Μαρία Πρωτόπαππα
«Προέρχομαι από έναν μαραθώνιο εξάντλησης. Τώρα, σιγά σιγά, βρίσκω χρόνο για να χαλαρώσω έπειτα από ένα βαρύ και παρατεταμένο burnout. Ακόμα δεν λειτουργεί πολύ καλά το μυαλό μου. Δεν έχω φοβερή διαύγεια, αλλά το αφήνω να συμβεί. Δεν αφήνω πολύ συχνά τα πράγματα να συμβούν. Μερικές φορές ψάχνω μηνύματα ακόμη και εκεί που δεν υπάρχουν. Δεν τα ψάχνω ακριβώς, αλλά αν δεν έχω στοιχεία, τα εφευρίσκω. Είναι ο δικός μου τρόπος να οργανώνομαι. Αυτό βοηθάει και στη σκηνοθεσία. Όσον αφορά αυτή την ιδιότητά μου, έχω ελλείψεις με την εικόνα. Με την εικαστικότητα περισσότερο. Συνήθως, αφήνω να με οδηγήσουν ο χώρος και τα νοητικά σχήματα που υπάρχουν παντού. Ταυτόχρονα όμως αφήνω να συμβεί και το απροσδόκητο. Ρίχνω και το ζάρι. Σε όλα τα πράγματα, όσο καλοσχεδιασμένα και αν είναι, αφήνω να υπάρξουν ρωγμές ώστε να προκύψει κάτι τυχαίο. Όποτε έρχομαι μπροστά σε αυτή τη στιγμή έμπνευσης, είναι συναρπαστικό. Τόσο όταν συμβαίνει, αλλά και όταν δεν συμβαίνει. Το απροσδόκητο προκύπτει πάντα από τους ανθρώπους. Όποιον καμβά και να έχεις, τα σχήματα και τα χρώματα είναι οι άνθρωποι. Αυτοί είναι οι μεταβλητές που δεν είναι ποτέ στατικές. Εξαρτάται πάντα σε ποια στιγμή τούς συναντάς, σε τι φάση, σε ποιους σχηματισμούς, σε ποιες θερμοκρασίες, σε τι χημεία βρίσκονται με τους γύρω τους. Σε όλες αυτές τις μεταβλητές αφήνομαι και μαθαίνω να
τις δέχομαι.
Στο έργο του Λόρκα, το οποίο σκηνοθετώ στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν, υπάρχουν έντονες γεωμετρίες. Όταν άρχισα να μελετάω τον συγκεκριμένο συγγραφέα, βρέθηκα προ εκπλήξεως. Ήταν αναπάντεχη η γεωμετρία του. Είχε αντιφατικούς σχηματισμούς. Από τη μία υπάρχουν οι στέρεοι όγκοι και από την άλλη οι ήρωες και οι ιστορίες τους, που κινούνται σε ομόκεντρους κύκλους μέσα από το φίλτρο της Ιστορίας, του πολίτη, της μικρής κοινωνίας, της οικογένειας, της χώρας, της Ευρώπης, όλου του κόσμου. Το ένα μπαίνει μέσα στο άλλο και για να τα καταλάβεις όλα αυτά χρειάζονται οι αναφορές. Στην παράσταση, τη μητέρα την υποδύεται ένας άντρας. Και ο ίδιος ο Λόρκα, τα φύλα δεν τα αντιλαμβάνεται ως αντίθετα, αλλά χρησιμοποιεί την ποιότητα της συστροφής σε ό,τι τα αφορά. Δεν αντιστρέφει. Συστρέφει. Πολύ συχνά μιλάει για τον εαυτό του μέσα από γυναικεία πρόσωπα. Ο εαυτός του μπαινοβγαίνει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους μέσα στους γυναικείους χαρακτήρες του έργου.
Το σύμβολο της μητέρας υπάρχει και συστρέφεται επίσης. Πότε ως μητέρα Παναγία εξαγιασμένη και πότε ως το αντίθετο. Παίζει με τις ιδιότητες και τα στερεότυπα των φύλων για να δημιουργήσει μια παράξενη ισορροπία. Ακόμη και την εξουσία δεν την ταυτίζει με την αρρενωπότητα. Βάζει τη γυναίκα, τη μητέρα, να φέρεται ως δικτάτορας, αλλά φροντίζει να μας υπενθυμίζει ότι αυτή η γυναίκα έχει αναλάβει μια υποχρέωση: να διευθύνει, να συντηρήσει έναν οίκο, μια περιουσία, το παρελθόν, την παράδοση, τον καθολικισμό, την πατριαρχία, την ίδια τη χώρα. Καλείται να τα κάνει όλα αυτά ως διαχειρίστρια κληρονομώντας τον πατέρα και τον παππού της. Τα κάνει ως μια άλλη πατριάρχης. Ασκεί την εξουσία ενός ήδη καταπιεσμένου προσώπου. Επίσης, δεν καταχράται την εξουσία που έχει πάνω στα παιδιά και τους πολίτες, αλλά προσπαθεί να τους προστατέψει. Και πάλι, όμως, ο Λόρκα δεν προσπαθεί να την αγιοποιήσει, ούτε αυτήν ούτε τις κόρες της. Και αυτόαποδεικνύει πόσο αγαπάει τις γυναίκες.
Πουκάμισο και φούστα, όλα JW ANDERSON, attica.
Δεν έχουμε συνηθίσει να ακούμε σκοτεινές ιστορίες μητρότητας. Πέφτει πολύ μεγάλο βάρος σε όσες αναλαμβάνουν αυτή την ιδιότητα και την ίδια στιγμή αφαιρείται η ευθύνη από την υπόλοιπη κοινωνία. Τα παιδιά, όμως, θα έπρεπε να είναι περιουσία μιας ολόκληρης κοινωνίας και όχι αποκλειστική ευθύνη της μητέρας τους. Υπάρχει μια καταπίεση στο να είναι οι μητέρες τέλειες και αυτοθυσιαστικές και δεν υπάρχει καμία κατανόηση απέναντί τους όταν αυτό δεν συμβαίνει. Λες και θα έπρεπε με το που γεννάμε να γινόμαστε θεότητες. Κάτι που δεν μπορεί να συμβεί στην πραγματικότητα και μας γεμίζει ενοχές. Μας βαραίνει με καθήκοντα υπεράνθρωπα. Το γυναικείο βίωμα δεν υπάρχει στο ελληνικό θέατρο αδιαμεσολάβητο. Γίνονται προσπάθειες και παρατηρώ ότι υπάρχει
ενθάρρυνση γυναικών συγγραφέων να παρουσιάσουν και θεματικές καθαρά γυναικείες. Για πολλά χρόνια, αυτά που ζούμε και μας απασχολούν θεωρούνταν δεύτερης διαλογής θέματα και είναι ακόμα. Εκτός και αν επρόκειτο για πολύ ακραία πράγματα. Για τα καθημερινά, όμως, που μας απασχολούν δεν νομίζω ότι έχουν ειπωθεί αρκετά. Ωστόσο χαράζεται ο δρόμος, έχει μπει το νερό στο αυλάκι.
Πολύ σημαντικές είναι και οι συμμαχίες μεταξύ μας, ώστε να είμαστε πιο δυνατές και να αλληλοϋποστηριζόμαστε. Ωστόσο, μας λείπει ακόμα η αυτοπεποίθηση. Λαμβάνοντας υπόψη τον εαυτό μου, συνειδητοποιώ ότι έχω πολύ δρόμο μπροστά μου ώστε να νιώθω ότι είμαι ισότιμη ύπαρξη απέναντι σε ένα πατριαρχικό αρσενικό. Έχουμε γαλουχηθεί να φτάνουμε τις διεκδικήσεις μας μέχρι ενός ορίου. Μας κρατάει ήσυχες η αστική έμφυλη ευγένεια και η υποταγή. Γιατί υπάρχουν βαθιά μέσα μας, στην ψυχή και στα σώματά μας.
Ο Σασμός, έπειτα από τρεις σεζόν φτάνει στο τέλος του. Ακόμα δεν έχω σκεφτεί τι θα μου αφήσει η ηρωίδα μου. Θα κρατήσω, για να είμαι ειλικρινής, τα αποτυπώματα της πρώτης σεζόν. Η ελληνική μυθοπλασία, δεν θα κρυφτώ, υποτάσσεται ίσως περισσότερο από ό,τι πρέπει στη φθορά.
Μετά το τέλος αυτού του ταξιδιού, όμως, θα μου λείψουν οι άνθρωποι. Πάντα είναι οι άνθρωποι που κάνουν τη διαφορά. Για το μέλλον, αυτό που σκέφτομαι είναι εγώ και η οικογένειά μου να πάρουμε μια απόσταση για λίγο, μακριά από την πόλη. Να βρεθούμε σε ένα περιβάλλον που θα μας επιτρέψει να έρθουμε πιο κοντά στην αυθεντικότητά μας. Έχω πολλή όρεξη να το χαρίσω αυτό στην οικογένειά μου. Το ίδιο θα ευχόμουν και για την οικογένεια της Μπερνάρντα Άλμπα. Ίσως όλες αυτές τις γυναίκες σε αυτό το σπίτι να τις έσωζε η φύση, η βλάστηση, το νερό. Η επαφή με τα στοιχεία της φύσης. Η ελευθερία».
Χριστίνα Χειλά – Φαμέλη
«Η ηρωίδα μου στο Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα συμβολίζει την ελευθερία. Είναι η μικρότερη κόρη της οικογένειας μέσα από την οποία μιλάει ο ίδιος ο συγγραφέας, ο Λόρκα. Δεν είναι τυχαίο ότι η πιο μικρή είναι αυτή που επαναστατεί. Αυτή που κάνει την απόπειρα να φύγει από το σπίτι. Η νιότη είναι το νέο, το καινούριο, το μέλλον. Είναι το αύριο. Το σπίτι για εκείνη και τις αδερφές της είναι μια φυλακή. Για οχτώ χρόνια, λόγω πένθους, δεν της επιτρέπουν να βγει από το σπίτι. Σαν να της παίρνουν την πιθανότητα να ζήσει. Της στερούν την ίδια τη ζωή. Την ίδια στιγμή δεν βλέπει κάποια από τις μεγαλύτερες αδερφές της να έχει καταφέρει να ξεφύγει από την καταπιεστική εστία τους. Καμία δεν έχει τη δική της πορεία, αλλά παρ’ όλα αυτά, εκείνη το επιχειρεί. Το σκάει. Επαναστατεί. Δεν καταπιέζεται ποτέ στην πραγματικότητα. Δεν φτάνει σε αυτό το σημείο, γιατί δρα. Οι αδερφές της φιλοσοφούν. Εκείνη κάνει πράξεις. Κάνει έρωτα. Διεκδικεί. Το πληρώνει, βέβαια, ακριβά όταν καταλαβαίνει ότι όλο αυτό είναι μάταιο. Βάζει η ίδια τέλος στη ζωή της όχι επειδή πιστεύει, από παρεξήγηση, ότι ο εραστής της πέθανε. Αυτό είναι το προφανές. Η αποκάλυψη αυτής της ματαιότητας είναι μία ακόμα δράση της. Εγώ προσωπικά τη ματαιότητα τη βλέπω σήμερα. Δεν ξέρω αν τη νικάω. Μάλλον εθελοτυφλώ. Τα ψυχοσωματικά μού το θυμίζουν αργότερα ότι το κάνω. Από την άλλη, αυτή η γνώση, με έναν τρόπο, απελευθερώνει
την ηρωίδα μου.
Σκεπτόμενη τι είναι ελευθερία φέρνω συνήθως στο μυαλό μου το αντίθετο από αυτό που θεωρώ σαν τέτοια. Όταν σκέφτομαι την ελευθερία, σκέφτομαι τους ανθρώπους που δεν έχουν την ελευθερία να χορέψουν, να κάτσουν στον ήλιο, να κοιμηθούν ήσυχοι τα βράδια, να απολαύσουν το αυτονόητο. Ελευθερία είναι αυτές οι μικρές απολαύσεις, οι πιο αυτονόητες. Πίσω από κάθε απόλαυση υπάρχει μια ελευθερία, αλλιώς δεν υπάρχει τίποτα. Η ματαιότητα θα μπορούσε να είναι μια σχεδόν αντίθετη έννοια από την ελευθερία. Το ότι εθελοτυφλώ εγώ προσωπικά απέναντι στην πρώτη είναι ένας μηχανισμός που έχω από πολύ μικρή. Όταν κάτι με πληγώνει και με σοκάρει, κάνω ότι δεν υπάρχει. Δεν είναι λύση αυτό, αλλά το κάνω. Είναι αυτόματη αντίδραση.
Ντένιμ πουκάμισο, AMI PARIS, attica.
Πολλά είναι μάταια, αλλά πρέπει να παλέψουμε για το αντίθετο. Ξέρουμε από πολύ νωρίς ότι θα πεθάνουμε. Η ίδια η ύπαρξη θα μπορούσε να είναι μάταιη, αλλά είναι ένα υπέροχο δώρο μέσα στο οποίο ψάχνουμε να βρούμε ένα νόημα που μπορεί να μην το βρούμε και ποτέ. Ίσως και να μη χρειάζεται, κιόλας. Νόημα μπορεί να έχει η ίδια η αναζήτηση. Και αυτό κολλάει πολύ με την Αδέλα, την ηρωίδα μου, που αναζητά, ψάχνει και πράττει. Εγώ δεν δρω όσο αυτή, αλλά προσπαθώ πολύ, συνειδητά πια. Είμαι σε αυτόν το δρόμο. Εκεί έξω υπάρχουν άνθρωποι που διεκδικούν. Από την άλλη, υπάρχουμε και εμείς -βάζω και τον εαυτό μου μέσα σε αυτούς- που είμαστε λίγο πιο αποβλακωμένοι. Η κακή χρήση του Ιnternet και όλη αυτή η υπερπληροφόρηση μας αδρανοποιεί. Ζούμε μέσα σε έναν
αχταρμά που όλα έχουν χάσει την αξία και την ουσία τους.
Αυτό το έργο του Λόρκα είναι πολιτικό. Εκείνος, παρότι προερχόταν από μια εύπορη οικογένεια, επέλεξε να γράψει για τη φτώχεια, την πείνα, την εξουσία και τις αδικίες. Εδώ μιλάει και για την καταπίεση. Σήμερα, τη μεγαλύτερη καταπίεση μας τη δημιουργεί το πένθος που μας προκαλεί ο καπιταλισμός. Ο Λόρκα, επίσης, λάτρευε τις γυναίκες. Το ότι τις αγαπάει τόσο ειλικρινά αποδεικνύεται από το ότι δεν τις παρουσιάζει αγίες. Καμία δεν είναι αψεγάδιαστη. Έχουν πολλά στραβά.
Πουκάμισα, φούστες και μπαλαρίνες, όλα DIOR, Dior Βoutique.
Όσον αφορά την Αργυρώ στον Σασμό, πλησιάζω μαζί της προς την ολοκλήρωση ενός ταξιδιού. Ήρθε η ώρα να κλείσει αυτός ο κύκλος. Είμαι έτοιμη για κάτι καινούριο. Για νέες συνεργασίες που θα με εξελίξουν και νέους ανθρώπους που θα με κάνουν καλύτερη, όπως συνέβη με τη Μαρία Πρωτόπαπα, τη μαμά μου στο σίριαλ, και σκηνοθέτριά μου σε αυτή την παράσταση. Την ευχαριστώ για όλα, αλλά κυρίως γιατί η Αδέλα μού έβαλε στην τσέπη της καρδιάς μου πιο βαθιά την αρετή και την τόλμη που χρειάζομαι για την ελευθερία, την οποία επιδιώκω συνεχώς. Νιώθω όλο και πιο ελεύθερη».
ΦΩΤΟΓΡAΦΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΠΛΑΝΙΔΗΣ/THIS IS NOT ANOTHER AGENCY
STYLING ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΣ
Μακιγιάζ-Μαλλιά: Άννα Μπακατσάκη/ Βeehive Αrtists
Κεντρική φωτογραφία: Η Μαρία Πρωτόπαππα και η Χριστίνα Χειλά-Φαμέλη φορούν πουκάμισα, φούστες και μπαλαρίνες, όλα DIOR, Dior Βoutique.
