Σε κάθε περίπτωση, τα μελοδραματικά άτομα δεν θέλουν ν’ ακούν λέξη για προβλήματα, κινδύνους, δυσκολίες, διλήμματα… Προτιμούν έναν ευκρινή, τακτοποιημένο κόσμο σε Technicolor, στον οποίο έχει πάντα λιακάδα και όλοι είναι φίλοι για πάντα».
«ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΜΕΙΣ ΤΑ ΧΕΙΡΟΤΕΡΑ ΒΑΜΠΙΡ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ»
Πέρα όμως από το χρώμα το οποίο χαρακτηρίζει την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά μας και τη συμβατότητά του ή όχι με το αντίστοιχο του συντρόφου ή των συνεργατών μας, ο συγγραφέας στρέφει την προσοχή μας και σε έναν ακόμα σημαντικό παράγοντα όσον αφορά το πόση ενέργεια χάνουμε ή, μάλλον, πόση επιτρέπουμε εμείς στον εαυτό μας να χάνουμε. Σε τελική ανάλυση, υπογραμμίζει ο ειδικός, αν δεν μπορούμε να απομακρυνθούμε από τον άνθρωπο που μας ρουφάει την ενέργεια, κάτι που κάποιες φορές είναι η μόνη λύση, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κανέναν άλλο δεν μπορούμε να αλλάξουμε πέρα από τον ίδιο μας τον εαυτό. «Δεν περιμένω τίποτα άλλο από τη συνηθισμένη συμπεριφορά τους (σ.σ. των ενεργειακών βαμπίρ). Δεν μπορώ να αλλάξω κανέναν τους, αλλά μπορώ να αναλάβω την ευθύνη για τον τρόπο που τους αντιμετωπίζω, καθώς και για τις δικές μου αντιδράσεις», λέει ο ειδικός. Να μάθουμε δηλαδή να μιλάμε σε μια γλώσσα που ο άλλος μπορεί να αντιληφθεί ή να αντιλαμβανόμαστε ποια ανασφάλεια μας κρατά εκεί και πότε είναι η ώρα να απομακρυνθούμε.
ΤΡΑΜΠΟΥΚΟΣ: ΓΟΗΤΕΥΤΙΚΟΣ & ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΣ
Αν και όλοι οι τύποι ενεργειακών βαμπίρ απομυζούν την ενέργειά μας, για τον συγκεκριμένο ο συγγραφέας μάς συμβουλεύει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί, αφού «ένα τέτοιο άτομο μπορεί να προξενήσει σοβαρό τραύμα αν δεν πάρετε μέτρα για να απομακρυνθείτε από αυτό». Γιατί στην αρχή δείχνει συναρπαστικός, κοινωνικός, περιποιητικός ως σύντροφος και αποφασιστικός, ευέλικτος και με ικανότητα για αντισυμβατική σκέψη ως εργαζόμενος, στην πορεία όμως όλα αλλάζουν κατά 180ο. Στις προσωπικές σχέσεις οι τραμπούκοι σύντομα αποδεικνύονται αναξιόπιστοι, κυκλοθυμικοί, χειριστικοί και ελεγκτικοί. Στη δουλειά, επίσης, δεν μπορεί κανείς να βασίζεται πάνω τους. Δημιουργούν προστριβές, «”γλείφουν” ασύστολα τους ανωτέρους τους, ενώ μεταχειρίζονται άθλια
τους υφισταμένους τους». Και πάντα «αυτά τα αρπακτικά τρέφονται με τον φόβο».
«Οι Κίτρινοι, ως λιγότερο παθητικοί από τους Πράσινους, θα μαζέψουν τα μπογαλάκια τους και θα αλλάξουν δουλειά, κοινωνικό κύκλο ή ερωτικό σύντροφο, αν τραβήξει πολύ η κατάσταση. Οι Πράσινοι όμως μπορεί να μείνουν. Είναι πολύ πιθανό και οι δύο να αναγκαστούν να ζητήσουν αναρρωτική». Οι τραμπούκοι προσπαθούν πάση θυσία να προκαλέσουν κάποια αντίδραση, κάτι που κανένας Μπλε δεν θα τους το επιτρέψει. Με τα άτομα που έχουν Κόκκινη προσωπικότητα, έρχονται σε ευθεία αντιπαράθεση: επίκειται αναμέτρηση δυνάμεων. Όμως «αν ο τραμπούκος είναι αδιάλλακτος, ο Κόκκινος είτε θα κόψει την καλημέρα στον προσβλητικό γείτονα είτε θα ψάξει για άλλη δουλειά. Δεν πρόκειται να το ανεχτεί». Όταν στον προσωπικό ή τον επαγγελματικό κύκλο μας έχουμε τέτοια άτομα, καταλήγει ο συγγραφέας, «είναι σαν να αναπνέετε τοξικό αέρα. Λίγο λίγο το συνηθίζετε. Όσο αυξάνεται η δόση, τόσο αμβλύνονται οι αισθήσεις σας […] Ο καλύτερος τρόπος να κρατήσετε αλώβητη την ψυχική σας υγεία είναι μάλλον να απομακρυνθείτε».
Κεντρική φωτογραφία: ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ: FRANK , STYLING: AN WANG, ΜΟΝΤΕΛΟ: MARTA W @MOSTAR
