Με την Covid-19 να μονοπωλεί το ιατρικό δελτίο εδώ και ενάμιση χρόνο, υπάρχουν κάποιες σημαντικές εξελίξεις όσον αφορά την αντιμετώπιση και τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού οι οποίες δεν έγιναν γνωστές στο ευρύ κοινό και δίνουν ελπίδα για το μέλλον;
Τα τελευταία χρόνια η έρευνα για τον καρκίνο προχωρά με πολύ γρήγορους ρυθμούς και η περίπτωση του καρκίνου του μαστού αποτελεί μία από εκείνες όπου η διαγνωστική και θεραπευτική πρακτική κάνει εντυπωσιακά βήματα. Ας μην ξεχνάμε ότι η τεχνολογία των εμβολίων mRNA, που εντυπωσίασαν με την ταχύτητα εφαρμογής τους, βασίστηκε πάνω στην έρευνα που είχε προηγηθεί για να χρησιμοποιηθεί αυτός ο μηχανισμός στην αντιμετώπιση του καρκίνου.
Η νέα τεχνική της ψηφιακής τομοσύνθεσης διαδόθηκε ευρέως στα αναπτυγμένα κράτη μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα, γιατί προσέφερε περισσότερες δυνατότητες μελέτης των αλλοιώσεων στον μαστό και ακριβέστερης διάγνωσης ευρημάτων ύποπτων για καρκινική εξαλλαγή στο στήθος. Παράλληλα, νέες τεχνικές μελέτης των γονιδίων (γονιδιακές υπογραφές) βοήθησαν σημαντικά στο να αποφευχθεί η χημειοθεραπεία σε ασθενείς με καρκίνους αρχικών σταδίων, στους οποίους διαπιστώνεται χαμηλή πιθανότητα υποτροπής. Έτσι, ένα αξιόλογο ποσοστό γυναικών αποφεύγει την ταλαιπωρία που συχνά συνεπάγεται η χημειοθεραπεία. Νέα φάρμακα με στοχευμένη δράση σε συγκεκριμένο είδος καρκινικών κυττάρων του μαστού παίρνουν άδεια να κυκλοφορήσουν όχι μόνο στην αρχή της νόσου, αλλά και όταν αυτή υποτροπιάσει.
Η ανοσοθεραπεία, επίσης, βρίσκει σταδιακά χώρο να χρησιμοποιηθεί και στον καρκίνο του μαστού, βοηθώντας έτσι να αναπτυχθεί αυτό που υπεραισιόδοξα ονομάζεται “εξατομικευμένη ιατρική”, δηλαδή προσαρμογή των θεραπειών στο είδος του καρκίνου (γιατί υπάρχουν πολλά είδη καρκίνου στον μαστό), αλλά και συνεκτιμώντας τις βιολογικές ιδιαιτερότητες κάθε γυναίκας.
Την ίδια πρόοδο παρατηρούμε και στη χειρουργική, που παραμένει η κύρια θεραπεία. Η πρόοδος συνίσταται στη μείωση της έκτασης των επεμβάσεων, έτσι ώστε το αισθητικό αποτύπωμα της επέμβασης να είναι ελάχιστο και οι μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις (όπως είναι το πρήξιμο του άκρου) να έχουν περιοριστεί σημαντικά.
Σήμερα, η πλειονότητα των ασθενών έχει καλή ποιότητα ζωής και αυτό, σε συνδυασμό με τη μακρόχρονη επιβίωση, έχει μειώσει σημαντικά την επίφοβη αντίληψη που έχουν οι περισσότερες γυναίκες για τον καρκίνο του μαστού. Οι νεότερες τεχνικές ακτινοθεραπείας δεν βλάπτουν υγιείς ιστούς, όπως συνέβαινε παλαιότερα, ενώ προσπάθεια με καλά αποτελέσματα καταβάλλεται ώστε να συντομευθεί ο χρόνος εφαρμογής της ακτινοθεραπείας, γεγονός στο οποίο οφείλονται σε μεγάλο βαθμό οι παρατηρούμενες καθυστερήσεις στην έναρξη των ακτινοθεραπειών παγκοσμίως.
Τι θα συμβουλεύατε μια γυναίκα που αμελεί να κάνει τον ετήσιο έλεγχο για το στήθος της, είτε από φόβο είτε επικαλούμενη το φορτωμένο καθημερινό πρόγραμμά της;
Κάνει λάθος και υποτιμά τον εαυτό της. Καλή η αποδοτικότητα στη δουλειά, καλύτερη όμως αν αυτή έχει διάρκεια. Και για να έχει διάρκεια, λίγη ώρα μια φορά τον χρόνο για έλεγχο δεν είναι πρόβλημα.
Καθώς πολλές γυναίκες είναι μπερδεμένες σχετικά με το πότε πρέπει να ξεκινούν τον ετήσιο έλεγχο του στήθους τους, ποια είναι η επίσημη οδηγία που θα δίνατε όσον αφορά την ηλικία που πρέπει να ξεκινάμε να κάνουμε το τσεκάπ μας; Και ποια διαφοροποίηση υπάρχει σε περίπτωση ιστορικού καρκίνου του μαστού;
Στην ηλικία των 20 ετών, όταν στις περισσότερες περιπτώσεις το στήθος έχει διαμορφωθεί, μια επίσκεψη στον γιατρό για να ελέγξει αν η νέα γυναίκα ανήκει στην ομάδα υψηλού ή φυσιολογικού κινδύνου, να διαπιστώσει τη σύσταση του στήθους της και να της δώσει οδηγίες πώς να ψηλαφεί η ίδια τους μαστούς της είναι μια χρήσιμη πρακτική.
Ο μαστογραφικός έλεγχος μπορεί να ξεκινά από την ηλικία των 40 (τότε που αυξάνεται το ποσοστό εμφάνισης της νόσου) και να διεξάγεται κάθε χρόνο συνοδευόμενος από κλινική εξέταση του γιατρού. Θα πρέπει, όμως, οι γυναίκες μεταξύ 40-50 ετών να ξέρουν ότι ο μαστός είναι κατά κανόνα πυκνός, γεγονός που δυσκολεύει την ανάγνωση της μαστογραφίας, γι΄ αυτό και συχνά θα πρέπει να υποβληθεί σε υπερηχογραφικό ή άλλο έλεγχο.
Μετά τα 50, ο έλεγχος μπορεί να είναι ετήσιος, εκτός και αν γίνεται στο πλαίσιο πληθυσμιακού ελέγχου (δηλαδή οργανωμένου ελέγχου μεγάλης μερίδας του πληθυσμού), οπότε πολλές χώρες και επιστημονικές εταιρείες συνιστούν τον ανά διετία έλεγχο.
Ο προληπτικός έλεγχος σταματά όταν η γυναίκα δεν είναι σε καλή γενική κατάσταση και δεν έχει ικανοποιητικό προσδόκιμο επιβίωσης. Γυναίκες υψηλού κινδύνου (δηλαδή με επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό, με γονιδιακές μεταλλάξεις, με προηγούμενο καρκίνο στον μαστό, με διάγνωση άτυπης υπερπλασίας σε βιοψία και όσες έχουν κάνει ακτινοβολία στην περιοχή του θώρακα σε νεαρή ηλικία) πρέπει να παρακολουθούνται όπως ορίζει ο γιατρός που τις παρακολουθεί.
Σε τι ποσοστό είναι σήμερα ο καρκίνος του στήθους μια ασθένεια που μπορεί να αντιμετωπιστεί χωρίς να κινδυνέψει η ζωή της γυναίκας;
Αν δει κάποιος τα στοιχεία από προηγμένες υγειονομικά χώρες, παρατηρεί ότι εντός μιας 50ετίας έχει διπλασιαστεί το ποσοστό της 10ετούς επιβίωσης των ασθενών. Σχεδόν 85% από αυτές θα ζήσουν αυτό το χρονικό διάστημα (και αυτό δεν σημαίνει ότι μόνο τόσο μπορούν να ζήσουν, απλώς η παρακολούθηση των γυναικών έως αυτό το χρονικό περιθώριο είναι προς το παρόν εφικτή). Υπολογίζεται ότι πάνω από 65% των γυναικών με καρκίνο του μαστού θα χάσουν τη ζωή τους από κάποια άλλη αιτία και όχι από τον καρκίνο. Βέβαια, όσο πιο έγκαιρα γίνει η διάγνωση, τόσο πιο καλά θα είναι τα αποτελέσματα, όσον αφορά τόσο την επιβίωση όσο και το σωματικό τραύμα και γενικά την ποιότητα ζωής.
Εκτός από την πρόληψη σε επίπεδο εξετάσεων, μπορεί μια γυναίκα να θωρακίσει τον οργανισμό της απέναντι στον καρκίνο του μαστού κάνοντας αλλαγές στον τρόπο ζωής, στη διατροφή και την καθημερινότητά της; Και αν ναι, ποιες είναι αυτές οι αλλαγές;
Αν μπορούσε κάποιος να απευθυνθεί σε όλες τις γυναίκες, θα τις προέτρεπε να τεκνοποιήσουν σε ηλικία μικρότερη των 30 ετών, να θηλάσουν τα παιδιά τους για διάστημα μεγαλύτερο από 6 μήνες, να αποφεύγουν την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, να γυμνάζονται, να διατηρούν ένα σωστό βάρος σώματος για το ύψος τους, να αποφεύγουν να κάνουν μετά την εμμηνόπαυση για μεγάλο χρονικό διάστημα θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης και, τέλος, να είναι τυχερές, γιατί σε ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών δεν ανακαλύπτονται οι γνωστοί στην επιστήμη παράγοντες κινδύνου.
Μιλήστε μας για το «Πρόγραμμα ευαισθητοποίησης και έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του μαστού» με την υποστήριξη της Estée Lauder Hellas. Τι έχετε καταφέρει μέχρι σήμερα και ποιοι είναι οι στόχοι σας για το επόμενο διάστημα;
Η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία καθιέρωσε στη χώρα μας, ακολουθώντας παραδείγματα του εξωτερικού, τον μήνα Οκτώβριο ως μήνα ευαισθητοποίησης και έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του μαστού. Έπειτα από σειρά εκδηλώσεων, προχωρήσαμε στη δημιουργία δύο κινητών μονάδων μαστογράφου, προσαρμοσμένων στις ελληνικές ιδιαιτερότητες και όχι σε μια απλή αντιγραφή προτύπων χωρών με άλλες συνθήκες και χαρακτηριστικά. Η λειτουργία μιας κινητής μονάδας απαιτεί ιδιαίτερη οργάνωση και είναι μια δαπανηρή διαδικασία.
Όσον αφορά το πρώτο θέμα και την επιστημονική πλευρά, τον κύριο λόγο έχει η Αντικαρκινική Εταιρεία, για το δεύτερο, όμως, που είναι και το πιο σημαντικό, συμβάλλουν εταιρείες ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένες στα γυναικεία θέματα, όπως είναι η Estée Lauder, και οι οποίες με τις κατάλληλες ενέργειες (την παραγωγή και διάθεση των περιζήτητων βραχιολιών) συλλέγουν τα χρήματα για να στηρίξουν το δύσκολο έργο μας.
Αλλά πέρα απ’ αυτό, όταν μια εταιρεία τέτοιας εμβέλειας εμπλέκεται στον αγώνα κατά του καρκίνου του μαστού, έχει τις δυνατότητες να περάσει το μήνυμα της έγκαιρης διάγνωσης σε μεγάλα στρώματα του πληθυσμού, αλλά και να κινητοποιήσει όλες τις γυναίκες, γιατί με ένα μικρό αντίτιμο αποκτούν κάτι όμορφο και από την άλλη συμβάλλουν και αυτές στον δωρεάν μαστογραφικό έλεγχο γυναικών απομακρυσμένων περιοχών ή κοινωνικά πιο ευαίσθητων.
Γυρίζοντας την Ελλάδα με την Κινητή Μονάδα Μαστογράφου της Ε.Α.Ε. έχετε έρθει αντιμέτωπος με προκαταλήψεις ή αμφισβήτηση, όσον αφορά το πόσο σημαντική είναι αυτή η εξέταση για την υγεία των γυναικών;
Είναι χαρακτηριστικό πως ένας μεγάλος αριθμός γυναικών φοβάται τον έλεγχο, ενώ κάποιες άλλες θεωρούν πως επειδή έχουν περάσει, π.χ., τα 60 έτη δεν έχουν ανάγκη. Και οι δύο αυτές αντιλήψεις είναι λανθασμένες. Το μεγάλο πλεονέκτημα της κινητής μονάδας είναι ότι πάει αυτή στον τόπο κατοικίας ή εργασίας της γυναίκας και όχι η γυναίκα σε κάποιο διαγνωστικό κέντρο. Η ευκολία πρόσβασης και το γεγονός πως η μια γυναίκα παρασέρνει την άλλη (την πιο διστακτική) αποτελούν τα πλεονεκτήματα του κινητού μαστογράφου.
Πόσο κοντά βρίσκεται η επιστήμη στο να πει με σιγουριά ότι «ο καρκίνος του μαστού είναι 100% ιάσιμος»;
Γίνεται μια ολόκληρη συζήτηση γύρω από το κατά πόσο μπορούμε να μιλάμε για ίαση του καρκίνου του μαστού. Το βέβαιο είναι ότι έχουμε πλέον τη δυνατότητα να ισχυριστούμε ότι πρόκειται για μια νόσο που προσφέρει μακρά επιβίωση. Αν αυτή είναι τόση ώστε η γυναίκα να φτάσει σε μεγάλη ηλικία ή να καταλήξει από άλλη αιτία, τότε μπορούμε να μιλάμε για ίαση. Σε περιπτώσεις, όμως, που ο καρκίνος του μαστού ξαναεμφανίζεται έπειτα από δεκαετίες, είναι δύσκολο να μιλήσεις για ίαση.
Όμως το ουσιαστικό είναι πως οι γυναίκες αποκτούν μια καλή ποιότητα ζωής για πάρα πολλά χρόνια, έχοντας έτσι την ευκαιρία να δουν την οικογένειά τους να μεγαλώνει και να έχουν μια καλή ζωή. Το μήνυμα προς τις επιζήσασες καρκίνου του μαστού είναι «απολαύστε την κάθε μέρα σας». Όταν το καταφέρετε αυτό, να είστε αισιόδοξες πως τα υπόλοιπα χρόνια σας (που συνήθως θα είναι πολλά) θα τα περάσετε πολύ καλύτερα απ’ ό,τι πριν από την ασθένεια.
