Έχει ατροφήσει η ευγνωμοσύνη μας ή ήταν πάντα παραγνωρισμένη ως αρετή;
Για να βιώσουμε την ευγνωμοσύνη πρέπει να υπάρχει χρόνος και χώρος στη ζωή μας, ώστε να μπορούμε να σταθούμε λίγο και να εκτιμήσουμε όσα έχουμε ήδη – όχι μόνο τα υλικά αγαθά, αλλά και τους ανθρώπους που υπάρχουν γύρω μας ή άλλες καταστάσεις. Αυτό συνήθως δεν είναι μέσα στις προτεραιότητές μας στην καθημερινότητα όταν ασχολούμαστε με πολλά πράγματα συγχρόνως και βρισκόμαστε σ’ έναν ατελείωτο αγώνα για να τα προλάβουμε όλα. Οπότε, θα έλεγα ότι η ευγνωμοσύνη έχει μπει κάπως σε δεύτερη μοίρα –αν δεν έχει ξεχαστεί εντελώς- τα τελευταία χρόνια, όπως και καθετί άλλο που χρειάζεται μια ηρεμία για να μπορέσουμε να το νιώσουμε.
Γιατί νιώσατε την ανάγκη να την αποκαταστήσετε ανάμεσα σε άλλες αρετές;
Για κάποιους η ευγνωμοσύνη ως έννοια είναι ξεχασμένη, για άλλους προτεραιότητα ζωής. Μερικές φορές έχει παρεξηγηθεί κιόλας ως κάτι ρομαντικό ή αφελές. Με το βιβλίο μου ήθελα με κάποιον τρόπο να αποκατασταθεί ως έννοια και να βρει τη θέση της στη ζωή του καθενός. Έχει ειπωθεί ότι είναι μια αρετή, ένα συναίσθημα ή μια αντίδραση, όμως είναι κυρίως μια στάση απέναντι σε ό,τι συμβαίνει, σε όποιον συναντάμε και, εν τέλει, απέναντι στην ίδια τη ζωή. Όταν επιλέγει κανείς να κοιτάζει με μάτια ευγνωμοσύνης, βλέπει μέσα από ένα πρίσμα θετικής στάσης κι αισιοδοξίας. Αυτή την οπτική ήθελα να μοιραστώ μέσα από το βιβλίο.
Καλλιεργείται η ευγνωμοσύνη; Με ποιον τρόπο;
Η ευγνωμοσύνη είναι σαφώς κάτι που εξελίσσεται μέσα μας και με το πέρασμα του χρόνου, αναλόγως γινόμαστε περισσότερο ευγνώμονες ή αγνώμονες. Είναι μία ψυχική και πνευματική κατάσταση η οποία μπορεί να ανθίσει αν φροντίσουμε να την καλλιεργήσουμε. Υπάρχουν πολλοί πρακτικοί τρόποι για να το κάνει αυτό κανείς, αλλά στο βιβλίο εστιάζω στον γραπτό λόγο ως έναν από τους πιο αποτελεσματικούς. Στις τελευταίες σελίδες προτείνω ασκήσεις εκφραστικής γραφής που μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε ώστε να βοηθηθεί και πρακτικά να εντάξει την ευγνωμοσύνη περισσότερο στη ζωή του.
Αυτές τις ημέρες, με μια πανδημία σε εξέλιξη, τι είναι αυτό που την καθιστά πιο απαραίτητη από ποτέ; Αλλάζει ο ορισμός της και ο τρόπος που εκφράζεται ανάλογα με την εποχή και τις συνθήκες ή από άνθρωπο σε άνθρωπο;
Ο ορισμός της ευγνωμοσύνης αλλά και ο τρόπος που εκφράζεται είναι διαχρονικοί, καθώς, αν ανατρέξουμε στο παρελθόν, θα δούμε ότι πάντοτε ο άνθρωπος είχε την ανάγκη να εκφράζει την ευγνωμοσύνη του κυρίως απέναντι σε κάτι ανώτερο. Εξάλλου κάπως έτσι γεννήθηκαν και οι θρησκείες. Εκείνο που αλλάζει από εποχή σε εποχή και από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι το αντικείμενο της ευγνωμοσύνης, καθώς κάθε φορά υπάρχουν διαφορετικές ανάγκες, επιθυμίες αλλά και απολαβές. Η περίοδος που διανύουμε με την πανδημία του κορονοϊού είναι κομβική σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, όπως και κάθε μεταβατική περίοδος. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με πολλές ανατροπές και με την αγωνία για το άγνωστο αύριο. Όμως, τώρα είναι που η ευγνωμοσύνη μπορεί να φανεί πιο χρήσιμη από ποτέ. Καθώς πολλές φορές θεωρούμε κάποια πράγματα δεδομένα, μπορεί να μας βοηθήσει να στρέψουμε την προσοχή μας σε ό,τι έχουμε ήδη και να το εκτιμήσουμε. Επιπλέον, η ευγνωμοσύνη είναι χρήσιμη όχι στο να μη βλέπουμε τις δυσκολίες, αλλά να μπορέσουμε να προχωρήσουμε τη ζωή μας παρά αυτές και να πάρουμε μαθήματα και από τα καλά και από τα δυσάρεστα.
Εσείς πώς θα ορίζατε την ευγνωμοσύνη;
Είναι σαν να κρατώ έναν μεγεθυντικό φακό και να εστιάζω σε ό,τι θετικό υπάρχει κι έτσι αυτό μεγεθύνεται. Είναι περισσότερο μία ψυχική και πνευματική κατάσταση κατά την οποία επεξεργάζομαι και αναγνωρίζω όσα καλά έχω ή μου έχουν προσφερθεί και θέλω να ανταποδώσω αυτό το καλό που μου συμβαίνει.
Στο τέλος του βιβλίου «Ευγνωμοσύνη» δίνετε ασκήσεις εκφραστικής γραφής. Τι είναι η ψυχοθεραπευτική γραφή;
Τις ευεργετικές ιδιότητες του γραψίματος μπορεί να τις έχει διαπιστώσει όποιος γράφει, όμως στην περίπτωση της θεραπευτικής γραφής πάμε ένα βήμα παραπέρα, διεισδύοντας στον ψυχικό κόσμο. Το γράψιμο σ’ αυτή την περίπτωση είναι πολύ δομημένο και αναλόγως με τον στόχο χρησιμοποιούνται συγκεκριμένες τεχνικές που έχουν αναπτυχθεί από ειδικούς. Είναι η βασική μέθοδος με την οποία δουλεύω ως ψυχολόγος και ουσιαστικά χρησιμοποιώ τον γραπτό λόγο ως εργαλείο έκφρασης των συναισθημάτων και των σκέψεων. Στο τέλος του βιβλίου επέλεξα να παραθέσω κάποιες γραπτές ασκήσεις για την έκφραση της ευγνωμοσύνης, ώστε να βοηθηθεί και πρακτικά όποιος θέλει να την εντάξει περισσότερο στη ζωή του.
Ο υπότιτλος του βιβλίου είναι «Για μια ζωή γεμάτη ικανοποίηση». Ζούμε ανικανοποίητοι χωρίς ευγνωμοσύνη;
Αν κάποιος δεν είναι ευγνώμων με αυτά που έχει, τότε είναι πιθανόν να μην είναι ευγνώμων και με αυτά που πρόκειται ν’ αποκτήσει, είχε πει ο Αμερικανός πολιτικός Frank Clark και δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο. Αν δεν εκτιμούμε αυτά που ήδη έχουμε, σημαίνει ότι κάτι μας διαφεύγει·και δεν θα μπορέσουμε να βρούμε ικανοποίηση ούτε σε κάτι επόμενο. Η ικανοποίηση σχετίζεται άμεσα με την ευγνωμοσύνη και είναι ένα μεγάλο ζητούμενο για τον σύγχρονο άνθρωπο που από τη μία έχει μπροστά του άπειρες επιλογές και ανέσεις και από την άλλη δεν μπορεί να τις εκτιμήσει και να τις χαρεί, είτε γιατί δεν έχει τον χρόνο είτε γιατί επιθυμεί συνεχώς κάτι νέο.
Εσείς, αυτή τη στιγμή που απαντάτε σε αυτές τις ερωτήσεις, για ποιο πράγμα αισθάνεστε ευγνωμοσύνη;
Το πρώτο πράγμα είναι η ίδια μου η ύπαρξη. Επειδή μόλις τελείωσα το γράψιμο του βιβλίου και πριν από τον κορονοϊό αντιμετώπισα ένα θέμα υγείας, επανεκτίμησα την ευκαιρία που μου δίνεται κάθε μέρα να ζω και να αναπνέω. Στη συνέχεια, ήρθε η περίοδος της καραντίνας και αυτή η εκτίμησή μου δυνάμωσε κι άλλο. Αν το καλοσκεφτούμε, τα πάντα ξεκινούν μόνο και μόνο από το γεγονός της ύπαρξής μας.
