Συμβαίνει στους περισσότερους από εμάς: Μετά από μια ίωση νιώθουμε καταβεβλημένοι. Όμως, με καλό ύπνο και σωστή διατροφή ο οργανισμός επανέρχεται σταδιακά. Σε μια μερίδα ανθρώπων τα συμπτώματα δεν υποχωρούν με την ανάπαυση. Εκφράζονται σωματικά με πόνους στους μυς και τις αρθρώσεις, πονοκέφαλο, αϋπνία, ναυτία, μείωση της κινητικότητας και κούραση με την παραμικρή δραστηριότητα (π.χ. μια βόλτα στο σουπερμάρκετ), προβλήματα συγκέντρωσης και μνήμης, ευαισθησία στο φως και τον θόρυβο. Αρκετοί ασθενείς θυμούνται ότι τα παραπάνω συμπτώματα του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης (ΣΧΚ, γνωστό και ως μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα) ξεκίνησαν έπειτα από μια ίωση. Πρόσφατα οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ένα υπερδραστήριο ανοσοποιητικό μπορεί να αντιδράσει υπερβολικά σε έναν ιό. Και οι προσπάθειες που τώρα καταβάλλουν είναι η δημιουργία ενός αξιόπιστου τεστ που θα εντοπίζει ποιοι έχουμε ένα τέτοιο αμυντικό σύστημα και επομένως είμαστε πιο ευάλωτοι στο ΣΧΚ, αλλά και ενός διαγνωστικού εργαλείου που σήμερα δεν υπάρχει. Όλα αυτά θα ανοίξουν αισίως το δρόμο στη θεραπεία.
Ερευνώντας το ανοσοποιητικό
Εδώ και δεκαετίες οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν απαντήσεις στο ρόλο που παίζει το ανοσοποιητικό στην εμφάνιση του ΣΧΚ σε ανθρώπους όπου η εξάντληση επιμένει μήνες και χρόνια. Η μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα φέρνοντας καινούρια δεδομένα διενεργήθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου King’s College στο Λονδίνο, οι οποίοι εξέτασαν τη δράση που έχει η φαρμακευτική ουσία ιντερφερόνη άλφα σε 55 ασθενείς με ηπατίτιδα C. Η αγωγή αυτή διεγείρει το ανοσοποιητικό να αντιδράσει, όπως και σε μια ισχυρή ίωση. Οι 18 από τους συμμετέχοντες είχαν υπερδραστήριο αμυντικό σύστημα, όπως φάνηκε στις μετρήσεις πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την αγωγή, και παρουσίασαν συμπτώματα αντίστοιχα με εκείνα του ΣΧΚ. Συγκεκριμένα, οι 18 άνθρωποι παρουσίασαν κόπωση που επέμενε συγκριτικά με τους υπόλοιπους που ανάρρωσαν κανονικά. Επίσης, κατά τη διάρκεια της θεραπείας το αμυντικό σύστημα αντέδρασε πολύ περισσότερο σε εκείνους και τα επίπεδα της ιντερλευκίνης (6 και 10), δηλαδή μορίων-αγγελιοφόρων στον οργανισμό-ήταν διπλάσια. Επομένως, οι ουσίες-κλειδιά σήμαναν συναγερμό SOS και το σώμα αντέδρασε με όλα τα οπλοπολυβόλα του! «Για πρώτη φορά δείξαμε ότι άνθρωποι με τάση να αναπτύξουν ΣΧΚ έχουν υπερδραστήριο ανοσοποιητικό τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της πρόκλησης που αυτό δέχεται. Εκείνοι που επιδεικνύουν υπερβολική ανοσολογική απάντηση σε ένα ερέθισμα ίσως κινδυνεύουν περισσότερο από ΣΧΚ» ανέφερε η επικεφαλής της μελέτης Dr Alice Russell, ενώ η καθηγήτρια Carmine Pariante που επίσης εργάστηκε στη μελέτη πρόσθεσε ότι τα ευρήματα αυτά είναι το πρώτο βήμα για να εντοπίζονται οι ευαίσθητες ομάδες για ΣΧΚ και να αναγνωρίζεται το πρόβλημα στα πρώτα στάδια.
Οι ειδικοί δεν ξέρουν ακόμα την αιτία που ωθεί το ανοσοποιητικό κάποιων ανθρώπων να λειτουργεί με τέτοιον τρόπο, δείχνοντας τα γονίδια ως έναν από τους πιθανούς ύποπτους. Όπως αναφέρει στο ELLE η βιοπαθολόγος Αλεξάνδρα Τσιρογιάννη, διευθύντρια του τμήματος Ανοσολογίας-Ιστοσυμβατότητας στο Νοσοκομείο Ευαγγελισμός, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ανοσολογίας: «Το ΣΧΚ δεν έχει αναγνωριστεί ως νόσος. Έχει πολλά συμπτώματα που μας δείχνουν ότι ο ασθενής, που συνήθως είναι γυναίκα, ξαφνικά αδυνατεί να αντεπεξέλθει σε κάποια πράγματα. Η μορφή της κόπωσης διαφέρει από την εξάντληση, το λεγόμενο burnout που βλέπουμε σε εργαζομένους γρήγορων ταχυτήτων. Το τελευταίο υποχωρεί με την ανάπαυση και τον ύπνο, ενώ το ΣΧΚ συνεχίζεται για τουλάχιστον έξι μήνες. Ένα από τα προβλήματα που έχουμε είναι ότι δεν έχει βρεθεί συγκεκριμένη αιτία. Έχει παρατηρηθεί σε μελέτες ότι μειώνεται η φαιά ουσία του εγκεφάλου, ότι υπάρχουν διαταραχές στην κορτιζόλη, ότι αυξάνονται τα επίπεδα του οξειδωτικού στρες, οι κυτταροκίνες φλεγμονής (εκκρίνονται από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού όταν συναντούν κάποιο παθογόνο, π.χ. μικρόβιο) και μειώνεται η άμυνα του οργανισμού. Όμως δεν ξέρουμε αν όλα αυτά είναι η αιτία ή το αποτέλεσμα».
Η διάγνωση του ΣΧΚ γίνεται με βάση τη λήψη ιστορικού, τα συμπτώματα που αναφέρει ο ασθενής και μέσω εξετάσεων. Προτείνονται γενική αίματος, έλεγχος θυρεοειδή, επινεφριδίων, υπόφυσης, μέτρηση σιδήρου, φερριτίνης, εξετάσεις ήπατος, ταχύτητας καθίζησης ερυθρών αιμοσφαιρίων, ρευματοειδούς παράγοντα RF (συνδέεται με ρευματικά νοσήματα), αντιπυρηνικών αντισωμάτων κ.ά. (αντισώματα που σχετίζονται με αυτοάνοσα). Οι παραπάνω αποκλείουν ασθένειες που συνδέονται με την κόπωση, όπως αναιμία, ρευματικά νοσήματα, διαταραχές θυρεοειδή, άνοια, κατάθλιψη, ινομυαλγία, κακοήθεια. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο γιατρός ίσως προτείνει αξονική τομογραφία. Συμπληρωματικά μπορεί να γίνει έλεγχος για τα επίπεδα βιταμίνης Β12 και φυλλικού οξέος.
Στρατηγικές που βοηθούν
Το περασμένο καλοκαίρι επιστήμονες από τη σχολή δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια στις ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι πειραματίζονται με ένα νέο τεστ που μπορεί να διαγνώσει με ακρίβεια 85% την παρουσία ΣΧΚ. Το κλειδί είναι η μέτρηση στα επίπεδα δεικτών (π.χ. χολίνη, καρνιτίνη κ.ά) που είναι ανεβασμένα στους ασθενείς. Επιπλέον δήλωσαν ότι υπάρχει δυσλειτουργία στα μιτοχόνδρια, το στοιχείο που δίνει ενέργεια στα κύτταρά μας. Τα επόμενα χρόνια και όσο οι κλινικές μελέτες συνεχίζονται-για παράδειγμα σε πειραματικό στάδιο γίνεται στις ΗΠΑ θεραπεία μιτοχονδριακής υποκατάστασης) είναι πιθανό να υπάρξει μια αποτελεσματική θεραπεία.
Τι θα κάνουν όμως εκατομμύρια ασθενείς μέχρι τότε; Όπως αναφέρει η κ. Τσιρογιάννη, αυτό που προτείνεται διεθνώς είναι να υποστηρίξουμε τον εαυτό μας. «Συστήνουμε ψυχοθεραπεία, γιατί σε πολλούς ανθρώπους παρουσιάζεται (προηγείται ή έπεται του συνδρόμου) κατάθλιψη. Όταν νιώθουν διαρκώς κουρασμένοι αποσύρονται από τις δραστηριότητές τους και μελαγχολούν. Ακόμα βοηθούν η φυσικοθεραπεία και η εργοθεραπεία, ώστε να κινητοποιηθούν ξανά. Προτείνεται η αποφυγή στρες και έκθεσης σε ιούς γιατί επανατροφοδοτούν την έξαρση του συνδρόμου. Κάποιοι γιατροί χορηγούν ασβέστιο για τους πόνους στις αρθρώσεις, άλλοι μυοχαλαρωτικά για τους μυς, βιταμίνες για το ανοσοποιητικό, κορτιζόνη που δεν προσφέρει πάντα καλά αποτελέσματα. Το σημαντικό είναι ότι ένα ποσοστό ασθενών συνέρχεται και ένα άλλο βιώνει υφέσεις και εξάρσεις».
Ειδικότερα:
Βρείτε την ισορροπία: Η νέα οδηγία στους ασθενείς είναι να μάθουν να ακούν το σώμα τους και να εξισορροπούν τις δραστηριότητες και τη χαλάρωση. Αυτή η μέθοδος βοηθά περισσότερο από όλες, σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής ΜΚΟ Action for Me που εστιάζει σε ασθενείς με το σύνδρομο.
Ψυχοθεραπεία: Οι συνεδρίες γνωσιακής ψυχοθεραπείας συνδυαστικά με καθοδηγούμενη άσκηση και φαρμακευτική αγωγή ωφέλησαν περισσότερο τους ασθενείς από ό,τι μόνο η λήψη κάποιου φαρμάκου σε μια μελέτη του 2011, αν και νέα στοιχεία δείχνουν ότι το αποτέλεσμα είναι βραχυπρόθεσμο.
Άσκηση: Το να ενσωματώσουμε σταδιακά την άσκηση στην καθημερινότητά μας έχει θετικά αποτελέσματα, εφόσον γίνει με καθοδήγηση. Το διεθνές μοντέλο (GES) μάς ενθαρρύνει να ξεκινήσουμε, ανάλογα με τις δυνάμεις μας, δραστηριότητες όπως μια βόλτα καθημερινά, και σταδιακά να τις αυξάνουμε σε διάρκεια. Προσοχή! Σταματάμε όταν κουραζόμαστε (Lancet, 2017).
