«H Ευαλωτότητα γίνεται ένα σχεσιακό προσκλητήριο. Με την αυθεντική ευαλωτότητά μου θα συναντήσω τον αυθεντικό ευάλωτο Άλλο, αλλιώς θα είμαστε δυο απομονωμένα άτομα που παριστάνουμε τους δυνατούς και δεν συναντιόμαστε ποτέ. […] Η αποκάλυψη της ευαλωτότητας είναι αναγκαία συνθήκη βαθιάς σύνδεσης/σχέσης με τον ευάλωτο Άλλο. Ο κοινός πόνος είναι πάντα μια ευκαιρία, ένα εισιτήριο, για το “ανήκειν”». Αυτό ήταν ένα από τα σημεία που τράβηξαν κατευθείαν την προσοχή μου στις απαντήσεις που μου έδωσε ο κοινωνικός και αναπτυξιακός ψυχολόγος Αντώνης Ανδρουλιδάκης στη διαφωτιστική συνέντευξη που φιλοξενούμε στο νέο τεύχος Μάϊου του ELLE.
Και τράβηξε την προσοχή μου γιατί, σε μια επικαιρότητα γεμάτη βία, πόνο, επιθετικότητα και σκληρότητα, πάντα έχει ενδιαφέρον να εξετάζεις τις… κόντρα ποιότητες που, θεωρητικά, δεν έχουν καμία θέση στο σήμερα. Πρόκειται για χαρακτηριστικά που έχουμε μάθει να απωθούμε και να καταπολεμούμε γιατί έχουμε εσφαλμένα διδαχτεί ότι μας δυσκολεύουν αντί να μας βοηθούν να αναμετρηθούμε με τον (αμείλικτο) κόσμο γύρω μας. Φανταστείτε τι κόστος κουβαλάνε κινήσεις όπως η δημόσια παραδοχή του λάθους από έναν αρχηγό κράτους που έσφαλε, τα κλάματα μπροστά στους υφισταμένους του ενός διευθυντή που πιέστηκε υπερβολικά πάνω στην τρέλα της δουλειάς, η εξομολόγηση στα παιδιά του ενός γονιού που απέτυχε στα επαγγελματικά του, ακόμη και η απόφαση ενός από τα δύο μέλη ενός ζευγαριού να πει πρώτος το «σ’ αγαπώ». Φέρουν, όμως πράγματι κόστος αυτές οι κινήσεις; Ή είναι απλώς ο φόβος και η συναισθηματική έκθεση που μας κάνουν να τις αποκλείουμε από τη ζωή μας;
Ψάχνοντας λίγο παραπάνω την έννοια της ευαλωτότητας, έπεσα πάνω στις μελέτες της συγγραφέως και ερευνήτριας στο Πανεπιστήμιο του Χιούστον δρ Brené Brown. Η ίδια έχει εντρυφήσει πάνω από είκοσι χρόνια στο θέμα της ευαλωτότητας παίρνοντας συνεντεύξεις από εκατοντάδες ανθρώπους και τα συμπεράσματά της τα παρουσιάζει η ίδια δυνατά και ξεκάθαρα σε μια εικοσάλεπτη ομιλία της σε Ted στο Χιούστον. «Τι κοινό έχουν οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι αξίζουν;», ρωτάει ρητορικά το κοινό της, αναφερόμενη στα άτομα τα οποία της άνοιξαν την ψυχή τους στο πλαίσιο των μελετών της. Αυτό που είχαν κοινό ήταν το θάρρος να είναι ατελείς. Και, επίσης, ήταν συμπονετικοί, τόσο με τον εαυτό τους όσο και με τους άλλους. Και το σημαντικότερο και πιο δύσκολο, σύμφωνα με την ίδια, αυτοί οι άνθρωποι μπορούσαν να συνδεθούν με τους άλλους, ως αποτέλεσμα της αυθεντικότητάς τους. Ήταν πρόθυμοι να εγκαταλείψουν αυτό που σκέφτονταν ότι «πρέπει» να είναι, για να γίνουν αυτοί που πραγματικά είναι και να μπορέσουν έτσι να σχετιστούν με τους γύρω τους. Τέλος, οι άνθρωποι που είχαν επίγνωση της αξίας τους ήταν εκείνοι που ασπάστηκαν πλήρως την ευαλωτότητά τους. Παραδέχτηκαν ότι η ευαλωτότητα δεν ήταν κάτι άνετο και εύκολο, ούτε όμως και ανυπόφορο. Ωστόσο, για εκείνους ήταν κάτι απαραίτητο. Μίλησαν για την προθυμία τους να τολμήσουν κάτι για το οποίο δεν υπήρχαν εγγυήσεις, να επενδύσουν σε σχέσεις που δεν είχαν καμία ιδέα αν θα λειτουργήσουν ή όχι.
«Ευαλωτότητα σημαίνει να σταματήσεις να ελέγχεις και να προβλέπεις. Είναι ο πυρήνας της ντροπής, του φόβου και του αγώνα μας να αξίζουμε, αλλά φαίνεται επίσης ότι είναι η κοιτίδα της χαράς, της δημιουργικότητας, της ένταξης και της αγάπης», τονίζει η ειδικός.
«Γιατί παλεύουμε όμως τόσο πολύ με την ευαλωτότητα; Γιατί τη μουδιάζουμε;», αναρωτιέται η Brown και συνεχίζει: «Το πρόβλημα είναι -και αυτό το έμαθα μέσα από την έρευνα- ότι δεν μπορείς να μουδιάσεις το συναίσθημα επιλεκτικά. Δεν μπορείς να μουδιάσεις τα αρνητικά συναισθήματα χωρίς να μουδιάσεις και όλα τα υπόλοιπα. Όταν μουδιάζουμε αυτά τα συναισθήματα, ταυτόχρονα μουδιάζουμε και τη χαρά, την ευγνωμοσύνη και την ευτυχία. Ας αφήσουμε τους εαυτούς μας να φανούν, να φανούν βαθιά, να φανούμε ευάλωτοι, ας αφήσουμε τους εαυτούς μας να αγαπήσουν, παρόλο που δεν υπάρχει καμία εγγύηση». Και εδώ οι λέξεις της Brown συναντούν εκείνες του κ. Ανδρουλιδάκη, ο οποίος αποκαλεί την ευαλωτότητα ειδοποιό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ύπαρξης, προϋπόθεση της αυθεντικότητάς μας. Μεγάλο ρίσκο να ανοίγεσαι, να «σπας», να πετάς τον εαυτό που σου έχουν ή σου έχεις επιβάλει και να εμφανίζεσαι διάφανος, με τα ελαττώματα, τις ρωγμές και τα τραύματά σου. Μεγάλο το ρίσκο, μεγάλος ο φόβος, αλλά, όπως συμφωνούν οι ειδικοί, η ευαλωτότητα είναι μία απαραίτητη συνθήκη για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και στη συνέχεια να πετύχουμε την πολύτιμη σύνδεση με τους άλλους. Η ευαλωτότητα δεν είναι αδυναμία, απαιτεί μεγαλύτερο θάρρος και από τη δύναμη, φέρει βάρος και κόπο. Είναι όμως μια δήλωση αυθεντικότητας, μια πράξη αλήθειας. Για κάποιους από εμάς μπορεί να είναι και μια μικρή ή μεγάλη προσωπική επανάσταση.
Μαρία Πατούχα
mpatoucha@atticamedia.gr
