«O Ευριπίδης είναι ο πρώτος φεμινιστής για εμένα. Οι μελετητές λένε πως, όπως ο Πραξιτέλης έφερε το γυναικείο σώμα στη γλυπτική, έτσι και ο Ευριπίδης έφερε στην ουσία τη γυναίκα στην τραγωδία. Οι γυναίκες του Σοφοκλή και του Αισχύλου είναι λίγο πιο άκαμπτες. Ο Ευριπίδης, από την άλλη, διεισδύει στη γυναικεία φύση. Στη Μήδεια έχουμε να κάνουμε με την ιστορία μιας γυναίκας που βρίσκεται σε ξένο τόπο. Έχει όλα τα κακά που μια κοινωνία, ακόμη και σήμερα, δεν μπορεί να αποδεχτεί. Είναι γυναίκα, μάγισσα, βάρβαρη. Ύστερα από τόση εξέλιξη, είναι φοβερό το ότι δεν έχουμε καταφέρει να φτιάξουμε μια συμπεριληπτική στην ουσία της κοινωνία. Ο Ευριπίδης, λοιπόν, βάζει μια ξένη να υπερασπιστεί την ίδια τη γυναικεία φύση.
Έπειτα από όλα αυτά που έχουν συμβεί τον τελευταίο καιρό με το #metoo και τις γυναικοκτονίες, είναι τρομερό να συνειδητοποιούμε οι άνθρωποι ότι έχουμε τις ίδιες τρύπες, τις ίδιες ελλείψεις από την απαρχή μας. Αυτή και μόνο η συνειδητοποίηση μέσω των συγκεκριμένων κειμένων είναι πολύ σημαντική. Αυτή είναι, άλλωστε, και η δική μας πρόθεση. Πρόκειται για μια γυναίκα που οι συμπεριφορές των αντρών καθορίζουν τα σχέδιά της. Μέσα από την κίνηση και τη δόμηση της παράστασης, την οποία σκηνοθετούν από κοινού ο Αιμίλιος Χειλάκης και ο Μανώλης Δούνιας, έχουμε να κάνουμε με μια Μήδεια όχι απαραίτητα φεμινίστρια, αλλά σίγουρα μαχήτρια.
Η ζύμωση αυτής της Μήδειας είναι μια πολύ δημιουργική συνθήκη που τη μοιράζομαι με έναν εξαιρετικά ταλαντούχο θίασο. Τα νέα παιδιά που απαρτίζουν τον χορό είναι συγκλονιστικά. Αν είναι έτσι η νέα γενιά, δεν φοβάμαι τίποτα για το ελληνικό θέατρο. Επίσης, έχουμε μαζί μας δύο φοβερούς συνεργάτες που για εμένα είναι δραματουργοί: την Πατρίσια Απέργη, που επιμελείται την κίνηση, και τον Δημήτρη Καμαρωτό, που έχει γράψει τη μουσική. Μαζί μας είναι και η λαϊκή τραγουδίστρια Γιώτα Νέγκα ως κορυφαία του χορού, η οποία τραγουδάει ολόκληρη -ψυχή, σώμα και καρδιά- επί σκηνής.
Έχω μεγάλη αγωνία, γιατί αυτό το καλοκαίρι έχει πληθώρα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Λογικό, έπειτα από όλα αυτά που περάσαμε. Εύχομαι να πάνε όλα καλά. Να έρθει ο κόσμος να μας δει, αλλά κυρίως αυτό που με νοιάζει είναι οι τριάντα άνθρωποι που θα βγούμε στον δρόμο για την περιοδεία να έχουμε δουλειά και του χρόνου. Αυτό είναι για εμάς πολύ κομβικό. Το λέμε και με τον Αιμίλιο. Σε αλαφραίνει και σε ελευθερώνει η σκέψη ότι η απόφασή σου να ασχοληθείς με τέτοια κείμενα, τόσο σπουδαία και τόσο μεγαλειώδη, θα δώσει δουλειά σε ανθρώπους. Αυτό μας βοηθά να μην κλεινόμαστε οι καλλιτέχνες στους αυτοαναφορικούς εαυτούς μας και να θυμόμαστε ότι αποτελούμε μέλη μιας κοινωνίας. Για εμένα, τα έργα αυτά είναι μέσα και οχήματα για να μιλήσουμε για ιδέες μεγαλύτερες από εμάς, που μας ενεργοποιούν ως πολίτες. Γι’ αυτό υπάρχουν, γι’ αυτό γράφτηκαν: για να πυροδοτούν εξελίξεις.
Ένα ακόμα από τα ρηξικέλευθα που κάνει ο Ευριπίδης είναι που απο-ηρωποιεί τον Ιάσονα. Δεν αγαπάει τους ήρωες της μυθολογίας. Τους χλευάζει, τους αποδομεί. Δείχνει πόσο ανάπηροι συναισθηματικά, υπαρξιακά, πολιτικά και κοινωνικά είναι. Μας το λέει ξεκάθαρα: “Μη τους έχετε για αυθεντίες. Πέρα από τον σκοπό τους, δεν ξέρουν τίποτα”. Ένας σύγχρονος Ευριπίδης θα αποδομούσε τους πολιτικούς. Γιατί και τότε γι’ αυτούς μιλούσε. Ο σωστός ήρωας σήμερα θα ήταν αυτός που θα αναλάμβανε τις ευθύνες του. Όλα τα πρόσωπα της τραγωδίας το κάνουν. Ακόμη και για τις χειρότερες πράξεις τους. Στις μέρες μας, εκτός του ότι η ευθύνη δεν αναλαμβάνεται, δεν συμβαδίζει με την τιμωρία. Εγώ, στο δικό μου μικρό, πολύ προσωπικό πλαίσιο, προσπαθώ να το κάνω. Κάθε βράδυ, πριν κοιμηθώ, κάνω μια αναδρομή στην ημέρα. Κάτι που με μετατόπισε το ξαναφιλτράρω, το ξανασκέφτομαι, το επεξεργάζομαι. Αναλαμβάνω την ευθύνη μου απέναντί του. Είναι ένδειξη αυτοσεβασμού. Οφείλω να ομολογήσω ότι μου πήρε χρόνια να δείχνω τον ίδιο σεβασμό που έδειχνα για τους γύρω μου και σε μένα. Με τα χρόνια μπόρεσα να το εξισορροπήσω. Πλέον, όσο σέβομαι τον άλλο, σέβομαι και τον εαυτό μου. Και απαιτώ να το κάνουν και όσοι είναι δίπλα μου. Με τον ίδιο σεβασμό ψηφίζω. Έτσι κάνω φίλους, συνεργάτες. Αυτή είναι η επιλογή μου. Ο σεβασμός και η ανάληψη ευθύνης είναι η πολιτική μου. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο δεν υπάρχει πιο έξυπνη πολιτική από το να σέβεσαι τον αντίπαλό σου και να αναλαμβάνεις την ευθύνη των πράξεών σου. Αν ένας πολιτικός έβγαινε και έλεγε ότι έκανε λάθος, δεν θα υπήρχε πολίτης που δεν θα τον εκτιμούσε, αλλά είναι όλοι τόσο κουτοί, γιατί νομίζουν ότι η ανάληψη της ευθύνης έχει πολιτικό κόστος. Το πολιτικό κόστος, όμως, είναι η μη ανάληψή της.
Η Μήδεια είναι μητέρα. Την ευθύνη της έννοιας της μητρότητας δεν τη φοβηθήκαμε, αλλά δεν τη συμβολίσαμε. Την αφήσαμε να υπάρχει ποιητικά. Διατρέχει, άλλωστε, βαθιά όλο το έργο. Δεν χρειαζόταν να το υπογραμμίσουμε. Και σε σχέση με την επικαιρότητα της παιδοκτόνου -εάν αποδειχτεί-, πάλι με το φίλτρο αυτής της ευθύνης θέλω να το βλέπω. Όταν κάποιος κάνει κάτι τόσο αποτρόπαιο, πρέπει να αναλαμβάνει την ευθύνη. Η Μήδεια σκοτώνει τα παιδιά της -σύμφωνα με το κείμενο- όχι για να τιμωρήσει, αλλά για να τα σώσει. Ξέρει ότι αυτά τα παιδιά είναι ήδη νεκρά. Θα τα σκοτώσει η εξουσία, έτσι κι αλλιώς. Λέει συνεχώς “εγώ τους έδωσα ζωή, εγώ θα τους την πάρω”. Αυτό το “σύγχρονη Μήδεια” που ακούσαμε τον τελευταίο καιρό είναι τόσο ανόητο. Τα αρχαία κείμενα είναι τεράστιες δυνάμεις και μεγάλα σύμβολα.
Δεν μπορείς να τα κατεβάζεις. Δεν μπορείς να φέρνεις στα επίγεια μέτρα σου έναν ολόκληρο πολιτισμό πάνω στον οποίο υποτίθεται ότι βασίζεσαι. Δεν μπορείς να μειώνεις αυτά τα σύμβολα για να χωρέσεις στο καλούπι τους έναν δολοφόνο, έναν εμμονικό, μια διαταραγμένη προσωπικότητα. Γιατί έτσι, εκτός όλων των παραπάνω, του δίνεις και άλλοθι.
Η Μήδεια είναι συγκινητική και υποβλητική ως ηρωίδα γιατί υπερασπίζεται την ίδια τη γυναίκα απέναντι σε όλες τις εξουσίες: βασιλική, θεϊκή, πατρική, συζυγική, ακόμη και τη μητρική. Για εμένα προσωπικά, η Μήδεια μέσα μου είναι ένα πληγωμένο ζώο. Με την ειδοποιό διαφορά ότι μιλά και πράττει. Αυτό το πλάσμα, που όλοι στην αρχή το αντιμετωπίζουν ως αντικείμενο, γίνεται ενεργό υποκείμενο και από υποκείμενο γίνεται η ίδια από μηχανής θεός. Στο τέλος, ο Ήλιος με το άρμα του την παίρνει. Λούζεται στο φως. Το φως είναι πάντα παράξενο. Από τη μια σε φωτίζει, από την άλλη σε τυφλώνει. Εμένα δεν μπορώ να πω ότι με ερεθίζει μόνο το φως ή μόνο το σκοτάδι. Με ερεθίζουν οι σκιές. Οι σκιές δεν είναι μόνο φως, ούτε μόνο σκοτάδι. Για εμένα το φως δεν είναι η αυτογνωσία ακριβώς. Είναι να συνυπάρχεις με τον εαυτό σου, αλλά και με τους άλλους. Σε όλες τις εποχές είναι δύσκολη αυτή η συνύπαρξη. Το περιβάλλον και το πλαίσιο γύρω μας αλλάζουν. Αυτή η συνύπαρξη είναι κάτι που καλλιεργείται, αλλά χρειάζεται και πολύ αγώνα για να επιτευχθεί. Τα πάντα θέλουν τον κόπο τους και το βάσανό τους. Την ίδια στιγμή πιστεύω ότι μπορεί τα πράγματα να είναι και πάρα πολύ απλά. Πολλές φορές το μυαλό μας τα κουκουλώνει και τα μπερδεύει, τα κάνει πιο σύνθετα και πολύπλοκα.
Η απλή αλήθεια, όμως, που σέβεται την κάθε ύπαρξη χωρίς άλλη πρόθεση, είναι επίσης μαγεία. Θέλω να πιστεύω ότι μαγική και φωτεινή θα είναι και αυτή η παράσταση. Το φως σε μια παράσταση έχει να κάνει με τους συντελεστές και με τον τρόπο που έχουν ανταλλάξει τα υλικά τους. Από τα παιδιά του χορού μέχρι τους ανθρώπους που διαχειρίζονται τα social media.
Επί σκηνής, θα ανεβαίνουμε και θα κατεβαίνουμε σκάλες. Η πιο δύσκολη σκάλα που έχω ανέβει εγώ είναι αυτή του πένθους. Και η πιο δύσκολη που ανεβαίνω για χάρη της Μήδειας είναι η ανάληψη της ίδιας της έννοιας της γυναίκας. Το να αναλάβω την ευθύνη της γυναικείας φύσης μέσω αυτής, είναι σπουδαίο. Στον πρώτο της μονόλογο, που είναι έντονα πολιτικός, προσπαθώντας να επισημάνει στις γυναίκες της Κορίνθου το πώς τους συμπεριφέρονται οι άντρες, η Μήδεια λέει κάποια στιγμή: “Χίλιες φορές η ασπίδα και το δόρυ, παρά μια γέννα”. Αυτά τα λόγια με διαλύουν και χτυπάνε κάπου πολύ βαθιά μέσα μου, παρά το ότι δεν έχω παιδιά και δεν έχω γίνει μητέρα. Γιατί η φύση δεν έχει να κάνει με την πραγματικότητα. Αυτό που νιώθω εγώ ως φύση συμπεριλαμβάνει τη βιολογική, την DNAική, τη σωματική, την εγκεφαλική. Είναι η φύση που αναλαμβάνει την όποια ευθύνη της».
Info: Η Μήδεια του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Μανώλη Δούνια και Αιμίλιου Χειλάκη θα ρίξει αυλαία στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στις 23 Σεπτεμβρίου.
Εισιτήρια εδώ και για το Ηρώδειο εδώ.
Φωτογράφος: Νικόλ Μπαρτσώκα/D-Tales
Styling: Χρήστος Αλεξανδρόπουλος, Βίβιαν Ρουβέλα
Μακιγιάζ-Μαλλιά: Σόνια Σιμιτζή/D-Tales
