Κάποτε η χρονολογική ηλικία υπολογιζόταν από το έτος γέννησής μας. Στις μέρες μας, τη σκυτάλη πήρε η βιολογική ηλικία και τα τελομερή, που αποκαλύπτουν την αλήθεια, όσο κι αν προσπαθούμε να την κρύψουμε. Αντί να υποθέτουμε ότι η αυξημένη ηλικία ισοδυναμεί με μειωμένη ποιότητα ζωής, η λήψη έξυπνων μέτρων για την προστασία των τελομερών είναι ένας τρόπος για να πάρουμε τον έλεγχο και να απολαύσουμε τα επόμενα χρόνια της ζωής μας με ζωντάνια, ενέργεια και υγεία.
Τι είναι τα τελομερή;
Τα τελομερή (εκ του τέλους και του μέρους) βρίσκονται στα άκρα των χρωμοσωμάτων του DNA. Η «δουλειά» τους είναι να προστατεύουν τον γενετικό μας κώδικα από τη φθορά, να αποτρέπουν δηλαδή το ξετύλιγμα του DNA, και γι’ αυτό συγκρίνονται με τα πλαστικά καπάκια που έχουν οι άκρες των κορδονιών στα παπούτσια. Οι επιστήμονες εξηγούν ότι τα τελομερή είναι σημαντικά για την υγεία των χρωμοσωμάτων και την προστασία των κυττάρων από βλάβες που επιταχύνουν τη διαδικασία γήρανσης.
Αν και τα κύτταρά μας αντιγράφονται συνεχώς, τα τελομερή δεν αναπαράγονται. Αντίθετα, κονταίνουν με κάθε αναπαραγωγή. «Όταν κοντύνουν πολύ και φθαρούν, δεν μπορούν πλέον να λειτουργήσουν, έτσι το κύτταρο σταματά να διαιρείται και πεθαίνει. Το μήκος των τελομερών αποτελεί τον καλύτερο μοριακό δείκτη για τον βαθμό γήρανσης ενός οργανισμού και ως εκ τούτου, η μέτρηση του μήκους τους μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκτίμηση της βιολογικής μας ηλικίας», αναφέρει η γιατρός Σοφία Ερυθροπούλου, MD Anaesthetist, Functional Medicine Doctor, επιστημονική συνεργάτιδα του κέντρου πρόληψης, διατροφής και ευεξίας Personal Wellness.
Η νέα αντιγήρανση
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει τη γήρανση ως «τη συσσώρευση μιας μεγάλης ποικιλίας μοριακών και κυτταρικών βλαβών με την πάροδο του χρόνου». Αυτή η βλάβη συμβάλλει στη μείωση της σωματικής και πνευματικής ικανότητας, στην αύξηση των επιπλοκών στην υγεία και τελικά στον θάνατο.
Το μειωμένο μήκος των τελομερών συνδέεται στενά με την κυτταρική γήρανση. Καθώς τα κύτταρα γερνούν, επηρεάζουν την υγεία μας. Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences διαπίστωσε ότι αυτό που μπορεί να προβλέψει τη διάρκεια ζωής δεν είναι το αρχικό μήκος των τελομερών, αλλά το πόσο γρήγορα μειώνονται. Έτσι, δύο άνθρωποι που γεννήθηκαν την ίδια χρονιά μπορεί να γερνούν διαφορετικά, ανάλογα με τον ρυθμό μείωσης των τελομερών τους.
Ο τρόπος ζωής βλάπτει τα κύτταρά μας
Φαίνεται ότι ορισμένες συμπεριφορές επεκτείνουν το μήκος των τελομερών ή επιταχύνουν τη μείωσή του. Το άγχος, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η ελλειπής άσκηση και η κακή διατροφή αυξάνουν το οξειδωτικό στρες και τη φλεγμονή στον οργανισμό, με αποτέλεσμα τη βράχυνση των τελομερών. Πιο συγκεκριμένα, οι ενέργειες και οι παράγοντες που βλάπτουν τα κύτταρα είναι:
- Το κάπνισμα
- Ο ανεπαρκής ύπνος
- Οι κακές διατροφικές επιλογές
- Η υπερινσουλιναιμία
- Οι ελλείψεις σε βιταμίνες και θρεπτικά συστατικά
- Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
- Η παχυσαρκία
- Η έλλειψη άσκησης
- Το υπερβολικό στρες
- Η μη επαρκής κατανάλωση νερού
- Η έκθεση σε τοξίνες
- Η έλλειψη βιταμίνης D
- Η έκθεση σε επιβλαβή ακτινοβολία
- Η αυξημένη οξείδωση
- Η έλλειψη αντιοξειδωτικών
Έξυπνοι τρόποι για να καθυστερήσετε τη γήρανση
Διαχειριστείτε το στρες: Τόσο το σωματικό όσο και το ψυχικό στρες συνδέονται στενά με την υγεία των τελομερών. Όπως περιγράφεται σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences, τα άτομα με υψηλότερα επίπεδα άγχους και χρόνιο στρες είχαν μικρότερο μήκος τελομερών και αυξημένη κυτταρική γήρανση. Η σχέση μεταξύ στρες και τελομερών σχετίζεται με την απελευθέρωση της ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης. Οι ερευνητές θεωρούν ακόμη ότι το άγχος και το τραύμα στην παιδική ηλικία μπορεί να επηρεάσουν μόνιμα το μήκος των τελομερών και στην ενήλικη ζωή.
Υιοθετήστε μια υγιεινή δίαιτα: Η μεσογειακή διατροφή, που είναι πλούσια σε καλά λιπαρά, φυτικές ίνες από φρέσκα προϊόντα και μη επεξεργασμένα συστατικά, είναι μία από τις πιο μελετημένες διατροφές μακροζωίας και υγείας στον κόσμο. Και δεδομένου ότι αυτό που τρώτε είναι βασικός παράγοντας που επηρεάζει το πόσο ζυγίζετε, το μήκος των τελομερών μπορεί να είναι ένας ακόμα λόγος για να προσέχετε τι τρώτε.
Γυμναστείτε: Φαίνεται ότι ένας τρόπος με τον οποίο η σωματική δραστηριότητα επηρεάζει την υγεία των τελομερών είναι η αύξηση των επιπέδων της τελομεράσης. Η τελομεράση, γνωστή και ως «ένζυμο της αθανασίας», βοηθά τα τελομερή να διατηρήσουν το μήκος τους. Ερευνητές από το Leipzig University της Γερμανίας διαπίστωσαν σε μελέτη τους ότι υγιείς εθελοντές που συμμετείχαν σε προπόνηση αντοχής ή υψηλής έντασης διαλειμματική άσκηση (HIIT) αύξησαν την τελομεράση και το μήκος των τελομερών έπειτα από έξι μήνες. Όσοι δεν ασκούνταν ή έκαναν μόνο προπόνηση αντίστασης χωρίς αερόβια γυμναστική
δεν είχαν τα ίδια οφέλη. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι όσοι γυμνάζονται έχουν μεγαλύτερα τελομερή και μειωμένη δραστηριότητα της κυτταρικής γήρανσης. Μάλιστα, αναφέρθηκαν σε αυτό ως ένα «πλεονέκτημα
γήρανσης» που έχουν τα άτομα που ασκούνται σε σχέση με τους ενήλικες που κάνουν καθιστική ζωή. Δοκιμάστε κάποια συμπληρώματα: Εκτός από τις ευεργετικές ιδιότητες που παρέχουν στον οργανισμό τα ω3 λιπαρά οξέα, οι βιταμίνες D, C, B και τα αντιοξειδωτικά και είναι απαραίτητα για την υγεία των τελομερών, υπάρχει μια νέα κατηγορία, το NAD+ (νικοτιναμίδιο νικοκλεοτίδιο αδενίνης), ένα συνένζυμο που προάγει την παραγωγή κυτταρικής ενέργειας και υποστηρίζει τον κυτταρικό μεταβολισμό, βοηθώντας έτσι στην προστασία από την κυτταρική γήρανση. Το NAD+ μειώνεται με την ηλικία, αλλά οι πρόδρομες ουσίες του, ειδικά η NR, μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδά του στο σώμα σας.
Scientific Wellness: Μετρώντας τα τελομερή
Αυτό μπορεί να γίνει με μια απλή εξέταση αίματος σε κέντρα που υποστηρίζουν αυτή την υπηρεσία. Σε περίπου 20 ημέρες έχετε τα αποτελέσματα της εξέτασης που θα αναδείξει ποσοτικά τα διάφορα μήκη απο τα τελομερικά άκρα. Μέσω των αποτελεσμάτων, οι ειδικοί εκτιμούν τον βαθμό γήρανσης των κυττάρων σας, προσδιορίζουν τη βιολογική σας ηλικία, ενώ παράλληλα σας προτείνουν ένα εξατομικευμένο πλάνο διατροφής, συστάσεις για άσκηση και βελτιωτικές αλλαγές στον τρόπο ζωής σας, ώστε να ανανεώσετε τα κύτταρά σας και να υποστρέψετε τη βιολογική σας ηλικία.
Cover Photo: THANASSIS KRIKIS/10AM
