Η Εποχή των Τυφώνων (εκδ. Δώμα), το βιβλίο υπήρξε φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Booker 2020 είναι ένα από τα δυνατά βιβλία που έχουν μεταφραστεί τελευταία. Όλα σε αυτό ξεκινούν με τη δολοφονία μιας μάγισσας σε μια μικρή πόλη του Μεξικού, η οποία είναι παραδομένη στη διαφθορά, τη φτώχεια και τα καρτέλ ναρκωτικών. Το βιβλίο υπήρξε φιναλίστ για το Διεθνές Βραβείο Booker 2020. Η συγγραφέας του μιλά στο ELLE για την ανασφάλεια του να ζεις ως γυναίκα στο Μεξικό, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Αναλύει τον τρόπο με τον οποίο βρίσκει τη φωνή στα βιβλία της (το Paradise βρίσκεται ξανά στη longlist για το International Booker Prize 2022), τη βία που κρύβεται στον ρομαντικό έρωτα, τη μητρότητα και τον φαύλο κύκλο της απώλειας της αγάπης.
Στο Μεξικό, αθώοι άνθρωποι απάγονται και εξαφανίζονται, εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες δολοφονούνται. Σκεφτόμουν ότι η πράξη της εξαφάνισης θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν ένα συναίσθημα στο Μεξικό, ίσως σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική.
Νομίζω ότι η ανασφάλεια είναι η πιο κοινή εμπειρία στο Μεξικό. Περιμένεις συνεχώς τη στιγμή που θα γίνεις θύμα κάποιου είδους βίας, ειδικά αν είσαι γυναίκα ή αν ανήκεις στις πιο φτωχές τάξεις. Και όταν γίνεις θύμα κάποιου είδους βίας, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα γίνουν σεβαστά τα δικαιώματά σου ή ότι θα αποδοθεί κάποιου είδους δικαιοσύνη. Δυστυχώς, ολόκληρο το πολιτικό σύστημα έχει διαβρωθεί από τη διαφθορά και αυτή είναι μια πολύ οδυνηρή κατάσταση για τη μεξικανική κοινωνία. Μπορεί να «εξαφανιστεί» κάποιος ανά πάσα στιγμή, και η οικογένειά του και τα αγαπημένα του πρόσωπα δεν θα μάθουν ποτέ τι του συνέβη, εάν ήταν μια εξαφάνιση, αν υπήρξε θύμα του οργανωμένου εγκλήματος ή αποτέλεσμα κάποιας πολιτικής της πεποίθησης, ή αν απλώς βρέθηκε στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή. Γνωρίζω ότι και άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής αντιμετωπίζουν παρόμοιες καταστάσεις, αλλά δεν μπορώ να μιλήσω για το συμβαίνει εκεί επειδή δεν έχω αρκετές πληροφορίες.
Εκτός από την ιστορία αυτή καθεαυτή, πόσο δύσκολο είναι να την αφηγηθείτε, να διαλέξετε την κατάλληλη φράση και να βάλετε τα πάντα σε μια σειρά; Οι λέξεις γίνονται εχθροί καμιά φορά στην προσπάθεια να βρείτε αυτή τη σειρά;
Για εμένα το πιο δύσκολο κομμάτι της συγγραφής ενός μυθιστορήματος είναι να βρω τη φωνή του βιβλίου. Και όταν λέω «φωνή», δεν εννοώ μόνο την αφηγηματική φωνή, τον αφηγητή που διηγείται την ιστορία, αλλά ολόκληρο το σχήμα του ίδιου του μυθιστορήματος, τη σειρά και τη δομή του. Όταν γράφω ένα μυθιστόρημα, στην αρχή δεν ανησυχώ πολύ για την πλοκή. Οι χαρακτήρες και οι συγκρούσεις τους είναι το πιο σημαντικό πράγμα όταν ξεκινάω να γράψω, αλλά μετά πρέπει να βρω το σχήμα και την υφή της φωνής που λέει την ιστορία και το αποτέλεσμα που θέλω να δημιουργήσω στον αναγνώστη. Όταν αφιερώνω χρόνο σκεπτόμενη αυτά τα πράγματα, διαπιστώνω ότι το γράψιμο γίνεται πιο εύκολο, επειδή οι λέξεις σταματούν να αντιστέκονται στις προσπάθειές μου να τις χρησιμοποιήσω. Ακούω μια μουσική στο κεφάλι μου, τη μελωδία και τον τόνο αυτού του συγκεκριμένου κειμένου, και μετά προσπαθώ απλώς να ακολουθήσω αυτό τον τόνο.
Στο βιβλίο σας δεν υπάρχει φυσική παρουσία καρτέλ ναρκωτικών, ωστόσο μπορούμε πραγματικά να παρατηρήσουμε τον αντίκτυπό τους. Γιατί;
Εκείνη την εποχή, νομίζω ότι με ενδιέφερε περισσότερο να απεικονίσω την κοινή εμπειρία της βίας, την εμπειρία κανονικών ανθρώπων που πρέπει να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες του να ζουν στη μέση ενός πολέμου. Έχουν ήδη γραφτεί πολλά για τα καρτέλ και τους ηγέτες τους, και αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο δεν ήταν η δική τους πλευρά της ιστορίας. Ήθελα να εξερευνήσω πώς είναι να συνεχίζεις να ζεις εν μέσω ενός αδήλωτου πολέμου, ενός πολέμου που, δυστυχώς, έχει γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας στο Μεξικό. Φυσικά, αν οι χαρακτήρες μου παίρνουν ναρκωτικά, δεν μπορώ να αποφύγω την αναφορά στα καρτέλ και την πραγματικότητα της διακίνησης ουσιών, αλλά ήθελα να το παρουσιάσω φυσικά. Στην Εποχή Των Τυφώνων κανείς δεν αμφισβητεί την παρουσία των ναρκωτικών και η βία που προκαλούν οι έμποροι πίσω από αυτά είναι τόσο «φυσική», όσο η ύπαρξη των βουνών ή των ποταμών.
Πόσο δύσκολο είναι να είσαι γυναίκα σε μια χώρα όπως το Μεξικό σήμερα; Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες στον υπόλοιπο κόσμο για τα δικαιώματά τους, την ελευθερία και τη θέση τους, καθώς και για τα εγκλήματα εναντίον τους στο Μεξικό;
Πραγματικά νιώθω ότι δεν μπορώ να μιλήσω για την εμπειρία όλων των γυναικών στο Μεξικό. Είναι μια τεράστια χώρα και δεν είναι το ίδιο να είσαι μια γυναίκα μεσαίας τάξης με πανεπιστημιακή μόρφωση που ζει στην πόλη του Μεξικού με μια ιθαγενή μετανάστρια που προσπαθεί να βρει δουλειά σε ένα εργοστάσιο στο Ciudad Juárez, στα σύνορα με τις ΗΠΑ. Ο ιδεολογικός συνδυασμός καθολικισμού και τοξικής αρρενωπότητας στο Μεξικό ευθύνεται για μεγάλο μέρος της βίας κατά των γυναικών. Την ίδια στιγμή, η έλλειψη δικαιοσύνης και ασφάλειας επιδεινώνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Ωστόσο, για να είμαι ειλικρινής, ζω στην Ευρώπη τους τελευταίους οκτώ μήνες, και βλέπω βία κατά των γυναικών παντού. Μπορεί να μην είναι πάντα η μεγάλη λίστα από γυναικοκτονίες, αλλά παντού γύρω μου βλέπω γυναίκες να βιώνουν τακτικές, καθημερινές μικροβίες και αυτό με κάνει να συνειδητοποιώ πόσο εύθραυστη είναι στην πραγματικότητα όλη η κατάκτηση της κουλτούρας των Δυτικών σε σχέση με τα δικαιώματα των γυναικών. Βλέπετε τι συμβαίνει στην Ουκρανία: από τα πρώτα πράγματα που ξεκίνησαν, από τις πρώτες βόμβες, ήταν η σεξουαλική κακοποίηση των γυναικών.
Η Μάγισσα βρίσκεται στο επίκεντρο της Εποχής των Τυφώνων, αλλά δεν της δόθηκε ποτέ φωνή. Ταυτόχρονα, όλοι φαίνεται να τη χρειάζονται, οι γυναίκες πηγαίνουν σε αυτήν για να αποβάλουν με βότανα και οι άντρες για πάρτι. Είναι η Μάγισσα μια δυνατή γυναίκα;
Νομίζω ότι θεωρείται μία από τις πιο ισχυρές γυναίκες της La Matosa, της πόλης όπου διαδραματίζεται το βιβλίο. Και γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι στην πόλη, ειδικά οι άντρες, τη μισούν και τη φοβούνται, γιατί όλοι χρειάζονται τους πόρους της, τα χρήματά της, τη βοήθειά της, αλλά εκείνη δεν χρειάζεται τίποτα από αυτά, και αυτό την κάνει ανίκητη. Η Μάγισσα έχει πραγματικά τη δική της φωνή, ξέρουμε ότι μπορεί να μιλήσει και να πει πράγματα στους ανθρώπους, αλλά ποτέ δεν βιώνουμε πώς είναι να είσαι μέσα στο μυαλό της, όπως κάνουμε με τη Νόρμα, τον Μπράντο, τη Μούνρα κ.ά. Παραμένει ένα μυστήριο για τον αναγνώστη, ώστε να υπάρχει λίγη σιωπή στη μέση αυτού του εγκλήματος. Αυτός είναι, επίσης, ο λόγος που δεν ξέρουμε πραγματικά τι έχει στο μυαλό του ο Λουίσμι: είναι και οι δύο στο μάτι του Σιωπηλού Τυφώνα.
Διαβάζοντας την Εποχή των Τυφώνων, σκεφτόμουν ότι η φτώχεια και η ατιμωρησία μάς κάνουν να νιώθουμε χαμένοι και αβοήθητοι ως πολίτες. Είναι χαμένοι και αβοήθητοι οι χαρακτήρες σας;
Ναι, νομίζω ότι είναι. Η υλική φτώχεια ήταν για εμένα ένας τρόπος να μιλήσω για την πνευματική και ηθική ανέχεια.
Ας συζητήσουμε για τον πανταχού παρόντα καπιταλισμό. Είναι παντού, σωστά; Αποτελεί τη ρίζα όλων των προβλημάτων;
Νομίζω ότι μπορούμε να το πούμε. Αλλά δεν το σκεφτόμουν όταν έγραφα το βιβλίο. Δεν σκέφτομαι κοινωνιολογικές έννοιες όταν γράφω ένα μυθιστόρημα. Συνήθως με ενδιαφέρει περισσότερο να δημιουργώ τους χαρακτήρες, τις συγκρούσεις και τις μεταμορφώσεις τους και να καθιερώσω το σκηνικό της πλοκής, τη γλώσσα της αφήγησης, τη σειρά και τη δομή του τι λέγεται και πότε. Και ενώ κάνω όλα αυτά, δύσκολα σκέφτομαι έννοιες όπως ο καπιταλισμός. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συμφωνώ ότι ο καπιταλισμός βρίσκεται στις ρίζες της μιζέριας στη La Matosa, αλλά απλώς δεν είναι μέρος της γλώσσας μου ως συγγραφέα να το συζητήσω με αυτούς τους όρους. Βρίσκω την έννοια της εξουσίας πιο χρήσιμη και πιο ενδιαφέρουσα από την έννοια του καπιταλισμού, για παράδειγμα.
Η έννοια της μητρότητας πώς υπάρχει μέσα στο βιβλίο σας;
Πιστεύω πραγματικά ότι ολόκληρο το μυθιστόρημα είναι μια έκκληση ενάντια στην εξιδανικευμένη μητρότητα. Η Νόρμα είναι η καρδιά του μυθιστορήματος. Είναι στο επίκεντρο όλων όσων συμβαίνουν και η απόφασή της να πάρει τον έλεγχο του σώματός της είναι αυτό που ωθεί όλες τις ενέργειες των χαρακτήρων, ακόμη και τη δολοφονία της Μάγισσας.
Είναι ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός και ο μισογυνισμός μεταξύ των γυναικών ένας ισχυρός εχθρός του φεμινιστικού κινήματος;
Νομίζω ότι η αμφισβήτηση του μισογυνισμού είναι μια συνεχής μάχη για όλους όσοι ενδιαφέρονται να αποδομήσουν τις προκαταλήψεις τους. Από την άλλη, εγώ σχεδόν δεν σκέφτομαι τον εαυτό μου ως γυναίκα, αλλά ως άτομο.
Έχει η λογοτεχνία τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο;
Όχι, δεν νομίζω ότι μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα, ούτε πιστεύω ότι αυτός πρέπει να είναι ο στόχος της. Μπορεί μερικές φορές, όχι πολύ συχνά, να αλλάξει την άποψη κάποιου, αλλά λειτουργεί πάντα σε ατομική βάση, γιατί η λογοτεχνική εμπειρία είναι πολύ μοναχική.
Έχετε δηλώσει «Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από τη βία». Τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό; Τι έκαναν οι ήρωές σας; Παραδόθηκαν;
Η βία είναι μέρος της βιολογικής ζωής, δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτήν. Μπορούμε να βρούμε τρόπους να την ελέγξουμε, να τη δικαιολογήσουμε, να την εξυψώσουμε, αλλά είναι πάντα εκεί, ως δυνατότητα και ως πηγή. Η βία και ο πόνος δεν ισοδυναμούν πάντα με τον θάνατο και επίσης είναι απαραίτητα για τη ζωή. Είναι αδιάσπαστο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας.
Νιώθω ότι η Εποχή των Τυφώνων έχει να κάνει και με την έλλειψη αγάπης. Νομίζω ότι η αγάπη δεν αναφέρεται ποτέ, αλλά νιώθω ότι είναι η μόνη επιθυμία, η μόνη ανάγκη και για τη Μάγισσα φυσικά. Οι περισσότεροι από τους χαρακτήρες σας αναζητούν αγάπη και επιθυμούν να τους αγαπήσουν, αλλά δεν μπορούν γιατί δεν ξέρουν πραγματικά τι είναι αγάπη.
Ποιος ξέρει άραγε τι σημαίνει αληθινή αγάπη; Δεν νομίζω ότι ξέρουν. Ούτε εγώ νομίζω ότι ξέρω. Σκέφτομαι τη μητρότητα, για παράδειγμα. Στις μητέρες έχει ανατεθεί το βαρύ καθήκον να διδάξουν στα παιδιά τους τι είναι αγάπη, παρόλο που δεν έχουν αγαπηθεί οι ίδιες.
Έχουμε να κάνουμε με έναν φαύλο κύκλο της απώλειας της αγάπης;
Ναι, νομίζω ότι το βιβλίο το εκφράζει πολύ ξεκάθαρα: όχι μόνο το πώς είναι δυνατό να αγαπάς όταν δεν σε έχουν αγαπήσει, αλλά και πώς η φαντασίωση ή η επιθυμία να σε αγαπήσουν μπορεί να σε οδηγήσει να κάνεις φρικτά πράγματα στον εαυτό σου και στους άλλους, και αυτό να το δικαιολογείς ως αναζήτηση της αγάπης. Ή για να το πούμε αλλιώς, «πάθος».
Τι είναι η αληθινή αγάπη για εσάς;
Δεν μπορώ να προσποιηθώ ότι το ξέρω σίγουρα, αλλά θεωρώ ότι αληθινή αγάπη είναι εκείνη που δεν φοβάται να παραδοθεί και να φύγει.
Ένας Τυφώνας της Αγάπης θα ήταν μια λύση ή σας ακούγεται πολύ ρομαντικό;
Όχι, πραγματικά πιστεύω ότι τα πράγματα θα ήταν σίγουρα καλύτερα για όλους σε αυτό τον κόσμο, αν μπορούσαμε όλοι να βρούμε έναν τρόπο να αγαπάμε και να μας αγαπούν και αυτός ο τρόπος να ήταν αληθινός. Αλλά αυτή η αγάπη για την οποία μιλάω δεν έχει καμία σχέση με την έννοια της «ρομαντικής» ή της «παθιασμένης» αγάπης. Το πρόβλημα με τη ρομαντική αγάπη, όπως μας έχουν μάθει, είναι ότι ζητάει πάρα πολλά από την ίδια την αγάπη. Ζητάμε πάρα πολλά από την αγάπη και από τους αγαπημένους μας. Θέλουμε να μας γιατρέψουν, να μας εξαγνίσουν, να μας δώσουν αυτή την αίσθηση της ύπαρξής μας, και αυτό είναι αδύνατο.
Είναι σωστό να πούμε ότι χρησιμοποιήσατε το λογοτεχνικό στοιχείο της σιωπής για να δημιουργήσετε μυστήριο;
Ναι, νομίζω ότι χρησιμοποίησα έναν συνδυασμό μεταξύ σιωπής και θορύβου για να δημιουργήσω τον επιταχυνόμενο ρυθμό του μυθιστορήματος.
Με τι ασχολείστε αυτή τη στιγμή; Τι να περιμένουμε από εσάς στο μέλλον;
Αυτή τη στιγμή γράφω αρκετά πράγματα. Ένα από αυτά θα μπορούσε να είναι ένα μυθιστόρημα.
Υπάρχει ένα ελληνικό διήγημα, η Φόνισσα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Μια χήρα σκοτώνει νεογέννητα κοριτσάκια για να τα σώσει από τα μελλοντικά τους προβλήματα και τις οικογένειές τους. Πάντα τη φαντάζομαι με ένα πρόσωπο άγριων βράχων, πάντα βρεγμένο από το αλμυρό νερό της θάλασσας. Διαβάζοντας το βιβλίο σας, αυτή η εικόνα πέρναγε συχνά από το μυαλό μου. Κάπως έτσι φαντάζομαι ως αναγνώστρια τη Μάγισσα: με ένα πρόσωπο σαν άγριο βράχο και ένα βέλος. Έχετε στο μυαλό σας το πρόσωπο της Μάγισσας;
Αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον σχόλιο, αλλά λυπάμαι, δεν μπορώ να συζητήσω τη φυσική εμφάνιση της Μάγισσας. Φυσικά, έχω μια καθαρή εικόνα του προσώπου της στο μυαλό μου, αλλά προτιμώ να μη την περιγράψω. Ένας συγγραφέας δεν πρέπει να λέει πάρα πολλά για ορισμένα πράγματα που υπάρχουν στα βιβλία του. Ας μιλάνε μόνο τα βιβλία.
Στο τέλος του βιβλίου, η Μάγισσα είπε κάτι σε εσάς προσωπικά ή είπατε εσείς κάτι σε εκείνη;
Φυσικά, ζήτησε κάτι και προσπάθησα να της δώσω ό,τι μπορούσα, αλλά ουσιαστικά δεν ειπώθηκαν λόγια μεταξύ μας.
