Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι κάτι που απασχολεί εδώ και χρόνια τους ερευνητές. Σήμερα, μετά από πολυάριθμες μελέτες είμαστε σε θέση να μπορούμε να προβλέψουμε ποια ζευγάρια είναι πιο πιθανό να χτίσουν μακροχρόνιες, υγιείς σχέσεις και ποια ζευγάρια θα δημιουργήσουν σχέσεις που θα είναι συγκρουσιακές, δυστυχισμένες και θα οδηγήσουν σε διαζύγιο. Η έρευνα διαπίστωσε ότι δεν είναι οι διαφορές στο υπόβαθρο, στην ηλικία ή ακόμη και στις απόψεις οδηγούν μία σχέση σε τέλμα. Αντίθετα, είναι οι συμπεριφορές, ιδιαίτερα όσον αφορά τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων, που επηρεάζουν περισσότερο την υγεία μιας σχέσης. Ανάμεσα στα πιο σημαντικά ευρήματα είναι ένα σύνολο μοτίβων επικοινωνίας που ονομάστηκαν «Οι τέσσερις ιππείς».
Σύμφωνα με έρευνα του ψυχολόγου και διάσημου ερευνητή γάμου John Gottman, Ph.D, αυτές οι τέσσερις συμπεριφορές είναι η κριτική, η άμυνα, ο πέτρινος τοίχος και η περιφρόνηση. Ο Gottman ονόμασε αυτές τις τέσσερις συνήθειες επικοινωνίας από τους Τέσσερις Ιππείς της Αποκάλυψης στην Καινή Διαθήκη της Χριστιανικής Βίβλου. Αυτοί οι τέσσερις ιππείς – κατάκτηση, πόλεμος, πείνα και θάνατος – σηματοδοτούσαν το τέλος των καιρών. Ομοίως, όταν αυτά τα μοτίβα επικοινωνίας παρατηρούνται για χρόνια, η έρευνα έχει δείξει ότι η σχέση είναι πιθανό να γίνει ασταθής και δυστυχισμένη και, κατά πάσα πιθανότητα, να τελειώσει.
Φυσικά, οι περισσότεροι άνθρωποι θα επιδείξουν αυτές τις συμπεριφορές από καιρό σε καιρό στις σχέσεις τους. Κανείς μας δεν έχει ανοσία. Το κλειδί είναι να αναγνωρίζουμε τη χρήση τους, να κάνουμε γρήγορα διορθωτικές κινήσεις και να δουλεύουμε με τον εαυτό μας ώστε να τις κάνουμε όλο και λιγότερο.
1.Κριτική
Η κριτική είναι η πράξη του να παρατηρείς ένα πρόβλημα στη ζωή σου ή στη σχέση και να το μετατρέπεις σε σχολιασμό των ελαττωμάτων του χαρακτήρα του συντρόφου σου. Μπορείς να πιάσεις τον εαυτό σου να κάνει κριτική όταν λες τις λέξεις «πάντα» ή «ποτέ» όταν περιγράφεις κάτι που κάνει ή δεν κάνει ο σύντροφός σου. Η κριτική είναι διαφορετική από το παράπονο. Η υποβολή παραπόνων είναι μια φυσιολογική και υγιής πτυχή μιας σχέσης – εάν κανείς ποτέ δεν παραπονεθεί, τότε θα υπάρξει αδιέξοδη δυσαρέσκεια με την πάροδο του χρόνου. Ένα παράπονο, ωστόσο, επικεντρώνεται στο πραγματικό ζήτημα.
Η χρήση της κριτικής σε μια σχέση συνήθως οφείλεται στο ότι υπάρχουν ανεκπλήρωτες ανάγκες. Δυστυχώς, όταν τυλίγεις αυτές τις ανεκπλήρωτες ανάγκες με κριτική, είναι ακόμη λιγότερο πιθανό να ικανοποιηθούν από τον σύντροφό σου. Μπορούμε πραγματικά να προβλέψουμε πώς θα πάει μια συζήτηση στα πρώτα τρία λεπτά. Εάν η συζήτηση ξεκινήσει σκληρά, είναι πιθανό να προχωρήσει σε δύσκολη σύγκρουση, ενώ όταν αναφέρουμε το ίδιο θέμα απαλά, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα επίλυσης.
2.Άμυνα
Η άμυνα είναι μια αντίδραση στην αντιληπτή κριτική. Μερικές φορές η κριτική είναι πραγματικά εκεί, και μερικές φορές είναι απλώς μια προβολή. Όταν οι άνθρωποι γίνονται αμυντικοί, μπορεί να υπεραναλύουν, να αποκτούν νοοτροπία θύματος, να απαντούν επίσης με κριτική, να χρησιμοποιούν το «αλλά». Μπορεί να υπάρχει μια καλή εξήγηση. Ίσως το άτομο να σου φέρεται όντως άσχημα και ίσως έχεις δίκιο, αλλά αν γίνεις αμυντική, ο άλλος θα πιστέψει ότι η ανάγκη του δεν εισακούστηκε. Και αυτό θα ενισχύσει την αποσύνδεση και πιθανότατα θα ενισχύσει ακόμη και την κριτική. Υπάρχει χρόνος και χώρος για να εξηγήσεις την πλευρά σου, αλλά συνήθως δεν είναι η στιγμή εκείνη που κάποιος ασκεί την κριτική.
Αντί να παίρνεις αμυντική στάση, προσπάθησε να αναλάβεις την ευθύνη για το μέρος που σου αναλογεί, ακόμα κι αν πιστεύεις ότι είναι αμελητέο. Μπορείς επίσης να προσπαθήσεις να επικυρώσεις τη δική του αντίληψη και πραγματικότητα. Το πιθανότερο είναι ότι η αντίληψή του είναι έγκυρη και ότι υπάρχει κάποιο κομμάτι της για το οποίο έχεις την ευθύνη. Μπορεί να είναι δύσκολο να το παραδεχθείς αλλά είναι πολύ σημαντικό για μία υγειή και λειτουργική σχέση.
3.Πέτρινος τοίχος
Ο επόμενος από τους τέσσερις καβαλάρηδες είναι ο πέτρινος τοίχος. Αυτό συμβαίνει όταν κάποιος στη συζήτηση αρχίζει να λειτουργεί σαν πέτρινος τοίχος, κάνοντας το άλλο άτομο να πιστέψει ότι δεν νοιάζεται. Θα παρατηρήσει ότι ο σύντροφός του κοιτάζει αλλού, παραμένει σιωπηλός στο μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης και ίσως ακόμη σταυρώνει τα χέρια του στο στήθος. Το άτομο που μοιάζει με πέτρα, είναι πιθανό να βρίσκεται σε κατάσταση ψυχολογικής πλημμύρας. Αυτό συμβαίνει όταν το σώμα ανιχνεύει μια απειλή. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα θα απελευθερώσει ορμόνες του στρες. Τα μέρη του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για σχεσιακές συμπεριφορές είναι εκτός σύνδεσης. Το άτομο βυθίζεται στα ένστικτα επιβίωσής, παγώνει, φεύγει ή παλεύει- και χάνει τα ένστικτα μίας σχέσης, όπως η επίλυση προβλημάτων, το χιούμορ και η στοργή.
Όταν κάποιος βρίσκεται σε αυτήν την κατάσταση, δεν είναι δυνατόν να γίνει μια παραγωγική συζήτηση. Γι’ αυτό είναι σημαντικό και για τα δύο άτομα να συμφωνήσουν να κάνουν ένα διάλειμμα. Το άτομο που κάνει τον πέτρινο τοίχο πρέπει να εργαστεί για να καταπραΰνει τον εαυτό του. Χρειάζονται περίπου 20 λεπτά για να απομακρυνθούν οι ορμόνες του στρες από την κυκλοφορία του αίματος.
4. Περιφρόνηση
Η περιφρόνηση είναι η πιο επικίνδυνη από τους τέσσερις ιππείς, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική κακοποίηση. Σύμφωνα με την έρευνα του Gottman, η περιφρόνηση έχει αποδειχθεί ότι είναι ο μεγαλύτερος δείκτης διαζυγίου. Έχει επίσης συνδεθεί με θέματα υγείας για τον σύντροφο προς τον οποίο στρέφεται η περιφρόνηση, συμπεριλαμβανομένου ενός χαμηλότερου ανοσοποιητικού συστήματος. Η περιφρόνηση είναι η κριτική που επιβαρύνεται γιατί παίρνει μια θέση υπεροχής. Όταν οι άνθρωποι έχουν περιφρόνηση, εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους χρησιμοποιώντας ντροπή και κακότροπο σαρκασμό για να υποτιμήσουν κάποιον. Μπορείς να παρατηρήσεις περιφρόνηση στο πρόσωπο κάποιου όταν μετακινεί τη μία πλευρά του προσώπου του προς τα πάνω, σκέψου το ως ένα πρόσωπο «μισής αηδίας».
Η περιφρόνηση αναπτύσσεται μέσω της μοντελοποίησης ή της μακροχρόνιας δυσαρέσκειας. Μερικοί άνθρωποι μαθαίνουν να είναι περιφρονητικοί επειδή είδαν τους γονείς τους να χρησιμοποιούν την περιφρόνηση στη σύγκρουση. Εξαιτίας αυτού, τη χρησιμοποιούν όταν είναι αναστατωμένοι. Για άλλους, η περιφρόνηση έχει αναπτυχθεί μέσα στη σχέση ως απάντηση σε μακροχρόνια δυσαρέσκεια ή προδοσία.
Αντί να χρησιμοποιείς την περιφρόνηση, θα πρέπει να εργαστείς για την οικοδόμηση νέων επικοινωνιακών δεξιοτήτων για να συζητήσεις τα συναισθήματά σου όταν είσαι αναστατωμένη. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να μάθεις να μιλάς για τον εαυτό σου και όχι για το άλλο άτομο όταν βρίσκεστε σε σύγκρουση.
