Δεν ήμουν ποτέ υπέρ των Παγκόσμιων Ημερών. Η πρόληψη για τον καρκίνο του μαστού, η καταπολέμηση της βίας απέναντι στις γυναίκες, η πάταξη της ομοφοβίας και της ξενοφοβίας, αλλά και η εγρήγορση για την προστασία του περιβάλλοντος, η αγάπη για τα ζώα, για τον καφέ και τα burger είναι θέματα, άλλα ιδιαίτερα σοβαρά και άλλα πιο ασήμαντα για τα οποία, ωστόσο, πρέπει να αγωνιζόμαστε και να τοποθετούμαστε κάθε μέρα. Είναι καλές οι υπενθυμίσεις, αλλά οι μεγάλοι στόχοι και σκοποί είναι πιο ουσιαστικό να μπουν στη συνειδησιακή ατζέντα όλων μας και να μας γίνουν υποχρέωση και βίωμα κάθε μέρα του χρόνου. Παρ’ όλα αυτά, μια Παγκόσμια Ημέρα μες στον Νοέμβρη, η οποία δεν γνώριζα καν ότι υπήρχε, έγινε η αφορμή να γράψω δυο λόγια για κάτι που σκέφτομαι εδώ και μήνες, αλλά δεν έβρισκα την ευκαιρία να το βάλω σε λέξεις, παρόλο που πέφτω πάνω του καθημερινά. Αναφέρομαι στην ευγένεια ή, καλύτερα, στην έλλειψή της. Παρεμπιπτόντως, η ευγένεια γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 13 Νοεμβρίου και είναι μια έννοια που σε μια καθημερινότητα με βεβαρημένο… ανοσοποιητικό, βουτηγμένη στην ένταση, στην τοξικότητα, στα hate comments, στην επιθετικότητα, την αρνητικότητα και την κατήφεια, μάλλον θεωρείται ντεμοντέ και παρωχημένη, υπερεκτιμημένη και αχρείαστη. Γι’ αυτό και ολοένα και σπανίζει. Πιθανότατα θεωρούμε ότι μια ευγενική λέξη ή πράξη δεν έχει να μας προσφέρει κάτι, αντιθέτως ίσως αφαιρεί πόντους από τον δυναμισμό και την αποφασιστικότητά μας. Μάλλον έχουμε την εντύπωση ότι η επιθετικότητα και ο τσαμπουκάς μάς κατεβάζουν στις καθημερινές μικρές ή μεγάλες μάχες, θωρακισμένους και αήττητους.
Ποιος νοιάζεται να πει «καλημέρα» στον υπάλληλο καθαριότητας που συναντάει έξω από την πολυκατοικία του το πρωί; Ποιος έχει όρεξη να χαρίσει ένα κομπλιμέντο στην κοπέλα της διπλανής θέσης του μετρό που φοράει ένα ωραίο άρωμα; Ποιος έχει χρόνο να αφήσει την ηλικιωμένη κυρία πίσω του στην ουρά του σούπερ μάρκετ να περάσει μπροστά του και να εξυπηρετηθεί πρώτη; Ποιος αντέχει να χαμογελάει χωρίς ιδιαίτερο λόγο στους ανθρώπους γύρω του, να χτυπάει στον ώμο με κατανόηση τους συναδέλφους του, να σφίγγει το χέρι δυνατά σε ανθρώπους που εκτιμάει;
Κι όμως, η ευγένεια μπορεί να μας φτιάξει τη μέρα, να μας γεμίσει, να μας δώσει ενέργεια, να μας προσφέρει ικανοποίηση και όσοι το έχουμε νιώσει, δεν χρειαζόμαστε καν την επιστήμη να μας το επιβεβαιώσει, παρόλο που εκείνη το κάνει με κάθε τρόπο. Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία δημοσίευσε τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης του Πανεπιστημίου του Οχάιο, σύμφωνα με τα οποία οι απλές πράξεις ευγένειας μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα στρες και κατάθλιψης σε άτομα που υποφέρουν από αυτά. «Οι πράξεις καλοσύνης και ευγένειας μπορούν να βελτιώσουν την κοινωνική σύνδεση και τις παραμέτρους ευζωίας που συνδέονται με αυτήν περισσότερο απ’ ό,τι οι επικρατούσες μέθοδοι της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας», δήλωσαν οι συγγραφείς της έρευνας. Επιπλέον, σύμφωνα με τους ίδιους ερευνητές, αντίστοιχες πράξεις αυξάνουν την αυτοεκτίμηση, μειώνουν το άγχος (άρθρο στην ιστοσελίδα της Mayo Clinic επισημαίνει ότι η ευγένεια ρίχνει σημαντικά την αρτηριακή πίεση και την κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες), βοηθούν τους ανθρώπους να διαχειριστούν τα αρνητικά τους συναισθήματα, και, το κυριότερο, μπορούν να αποδειχτούν… μεταδοτικές.
O Daniel Fessler, διευθυντής του Ινστιτούτου Καλοσύνης Bedari που έχει την έδρα του στο τμήμα Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου UCLA, αξιολογώντας μεγάλης κλίμακας έρευνα που διενεργήθηκε σε 8.000 άτομα τα οποία συμμετείχαν σε 15 πειράματα δια ζώσης ή μέσω διαδικτύου, αναφέρει: «Αν μπορούμε να είμαστε ευγενικοί απέναντι σε έναν άνθρωπο, αυτό μας δίνει τη δυνατότητα να είμαστε ευγενικοί απέναντι σε όλους. Ακόμη και σε εκείνους με τους οποίους μας χωρίζουν τεράστιες διαφορές». Κι αυτό γιατί η παραπάνω έρευνα έδειξε ότι απλές καθημερινές πράξεις καλοσύνης, ενέπνεαν τα άτομα που τις παρακολουθούσαν να συμπεριφερθούν αυθόρμητα με τον ίδιο τρόπο. Συμβαίνει όμως και το εντελώς αντίθετο. «Συνήθως αποτυγχάνουμε να είμαστε ευγενικοί διότι οι άλλοι δεν είναι καλοί μαζί μας», επισημαίνει ο Arthur C. Brooks σε σχετικό άρθρο του στο Atlantic, κι αυτό είναι μια μεγάλη, πικρή αλήθεια. Ξεκινάμε θετικά το πρωινό μας καλημερίζοντας τον υπάλληλο του διπλανού café και στα πρώτα δέκα λεπτά που
είμαστε στο αυτοκίνητο η διάθεσή μας καταστρέφεται επειδή ο πίσω οδηγός μάς κορνάρει γεμάτος αγένεια, αφού επιλέξαμε να αφήσουμε τους πεζούς να περάσουν στη διάβαση και τον καθυστερήσαμε 10 ολόκληρα δευτερόλεπτα από την υπόλοιπη ζωή του. Και κάπως έτσι μεταφέρουμε και περιφέρουμε αργότερα στο γραφείο και στο σπίτι τον εκνευρισμό που μας φόρτωσαν στον δρόμο.
Δυσεύρετο είναι στις μέρες μας και το «ευχαριστώ». Θεωρούμε δεδομένα τον χρόνο, την προσπάθεια, την καλή θέληση, τη γενναιοδωρία, ακόμη και την υποχωρητικότητα και τη διαλλακτικότητα εκείνου που μας χαρίζει ή μας επιτρέπει να κάνουμε κάτι, ενώ θα μπορούσε πολύ απλά να μας το αρνηθεί ή να μας αγνοήσει. Κι όμως, η ευζωία μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ευγένεια που προσφέρουμε και λαμβάνουμε, οι επιστήμονες ποντάρουν σε αυτήν και οι συνεχείς μελέτες που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια -με μεγαλύτερη εκείνη που διενεργήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Sussex σε συνεργασία με το BBC Radio 4 το 2021, ονομαζόταν Τεστ Καλοσύνης και στην οποία συμμετείχαν πάνω από 60.000 άνθρωποι από 144 χώρες- επιβεβαιώνουν την αξία της.
Απ’ ό,τι φαίνεται η ευγένεια, παρόλο που δεν μας κοστίζει τίποτα, μας επιστρέφει γενναιόδωρα τα πάντα. Και είναι ίσως ο μοναδικός ιός που οφείλουμε στον εαυτό μας και στους άλλους να μεταδώσουμε άφοβα.
Μαρία Πατούχα
mpatoucha@atticamedia.gr
