«Μόνο μέσα στην κοινότητα (μαζί με άλλους) έχει κάθε άτομο τα μέσα να καλλιεργήσει ολόπλευρα τις ικανότητές του. επομένως, μόνο μέσα στην κοινότητα είναι δυνατή η προσωπική ελευθερία», έγραψε ο Καρλ Μαρξ.
Στις 8 Μαρτίου ψηφίστηκε στη Βουλή η ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων, η κερκόπορτα για να διαλυθεί μία από τις τελευταίες κοινότητες, αυτή του δημόσιου πανεπιστημίου, μέσω της ιδιωτικοποίησής του.*
Ο ομότιμος καθηγητής Ηθικής και Πολιτικής Φιλοσοφίας Διονύσης Γ. Δρόσος, στο άρθρο του Για το Τέλος του Πανεπιστημίου και Άλλων Άχρηστων Πραγμάτων λέει ότι δεν πρόκειται απλά για την πρόταξη του ιδιωτικού έναντι του κρατικού πανεπιστημίου: «Η στόχευση είναι εναντίον της δημοσιότητας, όχι εναντίον της κρατικότητας. Ως δημοσιότητα γενικά εννοώ τον τρόπο οργάνωσης ενός κοινωνικού πεδίου, όχι σύμφωνα με την εντολή μιας αυθεντίας που εκπροσωπεί δήθεν το κοινό καλό ούτε σύμφωνα με τα οικονομικά συμφέροντα των εγωιστικών ατόμων-μελών της, αλλά μέσω της κοινής μετοχής και του αμοιβαίου και δημόσιου αλληλο-ελέγχου των πολιτών. Πρόκειται για την ουσία της πολιτικής. Και είναι ακριβώς αυτό που δεν ανέχονται και ξορκίζουν τόσο ο ολοκληρωτισμός όσο και η κοινωνία της αγοράς. Πρέπει να διαλυθεί κάθε κοινοτικός δεσμός, κάθε αλληλεγγύη, κάθε πολιτική αρετή. Χρειάζονται μόνο απομονωμένα, τρομοκρατημένα, ανασφαλή και εύκολα διαχειρίσιμα άτομα. Η δημοσιότητα στο κοινωνικό πεδίο της γνώσης είναι το Πανεπιστήμιο ως Universitas. Η θεοκρατία της αγοράς επιτίθεται στο Πανεπιστήμιο, όχι στο κρατικό Πανεπιστήμιο, αλλά στο Πανεπιστήμιο (…) Η γνώση, μετατρεπόμενη σε εμπόρευμα, ενδύεται και το ήθος του εμπορεύματος. Η αξία της μετριέται με την ποσότητα του χρήματος που μπορεί να αγοράσει. Ευρύτατα πεδία γνώσης και έρευνας, που πάνω τους κτίστηκαν οι πολιτισμοί, απαξιώνονται πλέον ως περιττός φόρτος κόπου, ο οποίος δεν είναι marketable. Αυτό φαίνεται καθαρά και στα προγράμματα των γνωστικών αντικειμένων που σκοπεύουν να πουλήσουν τα νέα ιδρύματα. Δεν θα βρούμε εκεί ούτε κλασικές σπουδές ούτε φιλοσοφία ούτε κοινωνική ιστορία, αλλά ούτε ανεξάρτητη από επιχειρησιακά συμφέροντα έρευνα στις θετικές επιστήμες και την Ιατρική. Και αυτό δεν είναι μια αρχική έλλειψη που θα καλυφθεί αργότερα. Οι σπουδαστές, για να μπορούν να πληρώσουν τις σπουδές τους, θα σπεύσουν να πάρουν δάνεια. Για να μπορέσουν να τα αποπληρώσουν, θα επιλέξουν αντικείμενο σπουδών που να είναι ευπώλητο στην αγορά», καταλήγει ο ίδιος.
Χωρίς δημόσια χρηματοδότηση, τα πανεπιστήμια αναγκάζονται να παίζουν με τους κανόνες του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή να λειτουργούν ως επιχειρήσεις με στόχο τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Το μότο είναι: «Ή δημοσιεύεις ή αφανίζεσαι, ή χρηματοδοτείσαι ή λιμοκτονείς».** Δηλαδή, βρες χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα -στα οποία ο χρηματοδότης θα προωθήσει τις απόψεις του, τα συμφέροντά του, τις πολιτικές του- και κάνε όσες περισσότερες δημοσιεύσεις μπορείς στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, για να αξιολογηθείς καλά και να μην απολυθείς. Όταν ο Βρετανός θεωρητικός φυσικός Peter Higgs, που το 1964 προέβλεψε την ύπαρξη του μποζονίου Higgs, παρέλαβε το βραβείο Νόμπελ το 2013, δήλωσε στην Guardian ότι δεν θα ήταν ποτέ σε θέση να κάνει την ανακάλυψή του στο σημερινό ακαδημαϊκό περιβάλλον: «Είναι δύσκολο να φανταστώ πως θα είχα ποτέ αρκετή ηρεμία και γαλήνη στο σημερινό ακαδημαϊκό κλίμα για να κάνω αυτό που έκανα το 1964. Στις μέρες μας δεν θα έβρισκα δουλειά ως ακαδημαϊκός. Δεν νομίζω ότι θα με θεωρούσαν αρκετά παραγωγικό». Καθώς δεν έκανε καμία δημοσίευση, θα είχε απολυθεί, αν δεν περίμεναν μέχρι να επαληθευτεί η θεωρία του και να πάρει το βραβείο Νόμπελ!***
«Το δημόσιο πανεπιστήμιο (παρά τα πολλά του προβλήματα) δεν αναμασά απλώς την ήδη υπάρχουσα γνώση, αλλά εκ της φύσης του προάγει την αμφισβήτηση και την κριτική. Δεν αναφέρομαι σε κάτι αριστερό ή επαναστατικό. Αναφέρομαι στην ίδια τη λειτουργία της επιστημονικής γνώσης. Κριτική στην επιστήμη σημαίνει αμφισβήτηση και ανατροπή της μέχρι τώρα γνώσης και ανάδυση καινούργιας (σε όλες τις επιστήμες). Από τον μεσαίωνα μέχρι σήμερα αυτή είναι η λειτουργία τους. Κάποτε τα πολεμούσε ο Πάπας, που είχε την απόλυτη αλήθεια και δεν ήθελε αμφισβήτηση. Σήμερα προσπαθεί να τα ελέγξει το κράτος και η αγορά», γράφει στο άρθρο του Ακαδημαϊκός Καπιταλισμός, Ιδιωτικά Πανεπιστήμια και η Ιδιωτικοποίηση των Δημόσιων Πανεπιστημίων ο αναπληρωτής καθηγητής ΑΠΘ Κάρολος Καβουλάκος, και προσθέτει: «Όλα αυτά τα έγραψα στο πλαίσιο της ελευθερίας που μου προσφέρει το δημόσιο πανεπιστήμιο. Αν ήμουν καθηγητής σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο, έπειτα από μια τέτοια δημοσίευση θα είχα σίγουρα απολυθεί».
Να, λοιπόν, γιατί σύσσωμοι καθηγητές, ερευνητές, φοιτητές και ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας δίνουν με τόση ένταση τη μάχη, το πιθανότερο άνιση, για το δημόσιο πανεπιστήμιο. «Επειδή η γνώση πρέπει να είναι ελεύθερη και η έρευνα να υπηρετεί την κοινωνία», λέει ο κος Κουμουλάκος.
Tο δημόσιο πανεπιστήμιο, με όλα τα κακά που κουβαλάει, είναι από τις τελευταίες κοινότητες που δίνουν τον αγώνα για ανθρωπινότερες κοινωνίες από αυτήν στην οποία ζούμε, όπου το χρήμα δεν θα είναι η κυρίαρχη ή αποκλειστική αξία. Τότε που θα μπορούμε να πούμε: «Προτιμώ απείρως περισσότερο έναν καινούριο φίλο από ένα καινούριο αυτοκίνητο», όπως είπε ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Είναι ουτοπία; Μπορεί. Όμως χρειαζόμαστε σε αυτόν τον ξερό κόσμο ουτοπίες. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε κι αυτούς τους τελευταίους μαχητές, τους τελευταίους ρομαντικούς.
*Νίκος Μαρκάτος: Ιδιωτικά Πανεπιστήμια: Ο εμπαιγμός της Κοινωνίας
**&*** Meagan Day: Ο καπιταλισμός καταστρέφει την επιστήμη
Φλώρα Τζημάκα
ftzimaka@atticamedia.gr
Κεντρική φωτογραφία: SplashNews.com
