AI (Τεχνητή Νοημοσύνη), ψευδαισθήσεις, αυθεντικότητα. Αυτές είναι οι λέξεις που χαρακτήρισαν το 2023 σύμφωνα με τα μεγαλύτερα λεξικά του κόσμου, τα Collins, Cambridge και Merriam-Webster αντίστοιχα. Με μια πρώτη ματιά, αυτοί οι τρεις όροι δεν συναντιούνται κάπου, αν όμως εξετάσουμε τις εξηγήσεις που δίνει για την επιλογή τους καθένα από αυτά τα λεξικά, η αφετηρία είναι κοινή και πρόκειται για τη σαρωτική ανάπτυξη της τεχνολογίας και την Tεχνητή Nοημοσύνη. Στην περίπτωση του Collins, αυτό είναι ξεκάθαρο, ενώ το Cambridge δικαιολόγησε τη λέξη «ψευδαισθήσεις» ως εξής: «Η Tεχνητή Nοημοσύνη απέχει από την τελειότητα, καθώς είναι ικανή να παράξει ψευδείς πληροφορίες -ψευδαισθήσεις- παρουσιάζοντας αυτές τις πληροφορίες ως γεγονότα». Από την άλλη, το Merriam-Webster, το πιο έγκριτο λεξικό των Ηνωμένων Πολιτειών, με ανακοίνωσή του ανέφερε ότι η λέξη «αυθεντικότητα» ανέβηκε πολύ ψηλά στις αναζητήσεις των χρηστών για το 2023, κυρίως «χάρη στις συζητήσεις που προέκυψαν γύρω από την Tεχνητή Nοημοσύνη, την κουλτούρα των celebrities, την ταυτότητα και τα social media».
Σύμφωνα με σχετικό άρθρο του Matthew Cantor στον Guardian, «σε έναν κόσμο στον οποίο κατασκευάζουμε με προσοχή τους ψηφιακούς εαυτούς μας, είναι όλο και πιο δύσκολο να διακρίνουμε την προσωπικότητα από την περσόνα».
Πραγματικά, πόση αυθεντικότητα, πόσος ρεαλισμός, πόση «δική μας» προσωπικότητα χωράνε σε μια φωτογραφία μας που, πριν την ανεβάσουμε στο Instagram, έχουμε ρυθμίσει τον φωτισμό και το contrast, έχουμε αλλοιώσει το χρώμα, μας έχουμε ψηλώσει, μας έχουμε αδυνατίσει, μας έχουμε λευκάνει τα δόντια, έχουμε φωτοσοπάρει το background, έχουμε χαμογελάσει σαν να εισπνέουμε κάθε στιγμή ευτυχία και έχουμε σχολαστικά επιλέξει το πιο κολακευτικό στιγμιότυπο από τα δέκα και παραπάνω που είχαμε στη διάθεσή μας; Αυτό είναι το πρώτο επίπεδο, το απλό, το καθημερινό. Στο δεύτερο επίπεδο, αυτό της Tεχνητής Nοημοσύνης, που έχει αρχίσει όλο και περισσότερο να γίνεται μέρος της ζωής μας -από τη συγγραφή μιας εργασίας για το πανεπιστήμιο μέχρι τα πάρε δώσε μας με το Δημόσιο, αλλά και τις πρωτοποριακές αλλαγές που έρχονται στο κομμάτι της υγείας , το μέλλον διαγράφεται ιδιαίτερα «νοήμον», αλλά και αναπόφευκτα «τεχνητό». Σε αυτή τη hi-tech συγκυρία, η αυθεντικότητα διακυβεύεται, αλλά ταυτόχρονα γίνεται και το είδος υπό εξαφάνιση, το σπάνιο, το ζητούμενο.
«Αυθεντικότητα είναι αυτό που brands, influencers των social media και celebrities φιλοδοξούν να αποκτήσουν. […} Με τους “αυθεντικούς δημιουργούς περιεχομένου” να θεωρούνται οι ιδανικοί για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης (σ.σ. με το κοινό), η αυθεντικότητα έχει γίνει ένα είδος performance», ένα είδος παράστασης, προσθέτει στην ανακοίνωσή του το Merriam-Webster. Με λίγα λόγια, όπως είπαμε και παραπάνω με το παράδειγμα μιας απλής φωτογραφίας στο Ιnstagram, έχουμε γίνει πολύ καλοί στο να προσποιούμαστε ότι είμαστε αληθινοί, ότι ζούμε ουσιαστικά και αυθεντικά, και αυτό είναι που προβάλλουμε και στα κοινωνικά δίκτυα.
Η αυθεντικότητά μας, όμως, ίσως κρύβεται ανάμεσα στην «προσωπικότητα» και την «περσόνα». Ο Matthew Baldwin, επίκουρος καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, αναφέρει σε παλιότερο άρθρο του για τη «νέα επιστήμη της αυθεντικότητας» στο theconversation.com: «Υπάρχει κάτι σε κάθε άνθρωπο που αντιπροσωπεύει αυτό που πραγματικά είναι. Αν μπορέσουμε να ανακαλύψουμε τον αληθινό εαυτό που κρύβεται πίσω από τον πλαστό, θα καταφέρουμε να ζήσουμε μια πραγματικά αυθεντική ζωή». Παραθέτει, μάλιστα, και μια ιδέα του Γάλλου υπαρξιστή Jean-Paul Sartre: «Οι άνθρωποι έχουν την ελευθερία να ερμηνεύουν τους εαυτούς τους, τις εμπειρίες τους, όπως εκείνοι θέλουν. Έτσι, το να είσαι αληθινός στον εαυτό σου σημαίνει να ζεις όπως το άτομο που θέλεις να είσαι».
Προς αυτή την κατεύθυνση φαίνεται ότι οδεύει -ακούσια ή εκούσια, δεν έχει και μεγάλη σημασία- ένα μεγάλο μέρος της Gen Z η οποία, παρόλο που ζει τη μισή ζωή της μέσα από τα φίλτρα των social media, έχει αρχίσει να το κάνει με τους δικούς της κανόνες, θέτοντας τα δικά της όρια. Στο κείμενο για το τέλος της δικτατορίας του wellness (σελ. 78) θα δείτε πώς οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς απελευθερώνονται από τις εμμονές με την υγιεινή διατροφή, την ανάγκη να αποδείξουν ότι είναι διαρκώς σε εγρήγορση, παραγωγικοί και αποτελεσματικοί και απολαμβάνουν την ελευθερία στις διατροφικές επιλογές και το…προνόμιο της τεμπελιάς, όταν και όποτε το σώμα και το μυαλό τους το έχουν ανάγκη. Αυτή είναι η δική τους αυθεντικότητα και δεν διστάζουν να την αγκαλιάζουν και να την προβάλουν, χωρίς λογοκρισία και, κυρίως, χωρίς ψευδαισθήσεις.
Η τεχνολογία είναι εδώ από προχθές και η ολοκαίνουρια ενίοτε συναρπαστική και απείρως απρόβλεπτη- επόμενη μέρα της ΑΙ είναι ήδη εδώ από χθες. Δεν μπορούμε να κλείσουμε την πόρτα σε αυτά που έρχονται, αλλά μπορούμε να βάλουμε τα όριά μας όπως σε οτιδήποτε άλλο, χρησιμοποιώντας την πιο δυνατή ασπίδα μας απέναντι σε καθετί τεχνητό, καταστροφικό και μη αληθινό: το ανθρώπινο συναίσθημα, τη νοημοσύνη της καρδιάς και του πνεύματός μας, ό,τι πιο αυθεντικό και διακριτό διαθέτουμε. Η αυθεντικότητα είναι δικιά μας και μπορούμε να την πασπαλίσουμε παντού, σε οτιδήποτε λέμε ή παράγουμε. Αρκεί, όπως αναφέρει ο Baldwin, να νιώσουμε ότι βρισκόμαστε στη ροή μας: «Το να αναζητάμε τη ροή, αποφεύγοντας την εσωτερική σύγκρουση, είναι ίσως ένας πολύ καλός τρόπος να παραμείνουμε πιστοί στον εαυτό μας. Ακολουθώντας αυτό που θεωρούμε σωστό και αναγνωρίζοντας πότε βρισκόμαστε “στο σωστό σημείο”». Με λίγα λόγια, και χωρίς καμία απολύτως ψευδαίσθηση, μπορούμε πάντα να είμαστε ο εαυτός μας, σε οποιαδήποτε εκδοχή του εαυτού μας.
Μαρία Πατούχα
mpatoucha@atticamedia.gr
