Διαβάζοντας το πολύ ενδιαφέρον και διαφωτιστικό κείμενο που φιλοξενούμε σε αυτό το τεύχος για τη σχέση των ασθενειών που μας ταλαιπωρούν στη σύγχρονη εποχή, με το περιβάλλον, τις συνθήκες, τους ρυθμούς ζωής που ακολουθούμε και τις (καπιταλιστικές) συνήθειες που έχουμε υιοθετήσει, καθώς και τη σχέση της ασθένειας με το τραύμα, την απόρριψη ή την αμφισβήτηση που ενδεχομένως υποστήκαμε ως παιδιά, αλλά και αργότερα, ένα σημείο τράβηξε την προσοχή μου και με έκανε να το διαβάσω ξανά και ξανά. Πρόκειται για τη μελέτη που έχει κάνει ο διάσημος και έγκριτος γιατρός dr Gabor Maté (συγγραφέας του βιβλίου Ο Μύθος του Φυσιολογικού που μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Key Books και το οποίο είναι η αφορμή για να γραφτεί το συγκεκριμένο κείμενο) πάνω στις έννοιες της προσκόλλησης και της αυθεντικότητας, δύο βασικές ανάγκες με τις οποίες ερχόμαστε στη ζωή και πορευόμαστε μέχρι το τέλος της. Με πολύ απλά λόγια, προσκόλληση είναι η ανάγκη μας για σύνδεση, για οικειότητα, για επαφή με τους άλλους ανθρώπους, η οποία αναπτύσσεται από τη βρεφική ηλικία ανάμεσα στο μωρό και τον γονιό του και στη συνέχεια μεταφέρεται στους υπόλοιπους ανθρώπους με τους οποίους σχετιζόμαστε. Από την άλλη, αυθεντικότητα είναι η ανάγκη μας να εκφράζουμε τα συναισθήματα, τις επιθυμίες, τα θέλω μας, να προχωράμε και να ενεργούμε με σημείο αναφοράς αυτό που πραγματικά είμαστε. Η σχέση ανάμεσα στα δύο, σύμφωνα με τον Maté, κάποια στιγμή αναπόφευκτα καταλήγει να γίνει συγκρουσιακή. Προκειμένου να ισορροπήσουμε τις δύο θεμελιώδεις ανάγκες μας και, συνήθως, προκειμένου να μη χάσουμε τη σύνδεσή μας με «τον άλλο» –είτε «ο άλλος» είναι ένας φίλος, ένας γονιός, ένας σύντροφος, ένας εργοδότης, ένας συνάδελφος- υποβιβάζουμε την ανάγκη της αυθεντικότητας, υποχωρούμε, συμβιβαζόμαστε, βάζουμε σε δεύτερο πλάνο τον αυθεντικό εαυτό μας.
Σας θυμίζει κάτι; Σίγουρα. Και αυτή η διαδικασία, σύμφωνα με τον συγγραφέα, αποτελεί «το σημείο μηδέν για την πιο διαδεδομένη μορφή τραύματος στην κοινωνία μας […] όπως εκφράζεται στην αποσύνδεση από τον εαυτό, ακόμα κι αν δεν υφίσταται κακοποίηση ή τρομερή απειλή». Το αν αυτό το «τραύμα» είναι δυνατό να οδηγήσει σε μια σοβαρή ή λιγότερο σοβαρή ασθένεια, κανείς δεν το γνωρίζει με βεβαιότητα, ωστόσο ο Maté κάνει σαφές ότι δεν μπορούμε να απορρίψουμε «τη διακλάδωση» ανάμεσα σε μυαλό και σώμα: «Μια καθαρή και ειλικρινής ματιά στις πτυχές της ζωής μας που είναι δυνατό να διαταράξουν τη βιολογική μας ευεξία θα μας βοηθήσει να αντιδράσουμε ευφυώς και αποτελεσματικά στη νόσο ή, ακόμα καλύτερα, να μετριάσουμε εκ των προτέρων τους κινδύνους. Αυτό ισχύει τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο», σημειώνει ο ίδιος.
Σε έναν κόσμο που, σύμφωνα με τον ειδικό, «εισπνέει» μια κουλτούρα τοξική και επικίνδυνη, σε έναν κόσμο γεμάτο δυσοίωνες εικόνες και συμβάντα, γεμάτο παθογένειες, είναι πολύ σημαντικό να παρατηρήσουμε πώς στεκόμαστε εμείς μέσα σε αυτόν, να αναρωτηθούμε τι μας στερεί την αυθεντικότητά μας. Το να προσπαθούμε να μη δυσαρεστούμε ποτέ τους άλλους, να αποφεύγουμε τα «όχι», τις συγκρούσεις και τις αντιπαραθέσεις, να μην εξωτερικεύουμε τον θυμό ή την αγανάκτησή μας, δεν είναι σε κάθε περίπτωση ένδειξη ενός ήρεμου, καλοσυνάτου και γεμάτου ενσυναίσθηση ατόμου, όπως λανθασμένα νομίζουμε. Όλα, βέβαια, εξαρτώνται από τις περιστάσεις, αλλά ένας άνθρωπος που σχεδόν πάντα χαρακτηρίζεται από τα παραπάνω, το πιθανότερο είναι να έχει αφήσει την ανάγκη της αυθεντικότητας σε δεύτερο πλάνο, σε σχέση με την ανάγκη του για προσκόλληση.
«Το άτομο που ήμουν πριν πάθω καρκίνο φοβόταν μήπως απογοητεύσει τους άλλους. Ήθελα να ευχαριστώ τους πάντες. Στην προσπάθεια να ικανοποιώ τους άλλους είχα χάσει τελείως τον εαυτό μου. Εξαντλήθηκα. Είχα γίνει κάποια που δεν μπορούσε να πει “όχι”. Oύτε καν όταν είχα καρκίνο δεν έμαθα ότι ήταν εντάξει να είμαι ο εαυτός μου. Χρειάστηκε ένα κώμα για να το εμπεδώσω», αναφέρει η Ανίτα Μουρτζάνι, μια 60χρονη που νίκησε την ασθένεια και της οποίας τη συγκινητική μαρτυρία φιλοξενεί στις σελίδες του ο Maté.
Αν πέσει στα χέρια σας αυτό το βιβλίο, διαβάστε το. Θα σας ταρακουνήσει, θα σας κάνει να αναρωτηθείτε τι είναι φυσικό και τι φυσιολογικό, θα σας προτρέψει να κοιτάξετε με περισσότερη προσοχή μέσα σας και γύρω σας, θα σας φέρει αντιμέτωπους με τραύματα και Τραύματα, θα μετατοπίσει τις πεποιθήσεις σας όσον αφορά τις ασθένειες, την παιδική σας ηλικία, το περιβάλλον, τον κόσμο γύρω σας, θα σας βάλει σε διαδικασία αφύπνισης. Αυτή η αφύπνιση, άλλωστε, είναι το ζητούμενο και για τον Maté: «Τα πάντα ξεκινούν όταν αφυπνίζεστε: Όταν διακρίνετε τι είναι αληθινό και αυθεντικό μέσα και γύρω μας και τι δεν είναι. Όταν αφυπνίζεστε ως προς το ποιοι είστε και ποιοι δεν είστε. ‘Οταν αφυπνίζεστε σε σχέση με ό,τι βιώνει το σώμα μας και σε ό,τι καταστέλλει το μυαλό μας. […] όταν συνειδητοποιείτε τι δεν θα ανεχτείτε πλέον και τι μπορείτε τελικά να αποδεχτείτε. […] όταν κατανοείτε το παρελθόν έτσι όπως πράγματι υπήρξε, το παρόν έτσι όπως είναι και το μέλλον που έπεται. Όταν συνειδητοποιείτε, κυρίως, το χάσμα ανάμεσα σε ό,τι ζητάει η ουσία μας και σε εκείνο που το “φυσιολογικό” απαιτεί από εμάς».
Μαρία Πατούχα
mpatoucha@atticamedia.gr
Κεντρική φωτογραφία: Pexels
