Permacrisis σηµαίνει πολλαπλή και διαρκής κρίση και, σύµφωνα µε το αγγλικό λεξικό Collins, είναι η λέξη που χαρακτηρίζει το 2022. Μέσα σε µόλις δέκα χρόνια, η Ευρώπη ήρθε αντιµέτωπη µε τη µεγαλύτερη χρηµατοπιστωτική κρίση από τη δεκαετία του 1930, τη χειρότερη πανδηµία από το 1918 και τώρα βιώνει την πιο σοβαρή γεωπολιτική κρίση από το τέλος του Ψυχρού Πολέµου, συµπεριλαµβανοµένης της κλιµατικής αλλαγής, των συνεπειών της ρωσο-ουκρανικής σύρραξης, του κόστους ζωής και της πολιτικής αστάθειας». (Γ. Παγιαβλά, OffLine Post.)
Στη χώρα µας ισχύουν όλα τα παραπάνω µαζί µε κρίση αξιών και απειλή πολέµου. «Η συνειδητοποίηση της κατάστασης είναι όρος για να τεθούν οι βάσεις της αντιστροφής. Δεν µπορούµε να είµαστε θεατές και να κλαίµε τη µοίρα µας» (Ρ. Ρινάλντι, e-dromos). Σωστά. Και η αντιστροφή πρέπει να ξεκινήσει από εµάς τους ίδιους. Στο Δόγµα του Σοκ της Ναόµι Κλάιν, ένα από τα επιδραστικότερα βιβλία του 21ου αιώνα, η συγγραφέας πραγµατεύεται το πώς ο νεοφιλελευθερισµός -η εκδοχή του καπιταλισµού που επικρατεί τα τελευταία 40 χρόνια- εκµεταλλεύεται κάθε λογής κρίση, φυσική καταστροφή, χρεοκοπία, τροµοκρατικό χτύπηµα, πραξικόπηµα ή επιδηµία ώστε να επιβληθούν «αιµατηρές» οικονοµικές µεταρρυθµίσεις, που δεν θα περνούσαν υπό κανονικές συνθήκες. Η αρχική καταστροφή εξωθεί όλο τον πληθυσµό σε µια κατάσταση συλλογικού κλονισµού. Οι βόµβες που πέφτουν από τον ουρανό, τα τροµοκρατικά χτυπήµατα, οι θυελλώδεις άνεµοι, οι σεισµοί, οι καταστροφικές καταιγίδες, οι τράπεζες που κλείνουν επ’ αόριστον, χρησιµεύουν για να εξασθενήσουν οι αντιδράσεις ολόκληρων κοινωνιών. Σοκ, έκπληξη, αποπροσανατολισµός… Οι κοινωνίες που βρίσκονται σ’ αυτή την κατάσταση, που αδυνατούν να κατανοήσουν αυτά που τους συµβαίνουν, συχνά παραιτούνται από όσα θα υπερασπίζονταν σθεναρά υπό διαφορετικές συνθήκες. Αυτό που ακολουθεί είναι σκληρά πακέτα λιτότητας, µεταβίβαση του δηµόσιου πλούτου σε ιδιώτες, αύξηση του δηµόσιου χρέους, διάλυση των εργασιακών σχέσεων και δικαιωµάτων, υψηλή ανεργία, φτωχοποίηση…
Μόνο που αυτό, αν εξαιρέσουµε τις βόµβες, το έχουµε ήδη ζήσει. Όλα αυτά τα έχουµε ήδη ζήσει. Και τον φόβο που µας πληµµύρισε όλη την προηγούµενη δεκαετία τον ξέρουµε. Αυτό που πρέπει να κάνουµε είναι να ανυψωθούµε µέσα µας, καθένας χώρια και όλοι µαζί. Υπάρχει εναλλακτική, αντίθετα απ’ ό,τι προσπαθούν να µας κάνουν να πιστέψουµε. Εµείς. Όλοι µαζί. Ενωµένοι. Ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ που έβγαλε τη χώρα του από τη Μεγάλη Κρίση του ‘29, όταν εκλέχθηκε στο αξίωµά του το 1932 ξεκίνησε τον εναρκτήριο λόγο του ως εξής: «Επιτρέψτε µου να εκφράσω την ακλόνητη πεποίθησή µου ότι το µόνο που πρέπει να φοβόµαστε είναι ο φόβος. Εκείνος ο απροσδιόριστος, παράλογος, αδικαιολόγητος τρόµος που υπονοµεύει τις προσπάθειές µας να µετατρέψουµε τον όλεθρο σε φωτεινή πορεία προς το µέλλον».
Το ίδιο, αλλά πιο ποιητικά, απάντησε και ο ψυχολόγος Αντώνης Ανδρουλιδάκης σε συνέντευξή του στο 3point magazine, όταν ρωτήθηκε αν πρέπει να προσεγγίζουµε ψυχολογικά το ενδεχόµενο ενός πολέµου: «Αυτό που χρειάζεται είναι να αντιµετωπίσουµε τον συλλογικό µας Φόβο. Χρειαζόµαστε επειγόντως ένα ισχυρό αντίδοτο στο δηλητήριο του συλλογικού µας Φόβου ή της συλλογικής µας µειονεκτικότητας και ανεπάρκειας, που τόσο έντεχνα οι ελίτ µας ενδόβαλαν. Και αυτό δεν είναι άλλο από τον Έρωτα. Έρωτας για το χώµα, για τις “καλύβες και τα πεζούλια µας”, έρωτας για τις λέξεις µας, για τις γυναίκες και τα παιδιά µας, έρωτας γι’ αυτό που είµαστε. Αλλά άµα αυτό που είσαι δεν το γουστάρεις, επειδή θες να είσαι ένας άλλος, πού να βρεθεί ο Έρωτας; Και αυτό, βάζω µε το µυαλό µου, ότι είναι και η ειδοποιός διαφορά του σηµερινού νεοέλληνα, από τα εκατοµµύρια των αγωνιστών που σκοτώθηκαν πολεµώντας τον Φασισµό, είτε µε τον Κόκκινο Στρατό, είτε µε την Ταξιαρχία του Ντουρούτι, είτε µε τους µαυροσκούφηδες του Άρη. Όλοι εκείνοι γούσταραν πολύ αυτό που ήταν και οι ίδιοι και οι άλλοι γύρω τους, γούσταραν πολύ αυτό το “είναι και το γίγνεσθαί τους” και γι’ αυτό είχαν λόγους πολλούς να το υπερασπιστούν…».
Έτσι υπερασπίστηκαν τον τόπο τους και οι κάτοικοι ενός χωριού τη νύχτα της µεγάλης πυρκαγιάς το καλοκαίρι του 2021 στη Βόρεια Εύβοια. Δεν ξέρω ποιος έγραψε το παρακάτω κείµενο, αλλά µε «χάραξε» όταν το διάβασα: «Αυτό που συµβαίνει αυτή τη στιγµή στις Καµατριάδες της Εύβοιας είναι το συγκλονιστικότερο πράγµα που έχουµε ζήσει εδώ και δεκαετίες. Οι κάτοικοι του χωριού φτάνουν κατά δεκάδες µέσα στο σούρουπο από παντού και σχηµατίζουν µια ανθρώπινη αλυσίδα µπροστά στη φωτιά που κατεβαίνει σαν καταρράκτης και σε λίγο θα καταπιεί το χωριό τους και κυρίως το βιός τους, τις καλλιέργειες από τις οποίες ζούνε από τον καιρό των προγόνων τους. Ολοµόναχοι, µε κλαδιά και µπιτόνια µε νερό που κουβάλησαν, µπροστά στο θεριό. Στην πιο τραγική και συνάµα γενναία στιγµή µιας εφιαλτικής εβδοµάδας. Εδώ ραγίζουν καρδιές απόψε. Τελειώνει η λογική. Άνθρωποι γίγαντες. Αληθινοί».
Η γενιά της κρίσης µεγαλώνει µέσα σε µνηµόνια, φτωχοποίηση, µετανάστευση των δικών της, άνοδο του φασισµού, παράλογη αστυνοµική βία, καραντίνα, πόλεµο στην Ευρώπη, µε µισθούς πείνας, ανεργία, απειλή πολέµου… Φως από πουθενά. Μόνο από τη φωτιά που καίει µέσα σε πολύ περισσότερους νέους απ’ ό,τι νοµίζουµε. Σε αυτή τη φωτιά ελπίζω.
Φλώρα Τζηµάκα
ftzimaka@atticamedia.gr
