ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΜΑΥΡΟΕΙΔΗΣ-ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ
«Πριν πάμε στο κατά πόσον μπορεί να καταπολεμήσει η τέχνη την ομοφοβία, θα ήθελα να προσθέσω ότι βοηθάει και την ίδια την queer κοινότητα να καταπολεμήσει την εσωτερικευμένη ομοφοβία της»
«Η ομοφυλοφιλία των χαρακτήρων στην τελευταία μου ταινία Το Καλοκαίρι της Κάρμεν δεν είναι δομικό στοιχείο. Δεν πρόκειται για ένα coming out story. Είναι η ιστορία δύο αντρών που τους πετυχαίνουμε τη στιγμή που ο ένας από αυτούς έχει χωρίσει από τον σύντροφό του. Η ιστορία θα μπορούσε να σταθεί και με δύο στρέιτ άντρες. Η queer ταυτότητα στην ταινία δεν υπάρχει στο αφηγηματικό DNA, είναι οι ήρωες queer, όχι η ιστορία αυτή καθεαυτή. Η παράδοση που προκύπτει από τον μεγαλύτερο όγκο του queer σινεμά είναι ότι είτε πρόκειται για coming out stories είτε για πολύ ή λιγότερο πονεμένα romance stories.
Αναγνωρίζω ότι η ταινία είναι queer, αλλά με έναν διαφορετικό τρόπο από τον αναμενόμενο. Τα θέματα που θίγει δεν αφορούν την queer ταυτότητα μόνο. Έχει να κάνει με την αυτογνωσία και την αποδοχή του εαυτού σου. Ταυτόχρονα είναι σούπερ queer, γιατί σε βάζει σε έναν κόσμο χωρίς καμία ντροπή και διάθεση διδακτισμού και εξευγενισμού. Για να μην παρεξηγηθώ: δεν θεωρώ κλισέ τα coming out stories. Σέβομαι ότι αποτελεί μια πολύ σημαντική ανάγκη της queer κοινότητας να μιλήσει για τα βιώματά της, τα τραύματά της και για το ζόρι που καλείται να αντιμετωπίσει. Τη σέβομαι απόλυτα αυτή την ανάγκη και την υποστηρίζω. Και στη δική μου πρώτη ταινία Ο Ξεναγός υπάρχει ένα αντίστοιχο στόρι. Η queer κοινότητα ακόμα διεκδικεί τις δικές της αφηγήσεις και θέλει να πει τις ιστορίες που είναι αποκλειστικά δικές της. Παρ’ όλα αυτά, θεωρώ ότι έπειτα από τριάντα χρόνια queer κινηματογράφου από πολύ σημαντικούς σκηνοθέτες, μπορούμε πλέον ως καλλιτέχνες να διεκδικούμε το δικαίωμα να τοποθετούμαστε επί παντός του επιστητού. Δεν χρειάζεται μια queer ταινία να αφορά αποκλειστικά τα queer βιώματα και τίποτα άλλο. Τώρα, όσον αφορά το αν το Καλοκαίρι της Κάρμεν είναι μια “πολεμική“ ταινία ή όχι, αυτό έχει να κάνει με τη δική μου καλλιτεχνική ταυτότητα. Υπάρχουν σκηνοθέτες και δημιουργοί οι οποίοι εκφράζονται έχοντας κίνητρο το να παράξουν ένα έργο για να περάσουν ένα μήνυμα, το οποίο δεν το κατακρίνω, το αντίθετο. Στη δεύτερη περίπτωση, το σινεμά είναι πιο στρατευμένο και θέλει να επικοινωνήσει μια άποψη ή μια ιδέα. Στην πρώτη, στην οποία εγώ νιώθω πιο κοντά, οι δημιουργοί κινητοποιούνται από την επιθυμία τους να θέσουν ένα ερώτημα στον εαυτό τους και, κατ’ επέκταση, στο κοινό. Οπότε και αυτή η ταινία αυτή την τάση έχει. Από την άλλη, η ιστορία των δύο ηρώων μου τοποθετείται σε ένα queer περιβάλλον με απόλυτη ειλικρίνεια, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει καμία προσπάθεια να υπερασπιστεί το “it’s ΟΚ να είσαι γκέι”. Με αυτό τον τρόπο, κάπως πάει την κουβέντα ένα βήμα παραπέρα.
Σκηνή από την ταινία Το Καλοκαίρι της Κάρμεν
Η τέχνη και οι αφηγήσεις είναι ένας τρόπος να αλλάζουν οι κοινωνίες. Επιβεβαιώνουν, μετατοπίζουν τις αξίες της, τις αλλάζουν. Πριν όμως πάμε στο κατά πόσον μπορεί να καταπολεμήσει η τέχνη την ομοφοβία στην κοινωνία, θα ήθελα να προσθέσω ότι βοηθάει και την ίδια την queer κοινότητα να καταπολεμήσει και να αποβάλει την ομοφοβία που έχει και η ίδια μέσα της, γιατί και εμείς μέρος της κοινωνίας είμαστε. Όμως θέλω να βάλω και κάτι άλλο στην κουβέντα. Υπάρχει μια παγίδα γύρω από τη διεκδίκησή μας να ακουστούν οι ιστορίες μας σε μια εποχή που γίνεται διάλογος για το ποιος επιτρέπεται να πει και τι. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τα queer άτομα, αλλά και για τις γυναίκες, τις μαύρες γυναίκες, τους Αλβανούς στην Ελλάδα, τους πρόσφυγες και τις προσφύγισσες και άλλες μειονότητες ή τους φτωχούς και λιγότερο προνομιούχους. Αν ένας στρέιτ άντρας κάνει μια ταινία με queer περιεχόμενο, ενδέχεται να τον κατηγορήσουν ότι δεν μπορεί να το κάνει γιατί δεν έχει την εμπειρία. Αυτό δημιουργεί μια υποσημείωση. Όταν συνυπογράφουμε μια τέτοιου είδους κριτική, γεννιέται το επιχείρημα ότι εσύ, γυναίκα, εσύ, μαύρη γυναίκα, εσύ, μαύρε καλλιτέχνη, εσύ, Αλβανέ, εσύ, πρόσφυγα καλλιτέχνη μπορείς να πάρεις το μικρόφωνο, αλλά πρέπει να μας μιλήσεις για τα συγκεκριμένα βιώματά σου. Σου δίνουμε το μικρόφωνο γιατί έχουμε προοδεύσει, αλλά μη μας πεις για την κοινωνική διαστρωμάτωση ή για τον ρόλο των αντρών στον εργασιακό χώρο. Θα μιλάς μόνο για την ταυτότητα που σε διαφοροποιεί, που σε κάνει μειονότητα ή αδύναμο. Την πατάμε αυτή την μπανανόφλουδα. Χρειάζεται να έχουμε όλοι τον ίδιο χρόνο, χωρίς να μας υπαγορεύει κανείς τι θα πούμε και πώς θα το πούμε. Χωρίς καμία ατζέντα. Να δώσουμε λόγο στις τρανς γυναίκες να μιλήσουν γι’ αυτό που θέλουν, όχι μόνο για τα τρανς δικαιώματά τους. Οι queer καλλιτέχνες πρέπει να μπορούμε να εκφραζόμαστε χωρίς προϋποθέσεις, υπαγορεύσεις και αστερίσκους»
*Η ταινία Το Καλοκαίρι της Κάρμεν κυκλοφορεί από το Cinobo.
ΑΘΗΝΑ ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗ -ΣΕΝΑΡΙΟΓΡΑΦΟΣ
«Για εμένα ομοφοβικό μπορεί να είναι και το “είσαι λεσβία; Α, δεν σου φαίνεται“»
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Δεν ξέρω αν είναι συγκρίσιμο το πόση ομοφοβία βιώνω εγώ σε σχέση με ένα άλλο άτομο από την queer κοινότητα. Σίγουρα, όμως, οι λεσβίες (ούσες θηλυκότητες) βιώνουν ταυτόχρονα και τον αντίστοιχο σεξισμό. Μια θηλυκότητα πολύ πιο εύκολα θα αμφισβητηθεί για την κρίση της, γι’ αυτά που νιώθει, για τις επιλογές της. Πόσο μάλλον τη στιγμή που, ξαφνικά, οι ομοφυλόφιλες γυναίκες, στα μάτια της κοινωνίας, απορρίπτουν την αρσενική παντοδυναμία. Surprise! Οι λεσβίες είμαστε κανονικοί άνθρωποι, που απλώς τυχαίνει να μην έχουμε ως αντικείμενο του πόθου και της έλξης μας το αντρικό φύλο. Αυτό είναι κάτι που σε μια αμιγώς πατριαρχική κοινωνία ακούγεται σχεδόν εξωγήινο. Όπως και το ότι δεν πηγαίνουμε με άλλες γυναίκες για να ευχαριστήσουμε κανένα άλλο άτομο πέρα από την εαυτή μας (και την/τις παρτενέρ μας), όσο κι αν η βιομηχανία του πορνό μάς δίδαξε από την ημέρα μηδέν πως δύο (ή περισσότερες) γυναίκες κάνουν έρωτα μεταξύ τους μόνο για το male gaze. Ε, δεν νομίζετε πως η αμφισβήτηση της ίδιας σου της υπόστασης είναι κάπως μια νέα πίστα ομοφοβίας;
Τα τελευταία χρόνια ζω σε μια φούσκα. Είμαι πολύ προστατευμένη στο συννεφάκι μου με τους ανθρώπους, την οικογένεια και τους συνεργάτες μου. Τόσο που φρικάρω όταν συνειδητοποιώ ότι ο κόσμος εκεί έξω δεν είναι ούτε στο 1% τόσο συμπεριληπτικός και τρυφερός. Για εμένα ομοφοβικό μπορεί να είναι και το “είσαι λεσβία; Α, δεν σου φαίνεται“. Πάντα όμως υπάρχουν μικρά πραγματάκια μέσα στη μέρα που θα με εκνευρίσουν. Πρόσφατα έπιασα κουβέντα με μια άγνωστη για τα ζώδια. Μου έλεγε ότι η ίδια είναι Υδροχόος κι ότι είναι τα καλύτερα παιδιά. Όταν της είπα “ρώτα κι εμένα που έχω καταστραφεί από Υδροχόο“, η απάντησή της ήταν: “Άλλο οι άντρες Υδροχόοι“. Φυσικά δεν το άφησα να περάσει. Της είπα “μα, από γυναίκα έχω καταστραφεί“. Μια χαρά το αντιμετώπισε, μου ζήτησε και συγγνώμη! Ώστόσο, αυτή η μόνιμη υπόθεση ότι όλες οι γυναίκες είναι ετερόφιλες, κι εγώ φυσικά -αφού δεν μου φαίνεται κιόλας-, είναι η πιο απλή απόδειξη της μη ορατότητας.
Από την ημέρα που αποφάσισα πως εγώ αυτή είμαι και πάνω σε αυτό δεν έχει κανείς λόγο, όλα κύλησαν πολύ εύκολα. Ακόμη και με την πόλη μου (την Καρδίτσα), που ήταν η πρώτη που φοβόμουν ότι θα με συζητάει, που μπορεί και να το κάνει δηλαδή, αλλά δεν είναι κάτι που με απασχολεί πλέον. Η αποδοχή από τους άλλους ανθρώπους είναι πολύ πιο εύκολη όταν έχεις αποδεχτεί εσύ τον εαυτό σου. Θα μου πείτε, δύσκολη πίστα, αλλά αν την περάσεις, απλοποιούνται πολλά τριγύρω. Δεν έχω καταπιεστεί καθόλου σε κανένα επίπεδο. Βοηθούν σίγουρα και οι δουλειές μου και ο κύκλος μου. Ωστόσο, η ομοφοβία κρύβεται στα πιο απίθανα μέρη. Απλώς εγώ δεν κρατάω πια δίπλα μου τίποτα που να έχει τη δύναμη να με καταπιέσει. Ζω πολύ ελεύθερη και συγκινούμαι επίσης πολύ όταν λαμβάνω μηνύματα από άτομα που λένε πως βοηθιούνται από την παρουσία μου στα socail media. Αυτή είναι η μεγαλύτερη νίκη.
Η κρατική ευθύνη είναι τεράστια στο ότι είμαστε ακόμα τόσο πίσω, επειδή “η κοινωνία δεν είναι έτοιμη“. Πριν από 50 χρόνια δεν ήταν έτοιμη ούτε για την ψήφο της γυναίκας. Δεν μπορώ να συζητάμε άλλο τα αυτονόητα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατούνται συνεχώς. Θα έπρεπε μια χώρα που προσποιείται τη δημοκρατική, να εξασφαλίzει σε όλους τους πολίτες της την ισότητα. Ακόμη κι αν ο λαός πιστεύει ό,τι θέλει. Δηλαδή, αν η κοινωνία πίστευε πως εγώ που γεννήθηκα λεσβία πρέπει να λοβοτομηθώ, το κράτος θα άκουγε τον λαό; Το ίδιο το κράτος αυτή τη στιγμή μάς στιγματίζει και μας περιθωριοποιεί, επιβεβαιώνοντας στον καθένα εκεί έξω ότι καλώς πιστεύει πως δεν είμαστε άνθρωποι σαν όλους τους άλλους. Σίγουρα η ορατότητα και οι καθημερινοί μας αγώνες θα βοηθήσουν, αλλά όσο το κράτος επιβραβεύει αυτή τη στοχοποίηση, θα είμαστε έρμαια της τύχης μας».
ZOE PRE- DIGITAL CREATOR
«Θεωρώ ότι το βαθύτερο πρόβλημα της ομοφοβίας, της αμφιφοβίας και της τρανσφοβίας είναι ο μισογυνισμός. Μισούμε όλες τις θηλυκότητες»
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Όταν ένας άνθρωπος αυτοπροσδιοριστεί ως γκέι, λεσβία, bi ή οτιδήποτε, ξαφνικά αυτό γίνεται η ταμπέλα του. Από τη στιγμή που το έκανα, έπαψα να είμαι πια η Zoe Pre, αλλά η Zoe Pre που είναι bi. Αυτή που πάει και με κορίτσια και με αγόρια. Αυτό κάνουμε οι άνθρωποι: βάζουμε τεράστιες ταμπέλες, ιδιαίτερα γύρω από τη σεξουαλικότητά μας. Και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει και μέσα στην ίδια την κοινότητα. Οι αδικίες συμβαίνουν και μέσα σε αυτήν. Bi εκπροσώπηση στην Ελλάδα μέσα στην κοινότητα δεν υπάρχει. Οι bi άντρες και οι bi γυναίκες συνεχίζουν να είναι αόρατοι και αόρατες. Οι bi βιώνουμε ομοφοβία τόσο από τα στρέιτ όσο και από τα γκέι άτομα. Εγώ αποφάσισα να κάνω outing από τη στιγμή που είχα την ασφάλεια ότι δεν θα με διώξει η οικογένειά μου από το σπίτι, ότι δεν θα έχω πρόβλημα στη δουλειά μου και ότι δεν θα προκαλέσει αυτή η αποκάλυψη άμεσα κάποιο κακό στην επιβίωσή μου. Προτού το κάνω, δηλαδή, είχα ήδη δημιουργήσει ένα εργασιακό safe place, μέσα στο οποίο μπορούσα να εκφράζομαι ελεύθερα. Από τη στιγμή που το κατέκτησα αυτό, θεώρησα υποχρέωσή μου να βγω και να είμαι ανοιχτά ο εαυτός μου, ελπίζοντας ότι θα υπάρχουν άτομα που θα πάρουν δύναμη από αυτό. Eκείνο που θέλω να γίνει σαφές, είναι πως εγώ ήμουν τυχερή που μπόρεσα να δημιουργήσω ένα ασφαλές περιβάλλον για εμένα με έναν πολύ υποστηρικτικό κύκλο από τους φίλους και τα αδέρφια μου, αλλά πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα σε μισούν γι’ αυτό που είσαι. Tο κατά πόσον κάποιος θα είναι ανοιχτά queer, δεν θα το κρίνω εγώ. Δεν βρίσκω τίποτα υποχρεωτικό σε σχέση με αυτό. Γιατί η ομοφοβία κρύβεται παντού, σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Είναι βαθιά ριζωμένη και δομική. Και οι δομές, εκεί δηλαδή που βρίσκεται η απαρχή της, δεν έχουν αλλάξει. Αυτή η μεταστροφή που παρατηρούμε είναι σημαντική, αλλά παραμένει πολλές φορές επιφανειακή. Όμως είναι σημαντική και σπουδαία. Το θέμα είναι αυτό: όσο συμβαίνει, να αποκτά ρίζες ουσιαστικές, να ριζώνει προς τα κάτω και να μην είναι οι ρίζες της εναέριες και αστήριχτες. Και το λέω αυτό γιατί, την ίδια στιγμή, μια ύπουλη και φανταχτερή alt-right φιλοσοφία όχι μόνο αναπτύσσεται, αλλά γιγαντώνεται, χρησιμοποιώντας, μάλιστα, τα επιχειρήματά μας. Ωστόσο, το γεγονός ότι περάστηκε το νομοσχέδιο από τη συγκεκριμένη κυβέρνηση είναι μια μεγάλη νίκη που δύσκολα μπορεί να παρθεί πίσω. Είναι ένα θετικό βήμα. Θέλω, όμως, να προσθέσω και κάτι άλλο: όταν μου λένε ότι τα έχω καταφέρει, εγώ γνωρίζω ότι μπορεί να μην έχουν φτάσει τα πράγματα εκεί που θα ήθελα. Δεν σημαίνει, δηλαδή, ότι με έχει αποδεχτεί όλη η οικογένειά μου. Δεν απολαμβάνω την ελευθερία που θα ήθελα, όση ελευθερία μας επιτρέπει, τέλος πάντων, μια καπιταλιστική κοινωνία. Και τα λέω αυτά επειδή δεν προέρχομαι από κάποια προνομιούχα οικογένεια με προοδευτικούς και ανοιχτόμυαλους γονείς. Το αντίθετο. Δεν ήταν ρόδινο κανένα από τα βήματα προς την ελευθερία μου. Χρειάζεται προσπάθεια, ακόμη και αν υποφέρεις. Θέλει υπομονή. Θέλει να μπορείς να δεχτείς κάποια στιγμή ακόμη και την αδικία. Δεν είναι τίποτα εύκολο
και αυτονόητο για εμάς τους μη στρέιτ.
Τι θα μπορούσε να γιατρέψει την ομοφοβία; Η ενσυναίσθηση, αλλά για να εκγυμναστεί αυτή χρειάζεται κοινωνική, συλλογική προσπάθεια. Ωστόσο, θεωρώ ότι το βαθύτερο πρόβλημα της ομοφοβίας, της αμφιφοβίας και της τρανσφοβίας είναι ο μισογυνισμός. Μισούμε όλες τις θηλυκότητες. Δείτε πώς η κοινωνία επιτίθεται περισσότερο στους θηλυπρεπείς άντρες. Ο μισογυνισμός νιώθω ότι είναι το πιο βαθύ πρόβλημα. Αυτόν πρέπει να αντιμετωπίσουμε όλα μας γιατί όλα τον κουβαλάμε. Γ@μώ την πατριαρχία».
LALA KOLOPI-DRAG PERFORMER
«Η ίδια η ύπαρξη της περσόνας μου, μιας drag queen, είναι η απάντηση στην ομοφοβική/πατριαρχική θέση της κοινωνίας»
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Ζω ως ανοιχτά queer άτομο τα τελευταία 10 χρόνια. Η ιστορία μου έχει έναν σαφή διαχωρισμό, πριν και μετά το coming out μου.
Τα πρώτα χρόνια, υπήρχε έντονα ο φόβος να μην επιβεβαιώσω τις υποψίες ότι ήμουν κάτι που οι άλλοι φοβούνται ή σιχαίνονται. Πάνω, λοιπόν, σε αυτή τη βάση επέλεγα προσεκτικά τους καλλιτεχνικούς ρόλους μου ώστε να μην έχουν κάποιο queer στοιχείο, να μην είναι queer coded, για να μην “αποκαλυφθώ“. Είχα, για παράδειγμα, ακούσει το εξής σχόλιο για έναν ρόλο που ήταν και από τους πρώτους μου: “Ήταν ανάγκη να τον κάνεις να πουστοφέρνει;“
Όμως, μετά το coming out, προέκυψε ουσιαστικά η αλλαγή. Η ίδια η ύπαρξη της περσόνας μου, μιας drag queen, είναι η απάντηση στην ομοφοβική/πατριαρχική θέση της κοινωνίας.
Είναι το απαύγασμα όλων αυτών που κάποτε φοβόμουν να πω, να κάνω, να απαντήσω σε καθέναν ξεχωριστά. Και επειδή “μια εικόνα, είναι χίλιες λέξεις“, πολλές φορές δεν χρειάζεται καν να πω κάτι. Μόνο και μόνο η ύπαρξή μου σε έναν χώρο καθολικά έτερο, καταρρίπτει και απαντά στο οικοδόμημα ότι δεν ανήκω πουθενά.
Δεν έχει νόημα η καλλιτεχνική έκφραση μέσω του drag ή των queer τεχνών να μένει στα αυστηρά πλαίσια της κοινότητας. Στόχος είναι να κατανοήσει ο κόσμος ότι δεν ζητάμε χώρο, απαιτούμε τον χώρο που μας αναλογεί. Τον καταλαμβάνουμε. Σίγουρα δεν θα κάνω πλέον εκπτώσεις σε αυτό που θέλω να πω για ένα “είναι“ πιο ετερο-εύπεπτο και, υποτίθεται, κανονικό. Εάν θέλουν να το ακούσουν, εδώ είναι και εδώ είμαι, ας έρθουν»
