Φωτογράφιση: Enrique Badulescu
«Η καλοσύνη είναι αρετή των δυνατών ανθρώπων», έλεγε ο Λιβανοαμερικανός ποιητής και φιλόσοφος Khalil Gibran. Οι επιστήμονες προσθέτουν ότι μας κάνει πιο υγιείς, πιο χαρούμενους, ακαταμάχητους. Το να σηκωθείς από τη θέση σου στο μετρό για να καθίσει ένας συνεπιβάτης που φαίνεται κουρασμένος, να αφήσεις ένα αστείο μήνυμα στον συνάδελφο που δεν περνά τις καλύτερές του ημέρες, να κεράσεις τον φίλο σου χωρίς αφορμή ή να προσφερθείς να βοηθήσεις μια κυρία με τα ψώνια του σούπερ μάρκετ είναι πράξεις καθημερινής καλοσύνης, που με μια ματιά φαίνονται ασήμαντες. Σκεφτείτε, όμως, πώς αισθανθήκατε τη στιγμή που κάνατε μια τέτοια κίνηση. Τη ζεστασιά που πλημμύρισε την καρδιά σας. Το χαμόγελο που ζωγραφίστηκε στο πρόσωπό σας. Ωστόσο, πέρα από τη χαρά της στιγμής, τέτοιες συμπεριφορές έχουν πολύ πιο θετικό αντίκτυπο στη ζωή μας από ό,τι θα μπορούσαμε να φανταστούμε.
Ο διαλογισμός του αλτρουισμού
Η καλοσύνη, λένε οι ειδικοί, ξεκλειδώνει μια μορφή ψυχικής και σωματικής δύναμης και τα οφέλη της είναι πλέον και επιστημονικά αποδεδειγμένα. Ψυχολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Sussex στη Βρετανία, σε μια πρόσφατη μελέτη τους που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό NeuroImage, επιβεβαιώνουν πως το ότι νιώθουμε όμορφα κάθε φορά που κάνουμε μια ευγενική πράξη δεν είναι τυχαίο. Εκείνες τις στιγμές ο εγκέφαλός μας πλημμυρίζει με σεροτονίνη, τον νευροδιαβιβαστή, δηλαδή, που είναι υπεύθυνος για τα συναισθήματα ικανοποίησης και ευχαρίστησης. Παράλληλα, απελευθερώνονται ενδορφίνες, μικρές ομάδες πρωτεϊνών που θεωρούνται το καλύτερο φάρμακο κατά της κακής διάθεσης. Τα επίπεδα των ενδορφινών αυξάνονται κάθε φορά που κάνουμε γυμναστική ή σεξ, όταν γελάμε ή τρώμε σοκολάτα. Η δράση τους είναι ιδιαίτερα ευεργετική, καθώς μας ηρεμούν, μας δημιουργούν αίσθημα ευδαιμονίας, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Ταυτόχρονα μειώνουν τα επίπεδα της αδρεναλίνης, η οποία προκαλεί στρες. Επιπλέον, με το να είμαστε καλοί με τους άλλους, βγάζουμε τον εαυτό μας από το κέντρο του μικροσύμπαντός μας. Αυτό λειτουργεί σαν ένας αντίστροφος διαλογισμός. Με ποια έννοια; Η ανατολική φιλοσοφία μάς παρακινεί να στραφούμε μέσα μας για να κάνουμε τον κόσμο καλύτερο. Η καλοσύνη, από την άλλη, στρέφει την προσοχή μας στον κόσμο, στους ανθρώπους γύρω μας και μας προτρέπει να συνδεθούμε μαζί τους. Να αλληλεπιδράσουμε. Ο Καναδός Brian Goldman, γιατρός στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του Νοσοκομείου Mount Sinai στο Τορόντο, στο best seller του The Power of Kindness (Η δύναμη της ευγένειας, εκδ.TarcherPerigee) αναφέρει: «Το αντίθετο της ενσυναίσθησης είναι η απάθεια. Το αντίθετο του να κάνεις το καλό, δεν είναι να κάνεις το κακό, είναι να μην κάνεις τίποτα». Τι θέλει να πει με αυτό; Κάθε μικρή πράξη γενναιοδωρίας φτιάχνει μια γέφυρα προς έναν άλλο άνθρωπο. Είναι σαν να λέμε στον άλλο “σε βλέπω”, “είσαι εκεί”, “δεν αδιαφορώ για εσένα”. “Είμαι μαζί σου”. “Καταλαβαίνω”. Φαντάζεστε πόσο σημαντική μπορεί να αποδειχτεί αυτή η ιδιότητα της ενσυναίσθησης στις μέρες μας, όταν ξοδεύουμε τόσον χρόνο σκυμμένοι πάνω από την οθόνη ενός κινητού, αποφεύγοντας το βλέμμα του ανθρώπου που κάθεται απέναντί μας στο τρένο, το πρόσωπο που μπορεί να μας χαρίσει ένα αυθόρμητο χαμόγελο; Ένα γλυκό, ζεστό συναίσθημα. Αποτέλεσμα της ενσυναίσθησης, λένε οι επιστήμονες, είναι η τόνωση της συνδετικής συμπεριφοράς, δηλαδή η απλή, θετική αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους γύρω μας. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας (UBC), η καλοσύνη μάς κρατά συνδεδεμένους, αλλά και ανοιχτούς απέναντι στο περιβάλλον μας, σε ουσιαστική επικοινωνία τόσο με τους γύρω μας όσο και με τον ίδιο τον εαυτό και τα συναισθήματά μας. Και αυτό μόνο καλύτερους ανθρώπους μπορεί να μας κάνει. Κάπως έτσι το “κάνε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό” δεν ισχύει. Το καλό επιστρέφει σε εμάς. Πιο δυνατό. Πιο πολύτιμο. Πιο ουσιαστικό.
Η ευγενική καρδιά χτυπά πιο σωστά
Η καλοσύνη απελευθερώνει την οξυτοκίνη, γνωστή ως «καρδιοπροστατευτική» ορμόνη. Και σύμφωνα με τον ψυχολόγο Dr David Hamilton, η οξυτοκίνη με τη σειρά της «προκαλεί την απελευθέρωση στα αιμοφόρα αγγεία μιας χημικής ουσίας που ονομάζεται νιτρικό οξείδιο, η οποία τα διαστέλλει. Αυτό μειώνει την αρτηριακή πίεση, και επομένως προστατεύει την καρδιά. Η ίδια ορμόνη προλαμβάνει και άλλες ασθένειες. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη του UCB, ενήλικες ηλικίας 57-78 ετών που πρόσφεραν εθελοντικά διάφορες υπηρεσίες παρουσίασαν λιγότερες φλεγμονές. Επιπλέον, οι ειδικοί συνδέουν την καλοσύνη με τη μακροζωία. Εκείνοι που αλληλεπιδρούν με τους συνανθρώπους τους και προσφέρουν σε αυτούς έχουν περισσότερους φίλους, είναι πιο κοινωνικοί και αυτό τους εξασφαλίζει ένα πιο ποιοτικό επίπεδο ζωής. Τελευταίο, αλλά καθόλου αμελητέο: εκτός όλων των άλλων, η καλοσύνη μάς ομορφαίνει. H ψυχολόγος, καθηγήτρια και επιστημονική συνεργάτις του Πανεπιστημίου του Harvard, Melissa Brodrick γράφει στο blog του πανεπιστημίου: «Όταν κάνουμε καλές πράξεις αποκτούμε καλύτερη εικόνα για τον εαυτό μας και αυτό με τη σειρά του τονώνει την αυτοπεποίθησή μας. Οι άνθρωποι με αυτοπεποίθηση είναι πάντα πιο ελκυστικοί. Σχεδόν… ακαταμάχητοι».
Τα πρόσωπα της καλοσύνης
Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι ότι οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Sussex για πρώτη φορά διαχώρισαν την καλοσύνη σε αυθεντικό αλτρουισμό και σε «καλοσύνη στρατηγικής», την καλή πράξη, δηλαδή, από την οποία περιμένουμε ανταπόδοση. Εκείνο που διαπίστωσαν είναι ότι οι περιοχές ανταμοιβής του εγκεφάλου, δηλαδή η κοιλιακή καλυπτρική μοίρα, ο επικλινής πυρήνας και ο προµετωπιαίος φλοιός παρουσιάζουν μεγαλύτερη δραστηριότητα κατά τη διάρκεια μιας αλτρουιστικής πράξης σε αντίθεση με μια κίνηση στρατηγικής, προκαλώντας στον εγκέφαλό μας ένα big bang ευεργετικών ουσιών, ανάλογων με εκείνων που απελευθερώνονται μετά την άθληση, το σεξ και κάθε είδους ευχαρίστηση. Ο Dr Daniel Campbell-Meiklejohn, επικεφαλής της ίδιας έρευνας, γίνεται πιο διορατικός και διερωτάται: «Φαντάζεστε πόσο καλύτερος θα μπορούσε να γίνει ο κόσμος αν αξιοποιούσαμε τα οφέλη της καλοσύνης μέσα από πράξεις εθελοντισμού και φιλανθρωπίας; Πόσο πιο αρμονική θα ήταν μια κοινωνία, τα μέλη της οποίας θα ήθελαν αυθόρμητα να κάνουν τους άλλους γύρω τους να αισθάνονται πιο ευχάριστα, χωρίς να περιμένουν ανταπόδοση;». Ρομαντικό; Ίσως. Ο ρομαντισμός της καλοσύνης, όμως, ίσως τελικά… σώσει τον κόσμο.
