Βιβλία, τηλεοπτικά και θεατρικά σενάρια και τώρα κινηματογραφικά. Υπάρχει κάποιο είδος γραφής που θεωρείτε πιο απαιτητικό και γιατί;
Η κάθε φόρμα έχει τις απαιτήσεις της. Τα εργαλεία και οι αρετές της αφήγησης διαφοροποιούνται από την πεζογραφία, στο σενάριο και στη θεατρική γραφή, παρά τις ομοιότητές τους.
Στο τελευταίο σας βιβλίο, η πόλη, το αστικό τοπίο, η Αθήνα, αλλά και ο Πειραιάς αποτελεί μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Δεν λειτουργεί μόνο ως backround. Είναι κάτι που θέλατε να συμβεί;
Μου αρέσει να αναβιώνω τις εποχές και τις πόλεις με τον πλούτο τους, πραγματολογικά και δραματουργικά, με όλες τις λεπτομέρειες που σε κάνουν να αισθάνεσαι ότι ζεις την εποχή με όλες τις αισθήσεις σου. Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα ήθελα η πόλη να παίζει τον ρόλο του σιωπηλού κριτή. Η Αθήνα και ο Πειραιάς είναι πόλεις με συναρπαστικές ιστορίες και μυστικά—και πέρα από την αγάπη μου γι’ αυτές, τις θεωρούσα ιδανικό περιβάλλον.
Οι λέξεις έχουν ανάγκη μόνο από τη σειρά για να βγάλουν νόημα; Αν όχι τι άλλο θέλουν;
Οι λέξεις θέλουν φόρτιση και ενσυναίσθηση: η μαγεία τους ενεργοποιείται εκτιμώντας το πιθανό κόστος και βάρος τους, το πόσο θα διαπεράσουν, θα πληγώσουν ή θα γιατρέψουν. Και βεβαίως η σειρά και η θέση τους είναι ένα από αυτά τα υπερβατικά εργαλεία που αλλάζουν ιδιότητες και δυνάμεις από χέρι σε χέρι.
Ποια κοινά στοιχεία έχουν η σημερινή Αθήνα και ο Πειραιάς με την εποχή που διαδραματίζεται η ιστορία του «Πριν κοιμηθείς με τον διάβολο»;
Είναι πόλεις κι εποχές που ευνοούν μόνο τους προνομιούχους. Σε κάθε άλλη περίπτωση είσαι ή αναλώσιμος ή τυχερός.
Στο ίδιο βιβλίο από τους ήρωες λείπει η ελπίδα της αλλαγής. Μας λείπε και εμάς αυτό σήμερα;
Μοιάζει να λείπει και στο βιβλίο αλλά και στην εποχή μας, γιατί η ελπίδα δεν είναι ένα έμφυτο αντανακλαστικό. Καλλιεργείται και ανθίζει. Προϋποθέτει μια διαδρομή πτώσης, ανθρωπισμού και πίστης. Η ελπίδα έχει νόημα αν επενδύσεις σε αυτήν αντιμέτωπος με το σκληρό πρόσωπο της ζωής—αλλιώς πρόκειται για αφέλεια ή για προνόμιο. Δεν αποφασίζουμε τη θέση μας στον κόσμο, αλλά τη θέση των άλλων στη ζωή μας. Αυτό συμβαίνει και στον Φιλότιμο Βάκχο, τον ήρωα του βιβλίου, αλλά και στον σύγχρονο άνθρωπο. Μαθαίνει να ζει με όσα του απομένουν και τους χαρίζεται.
Η τηλεόραση σήμερα μπορεί να υποκαταστήσει το σινεμά; Ή το σινεμά δεν έχει να φοβηθεί σήμερα;
Η τηλεόραση έχει αλλάξει διεθνώς την τελευταία δεκαετία. Έχει γίνει πολύ πιο γενναία σε σύγκριση με τις μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές. Το κάθε μέσο έχει τη γοητεία του, χωρίς να απειλεί το ένα το άλλο. Ποτέ δεν σκέφτηκα για παράδειγμα ότι ο κινηματογράφος απείλησε το βιβλίο, κρίνοντας προσωπικά από τις διαφορετικές απαιτήσεις μου ως θεατής και ως αναγνώστης. Έρχεται επίσης μια εποχή που δεν θα αλλάξουν οι νόμοι της μυθοπλασίας, αλλά η θέση του θεατή και ο τρόπος συμμετοχής του. Η μυθοπλασία θα διαθέτει πάντα μια σαρωτική δύναμη αφύπνισης. Κατοικούμε όλοι μας στις ιστορίες κάποιων άλλων, για να έχουν νόημα οι μοναχικές μας διαδρομές στα μάτια τους.
Ποιο σενάριο έχετε ζηλέψει το τελευταίο καιρό και ποιον ήρωα;
Το «Στέμμα» και τη δραματουργική επεξεργασία των χαρακτήρων της σειράς. Είναι ένα από τα αγαπημένα μου είδη μυθοπλασίας—αυτή που χρησιμοποιεί ως αφορμή τα ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα για να τα φωτίσει εκ νέου.
Αν έπρεπε να απαντήσετε γρήγορα και χωρίς να σκεφτείτε στο ερώτημα αν δεν γράφατε τι θα κάνατε τι θα απαντούσατε; Εκτός από τις λέξεις, με τι άλλο «γράφουμε» οι άνθρωποι;
Δεν μπορώ να σας απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, γιατί οι λέξεις και η γραφή έπαιξαν τεράστιο ρόλο στη δική μου προβληματική εφηβεία και ακόμα περισσότερο στην ενήλικη ζωή μου. Με τις λέξεις μπόρεσα να αντιληφθώ την πολυπλοκότητα του κόσμου και να αντιδράσω απέναντι σε όσους μού έκαναν κακό. Κατέβηκα πιτσιρικάς στην Αθήνα με την ψευδαίσθηση ότι ποτέ δεν θα κατάφερνα να ζήσω σαν συγγραφέας, και η ικανότητά μου να λέω ιστορίες έγινε η καθημερινή μου ζωή και δουλειά, με έβγαλε από τα σύνορα, πέρα από κάθε φιλοδοξία και νεανικό όνειρο. Στις λέξεις οφείλω την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου, με όλες τις απίστευτες δυσκολίες και χαρές. Δεν είμαι παρεμπιπτόντως συγγραφέας, κάνοντας και μια άλλη δουλειά, ή έχοντας παράλληλα μια θέση πολιτική, θεσμική ή διοικητική. Ανήκω στους ανθρώπους που προσπάθησαν με κόστος να υπερασπιστούν το επαγγελματικό κομμάτι της τέχνης τους ως αποκλειστική δραστηριότητα, και δεν έχω κανένα λόγο να σκέφτομαι μια ζωή χωρίς τις λέξεις.
Ποιο είναι χειρότερο για ένα βιβλίο; Να μην διαβαστεί, να μη γραφτεί; Να μην αγαπηθεί; Να μην είναι καλό;
Να μην πραγματοποιεί την υπόσχεση που σου έδωσε στις πρώτες σελίδες.
Έχοντας διατελέσει μια αδιαμφισβήτητη συγγραφική πορεία στο εξωτερικό, πώς αποτιμάτε την ελληνική εκδοτική πραγματικότητα των τελευταίων χρόνων, όντας μέρος της;
Τη θαυμάζω, για να είμαι ειλικρινής. Φυσικά και απεχθάνομαι πρόσωπα και σπονσοραρισμένα προνόμια όσα χρόνια δουλεύω—κάποια από τα οποία μάλιστα μού έδωσαν την ώθηση να περιπλανηθώ και να επενδύσω το ταλέντο μου και εκτός Ελλάδας. Πολύ ειλικρινά όμως, δεν μπορώ να μην αναγνωρίσω τη γενναιότητα ορισμένων ανθρώπων, σε όλα τα επίπεδα δημιουργίας και παραγωγής του βιβλίου σε μια χώρα με τόσα οικονομικά προβλήματα όπως η Ελλάδα.
Στο τελευταίο σας βιβλίο υπάρχει ένα δίκτυο ανδρικής πορνογραφίας στα 30s στην Αθήνα. Είχατε κάποιο ιστορική μαρτυρία για αυτό;
Οι διαδικασίες ορισμού και ανάδειξης της ομορφιάς είχαν πάντα τις φωτεινές και τις σκοτεινές λεπτομέρειές τους, όπως φυσικά συνέβαινε και την περίοδο της νεοσύστατης κινηματογραφικής παραγωγής στην Ελλάδα. Το δίκτυο αυτό στο μυθιστόρημα αποτελεί κυρίως επινόηση, με μια ιστορική αναφορά όμως στα περιοδικά αντρικής σωματικής διάπλασης στην Αμερική και στην Ευρώπη, που αποτέλεσαν κατά καιρούς μια υπόγεια έκφραση της γκέι κουλτούρας και του υπόκοσμου που αναπτύχθηκε σε βάρος της.
Διανύουμε ένα νουάρ υγείας; Πώς έχετε βιώσει τους τελευταίους μήνες; Είχατε την πολυτέλεια να είστε δημιουργικός;
Η περίοδος αυτή έχει τα χαρακτηριστικά ενός δυστοπικού, τελεολογικού σχεδόν, θρίλερ. Συνειδητοποιήσαμε οι περισσότεροι πόσο βαθιά μάς συνδέοουν οι πιο απλές συνήθειες. Καταλάβαμε ότι το άγγιγμα είναι βασική απόδειξη του πολιτισμού μας. Παρόλο που τα μέτρα με απομόνωσαν και ανέτρεψαν κατά πολύ τη δουλειά και τη ζωή μου στο εξωτερικό, είμαι ευγνώμων: για το ότι είμαι υγιής, για το ότι έχω και με έχουν έγνοια, για το ότι μια μέρα θα λέω την ιστορία ενός κόσμου που τέλειωσε και ξεκίνησε, όχι από την αρχή αλλά από την ικανότητα των ανθρώπων να φροντίζουν ο ένας τον άλλον.
Το ότι δουλεύετε και έξω, σας έκανε πιο ικανό στο να βλέπετε τις παθογένειες της ελληνικής πραγματικότητας;
Τις διακρίνω, αλλά και τις συγκρίνω. Οι παθογένειες δεν αποτελούν ελληνικό μονοπώλιο.
Η συγγραφή μπορεί να βοηθήσει στην ίαση αυτών ή στην κατάδειξη τους; Είναι αυτό «υποχρεωτικό» χρέος για ένα συγγραφέα;
Ακόμα και τώρα η συγγραφή αποτελεί ένα από τα επικίνδυνα επαγγέλματα σε πολλά σημεία του πλανήτη, όπου διώκεται το δικαίωμα στην έκφραση, στον αυτοπροσδιορισμό και στην αμφισβήτηση. Από τις πιο απολυταρχικές εξουσίες μέχρι τις τυπολατρικές εκδοχές της πολιτικής ορθότητας, η μυθοπλασία πάντα ανανεώνει υπόγεια το δικαίωμα να αμφιβάλλουμε. Όσο απαρατήρητη και να είναι αυτή η τέχνη, τόσο θα μας συνδέει με τις βασικές ιδιότητες και τα θεμελιώδη συστατικά του κόσμου μας.
Επιστρέψατε μετά από πολλά χρόνια στο νουάρ. Υπήρξε παρεξηγημένο είδος; Η Ελλάδα περνά ένα παρατεταμένο νουάρ;
Το νουάρ είναι αυτό που με έκανε γνωστό σαν πιτσιρικά πριν από είκοσι χρόνια με το μυθιστόρημα και την τηλεοπτική σειρά «Επιφάνεια». Έπρεπε να κάνω μια μεγάλη διαδρομή σε άλλα είδη, σε δοκιμασίες και βραβεία, ώστε να επιστρέψω ακόμα πιο έντιμα και ένθερμα στο είδος. Μου αρέσουν πλέον τα παρεξηγημένα είδη—είναι δύσκολες αρένες και εξασκείς εντατικότερα τα εργαλεία και τις ικανότητές σου.
Μιλήστε μας για το εγχείρημα Road Narrows. Το κινηματογραφικό σενάριο είναι μια νέα πίστα; Από τι θα κρίνετε την επιτυχία του;
Την τελευταία δεκαετία απέρριπτα οποιαδήποτε πρόταση σχετικά με σενάρια. Είχα κουραστεί, ήμουν αποφασισμένος να μην επιστρέψω στο είδος. Ήθελα κάτι καινούργιο, που να ταιριάζει με το ύφος της διηγηματογραφίας μου τα τελευταία χρόνια στα αμερικανικά λογοτεχνικά περιοδικά. Το βρήκα όταν μου πρότεινε η Φέη Λέλιος και η Αντιγόνη Γαβριατοπούλου να συνεργαστούμε στο σενάριο μιας ανεξάρτητης παραγωγής που περιλάμβανε συντελεστές όπως η Emma Thompson και ο Τζορτζ Πελεκάνος. Αρχικά είπα ότι θα το αναλάβω ως εξαίρεση, αλλά μετά ήρθαν εξίσου υπέροχες προτάσεις. Προχωράω στη δουλειά μου και ωριμάζω—έτσι βλέπω τις εναλλαγές και τις προκλήσεις. Έχω ένα σπάνιο προνόμιο, να μου δίνει σημασία ο κόσμος επειδή αφηγούμαι τις ιστορίες του, και θα ήμουν προκλητικά αχάριστος αν δεν τις τιμούσα και αν δεν τις άφηνα να με αλλάξουν.
