Η ρομαντική αγάπη διαπερνά την ιστορία, τη γεωγραφία και τον πολιτισμό. Ενώ μπορεί να μοιάζει διαφορετική από άτομο σε άτομο και από κοινωνία σε κοινωνία, είναι γεγονός αυτό το πράγμα που ονομάζεται «αγάπη» υπάρχει σε μύθους, θρύλους, τραγούδια, χορούς, όπερες, συμφωνίες και μάλιστα από τα αρχαία χρόνια. Αυτό το συναίσθημα είναι αληθινό και βρίσκεται παντoύ γύρω μας ό,τι και να λένε οι κυνικοί. Όμως, αν και πιστεύουμε ότι η αγάπη σχετίζεται με την καρδιά, η επιστήμη δείχνει ότι στην πραγματικότητα το παν είναι αυτό που συμβαίνει στον εγκέφαλο.
Η βιολογική ανθρωπολόγος, ερευνήτρια ανθρώπινης συμπεριφοράς και συγγραφέας, Helen Fisher, Ph.D., έχει αφιερώσει την καριέρα της στην κατανόηση αυτού ακριβώς του γεγονότος, καθώς ήταν η πρώτη που έβαλε ανθρώπους σε σαρωτή εγκεφάλου για να μελετήσει τι συμβαίνει νευρολογικά κατά τη διάρκεια του έρωτα. Και αυτό που ανακάλυψε εκείνη και η ομάδα της ήταν αρκετά συναρπαστικό.
Η Επιστήμη του να ερωτεύεσαι
Αν και μπορεί να πιστεύεις ότι το να ερωτευτες μπορεί να περιλαμβάνει μια συγκεκριμένη φόρμουλα, με το πρώτο βήμα να είναι ένα υπέροχο πρώτο ραντεβού, το δεύτερο βήμα να είναι η σωματική επαφή και ούτω καθεξής, στην πραγματικότητα δεν λειτουργεί έτσι.
«Τείνουμε να ερωτευόμαστε ανθρώπους υπό συνθήκες», λέει η Fisher. «Τείνουμε να ερωτευόμαστε ανθρώπους από παρόμοια υπόβαθρα, κοινωνικοοικονομικές τάξεις, αυτούς που έχουν τις ίδιες αξίες, φιλοδοξίες, εμφάνιση, ακόμη και αναπαραγωγικούς στόχους», συμπληρώνει. Φυσικά, όπως εξηγεί η Fisher, μπορείς να μπεις σε ένα δωμάτιο και όλοι εκεί μέσα μπορούν να πληρούν αυτό το γενικό κριτήριο και δεν θα ερωτευτείς κανέναν από αυτούς με την πρώτη ματιά ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. Αυτό συμβαίνει γιατί στο τέλος της ημέρας είναι η προσωπικότητα του ατόμου, εκτός από τα κοινά σας στοιχεία, που σου κάνει κλικ. Από εκεί και πέρα αναλαμβάνει δράση ο εγκέφαλός.
Κατα τη διεξαγωγή της έρευνας της Fisher, οι μελετητές έδειξαν στους συμμετέχοντες μια φωτογραφία του εραστή τους, ενώ εκείνοι βρίσκονταν στον σαρωτή εγκεφάλου. Τότε, η κοιλιακή καλυπτρική περιοχή του εγκεφάλου φωτίστηκε. Αυτό το τμήμα του εγκεφάλου παράγει ντοπαμίνη, ένα φυσικό διεγερτικό, και στέλνει αυτή την ντοπαμίνη σε πολλές άλλες περιοχές του εγκεφάλου. Με τη σειρά της, αυτή η ντοπαμίνη κάνει ό,τι κάνει καλύτερα η ντοπαμίνη: ανταμείβει τον εγκέφαλό σου με όμορφες σκέψεις και συναισθήματα που σε κάνουν να νιώθεις καλά. Η απελευθερωμένη ντοπαμίνη βρίσκεται πίσω από το κίνητρο να είσαι κοντά στο αγαπημένο σου πρόσωπο, τη λαχτάρα και την εμμονή να το σκέφτεσαι όταν δεν είναι κοντά και, τελικά, αυτό το έντονο συναίσθημα που συνδέεται με τη ρομαντική αγάπη.
«Αυτό που είναι ενδιαφέρον για αυτό το μικρό εργοστάσιο του εγκεφάλου [κοιλιακή καλυπτρική περιοχή] είναι ότι βρίσκεται κοντά στη βάση του εγκεφάλου, πολύ κάτω από τον φλοιό όπου σκέφτεσαι… βρίσκεται δίπλα στο εργοστάσιο που ενορχηστρώνει τη δίψα και την πείνα», λέει η Fisher. Φυσικά, η δίψα και η πείνα είναι βασικές ανάγκες που σε κρατούν ζωντανό, οπότε το γεγονός ότι η ρομαντική αγάπη βρίσκεται στην ίδια περιοχή του εγκεφάλου υποδηλώνει ότι η ρομαντική αγάπη, επίσης, δεν είναι συνειδητή, αλλά μάλλον μια βασική ορμή που σε αναγκάζει να αναζητήσεις σύντροφο, να ερωτευτείς τρελά και να στείλεις το DNA σου στο αύριο», λέει.
Έτσι, σύμφωνα με τη Fisher, ο έρωτας είναι στην πραγματικότητα ένας μηχανισμός επιβίωσης. «Είναι μια ώθηση, όχι ένα συναίσθημα. Υπάρχουν πολλά συναισθήματα που συμβαδίζουν με αυτήν την ορμή – ζήλια, ενοχές, άγχος, αναμνήσεις, σκέψεις – αλλά είναι μια βασική ορμή ζευγαρώματος που εξελίχθηκε πριν από εκατομμύρια χρόνια για να σου επιτρέψει να εστιάσεις την ενέργεια ζευγαρώματος σε ένα άτομο για να μεταβιβάσεις το DNA σου».
Αν έχεις ερωτευτεί ποτέ, πιθανότατα γνωρίζεις πολύ καλά τις πεταλούδες στο στομάχι, τη ξηροστομία, το δυνατό χτύπημα της καρδιάς, ακόμη και τον ενθουσιασμό που συνορεύει με τη νευρικότητα. Ενώ η ντοπαμίνη προκαλεί κίνητρο, λαχτάρα και ενέργεια για να μείνεις ξύπνια όλη τη νύχτα και να μιλάς με αυτό το άτομο που είσαι ερωτευμένη μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, η νορεπινεφρίνη — ο κύριος νευροδιαβιβαστής που σχετίζεται με το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, γνωστός και ως απάντηση πάλης ή φυγής — είναι υπεύθυνη για όλες αυτές τις άλλες σωματικές αισθήσεις, λέει η επιστήμονας. Η νορεπινεφρίνη προκαλεί αύξηση στον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα (για να παρέχει περισσότερη ενέργεια στο σώμα), και επίσης σε κρατά σε επαγρύπνηση και αυξάνει την προσοχή, την εστίαση και την αποθήκευση μνήμης, σύμφωνα με την Endocrine Society. Για να μην αναφέρουμε ότι οι εκρήξεις νορεπινεφρίνης μπορεί να οδηγήσουν σε συναισθήματα ευφορίας καθώς και σε υπερκινητικότητα. Λοιπόν, όχι, δεν το φαντάζεσαι, η καρδιά σου φτερουγίζει αλλά χάρη στον εγκέφαλό σου.
Πόσος χρόνος χρειάζεται για να ερωτευτείς;
Αναμφίβολα έχεις ακούσει για τον έρωτα με την πρώτη ματιά, αλλά και για ανθρώπους που γνωρίζονται για μια ζωή πριν εμπλακούν τελικά ερωτικά. Επομένως είναι φυσικό να αναρωτιέσαι: «Πόσος χρόνος χρειάζεται για να ερωτευτούμε;».
Η απλή απάντηση είναι «εξαρτάται». Ο έρωτας μπορεί να προκύψει αμέσως, λέει η Fisher. Η ίδια είναι η επικεφαλής επιστημονική σύμβουλος για το Match.com για 16 χρόνια και έχει πραγματοποιήσει πολλές μελέτες για τον ιστότοπο, διαπιστώνοντας ότι το 50% των ανθρώπων πιστεύουν στον έρωτα με την πρώτη ματιά. Μάλιστα, η έρευνα του 2017 «Match Singles» στην Αμερική διαπίστωσε ότι το 34% των ανθρώπων ισχυρίζονται ότι έχουν βιώσει οι ίδιοι έρωτα με την πρώτη ματιά.
«Είναι ένα βασικό εγκεφαλικό σύστημα», λέει η Fisher. «Μπορεί να φοβηθείς αμέσως, μπορεί να αισθανθείς αμέσως θυμό ή αηδία, μπορεί να νιώσεις αμέσως χαρά και μπορεί να ερωτευτείς αμέσως. Η σύνδεση βέβαια μπορεί να πάρει λίγο χρόνο, αλλά το κύκλωμα του εγκεφάλου για τη ρομαντική αγάπη, δηλαδή η ντοπαμίνη, η νορεπινεφρίνη και το ένστικτο ζευγαρώματος, μπορεί να ενεργοποιηθεί αμέσως.
Για άλλους όμως, ο έρωτας μπορεί να παίρνει χρόνο. Οι άνθρωποι που είναι συναισθηματικά και διανοητικά έτοιμοι να ερωτευθούν (ακόμα κι αν δεν το γνωρίζουν), είναι λίγο πιο πιθανό να το κάνουν από εκείνους που έχουν αποκλείσει τους εαυτούς τους ακόμη και από την ιδέα του έρωτα, εξηγεί η επιστήμονας. Το να είσαι έτοιμος να πάρεις το ρίσκο να ερωτευτείς σίγουρα παίζει ρόλο και αυτός ο κίνδυνος έχει διαφορετική αξία για τον καθένα. Σε τελική ανάλυση, όπου υπάρχει αγάπη, υπάρχει η πιθανότητα να ραγίσει η καρδιά.
Αν ψάχνεις για έναν μέσο όρο για το πόσο καιρό χρειάζεται για να ερωτευτούμε, μια μελέτη του 2011 στο Journal of Personality and Social Psychology σε προπτυχιακούς φοιτητές διαπίστωσε ότι οι άνδρες σκέφτονται να ομολογήσουν τον έρωτα τους περίπου στις 97 ημέρες μίας νέας σχέσης (λίγο περισσότερο από τρεις μήνες), ενώ οι γυναίκες το κάνουν περίπου στις 149 ημέρες (σε σχεδόν πέντε μήνες). Τούτου λεχθέντος, το να σκέφτεσαι να πεις «σ’αγαπώ» σε κάποιον είναι πολύ διαφορετικό από το να το νιώθεις, ειδικά αν λάβουμε υπόψη ότι υπάρχουν όλα τα είδη κοινωνικών παραγόντων που επηρεάζουν το εάν οποιαδήποτε δεδομένη έκφραση αγάπης θεωρείται αποδεκτή ή απαράδεκτη.
Λοιπόν, αν δεν υπάρχει μια ενιαία απάντηση για το πόσο χρόνο χρειάζεται για να ερωτευτούμε, μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αλλάξουμε αυτό το χρονοδιάγραμμα; Πράγματι, υπάρχουν τρόποι για να επιταχύνεις τη διαδικασία του να ερωτευτείς, ή τουλάχιστον να προσπαθήσετε, εάν αυτός είναι ο στόχος σου. «Επειδή η ρομαντική αγάπη καθοδηγείται από την ντοπαμίνη στον εγκέφαλο, αν θέλεις να την πυροδοτήσεις, πρέπει να είσαι καινοτόμα», λέει η Fisher. «Το να κάνετε νέα πράγματα μαζί θα ανεβάσει την ντοπαμίνη και μπορεί να σας ωθήσει να περάσετε το κατώφλι του έρωτα».
Η Fisher προτείνει να πάτε ταξίδια, να δοκιμάσετε πράγματα μαζί και βασικά να κινηθείτε έξω από αυτόν τον παραδοσιακό τρόπο ραντεβού. Αυτές οι νέες περιπέτειες θα προκαλέσουν ενθουσιασμό και ευχαρίστηση, ανταμείβοντας έτσι τον εγκέφαλο με ντοπαμίνη. Καθώς ο εγκέφαλός σου γαντζώνεται όλο και περισσότερο στην ντοπαμίνη, κολλάς όλο και περισσότερο με το άτομο με το οποίο περνάς χρόνο. Υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο το να είσαι ερωτευμένη συγκρίνεται με την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας κοκαΐνης. Οι ίδιες χημικές ουσίες του εγκεφάλου και μεγάλο μέρος του ίδιου εγκεφαλικού κυκλώματος ενεργοποιούνται και στα δύο, σύμφωνα με την Fisher.
Το σεξ εκτοξεύει επίσης την ντοπαμίνη στα ύψη. «Η διέγερση των γεννητικών οργάνων οδηγεί το σύστημα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο να ερωτευτεί, ενώ ο οργασμός μπορεί να οδηγήσει σε βαθιά σύνδεση», λέει. Μπορείς ακόμα να ευχαριστήσεις και την ωκυτοκίνη, γνωστή και ως ορμόνη αγάπης ή δεσμού, η οποία απελευθερώνεται κατά τη σεξουαλική δραστηριότητα και οδηγεί και αυτή στη σύνδεση με τον εραστή σου.
Όλα αυτά κάνουν το να βρεις κάποιον που να είναι βιολογικά και εξελικτικά υγιής για σύντροφο και — μπουμ — να ερωτευτείς, να ακούγεται σχετικά εύκολο. Αλλά αν έχεις περάσει ποτέ από έναν μαραθώνιο ραντεβού ή αν έχεις βρεθεί σε αδιέξοδες σχέσεις, ξέρεις ότι δεν είναι τόσο εύκολο να υπάρξουν αυτές οι μαγικές σπίθες. Πρέπει να βρεις κάποιον που ταιριάζει στον «χάρτη αγάπης» σου, όπως τον αποκαλεί η Fisher. Καθώς μεγαλώνεις, βιώνεις τη ζωή και βγαίνεις ραντεβού με διαφορετικούς ανθρώπους, αποκτάς μια αίσθηση του τι ψάχνεις και τι δεν ψάχνεις, πολλοί άνθρωποι έχουν ακόμη και λίστα με εκείνες τις πτυχές που θέλουν ή δεν θέλουν σε έναν σύντροφο. Αν βρεις κάποιον που ταιριάζει με τον χάρτη αγάπης σου— ακόμα κι αν συμβεί ξαφνικά και ενώ δεν ψάχνεις καν — τότε αυξάνονται οι πιθανότητες να ερωτευτείς και μάλιστα γρηγορότερα.
«Όταν πρόκειται για αγάπη, το εγκεφαλικό σύστημα μπορεί να ενεργοποιηθεί μέσα σε δευτερόλεπτα, μήνες, χρόνια», λέει η Fisher. «Είναι σαν μια γάτα που κοιμάται· μπορεί να ξυπνήσει ανά πάσα στιγμή». Γι’ αυτό, για παράδειγμα, είναι πιθανό να είστε φίλοι με κάποιον για χρόνια και ξαφνικά να αναπτύξετε μια ρομαντική έλξη ο ένας για τον άλλο. Όμως, δεν είναι σαφές ακριβώς γιατί ή πώς αυτή η απόκριση αγάπης μπορεί να πυροδοτηθεί αργότερα σε μια σχέση, λέει η Fisher. Επομένως μην βασίζεστείς στην ιδέα ότι ο friend with benefits σου ή ο φίλος με τον οποίο είσαι πλατωνικά ερωτευμένη εδώ και χρόνια, ξαφνικά θα σε ερωτευτεί τρελά.
