Με μια θεατρική παράσταση-ντοκιμαντέρ στο Θέατρο Νέου Κόσμου, η σκηνοθέτρια Μάρθα Μπουζιούρη επιχειρεί να καταγράψει, να προσεγγίσει το προσωπικό και συλλογικό τραύμα της γυναικοκτονίας και το κάνει μέσα από τις μαρτυρίες, τα λόγια, τα συναισθήματα πέντε γυναικών και μητέρων που βίωσαν την υπέρτατη απώλεια, τη δολοφονία του παιδιού τους: Κούλα Αρμουτίδου (μητέρα Ελένης Τοπαλούδη), Ελένη Κρεμαστιώτη (μητέρα Ερατούς Μανωλακέλλη), Κατερίνα Κώτη (μητέρα Ντόρας Ζαχαριά), Αλεξάνδρα Μάκου (μητέρα Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου) και Ρόζα Φωτιάδου (μητέρα Σοφίας Σαββίδου). Στο δύσκολο, απαιτητικό και ευαίσθητο αυτό εγχείρημα η Μάρθα Μπουζιούρη έχει μαζί της μια καλλιτεχνική ομάδα που αποτελείται αποκλειστικά από γυναίκες ηθοποιούς και δημιουργικούς συντελεστές. Μιλήσαμε με την ίδια και τις ηθοποιούς της παράστασης για τον τρόπο που επέλεξαν να προσεγγίσουν τη συμμετοχή τους, αλλά και τη κοινή, βιωματική τους εμπειρία σε μια τέτοια παράσταση για ένα επίπονο, επίκαιρο και εκκωφαντικά επείγον θέμα.
Μάρθα Μπουζιούρη, σκηνοθέτρια
Με ποιες “διαφορετικές” ποιότητες μπορεί μια παράσταση-ντοκιμαντέρ να κυοφορήσει το πένθος, την απώλεια αλλά και ένα συλλογικό τραύμα.
Με εκείνες που υπαγορεύουν η θερμοκρασία, η ανάγκη και η επιθυμία των ανθρώπων που τα βιώνουν. Αυτά είναι που δίνουν σχήμα στη δημιουργική οπτική. Η Pietà ακούμπησε στη σκηνή το συλλογικό τραύμα της γυναικοκτονίας μέσα από ένα δρόμο βαθιά προσωπικό: μέσα από πέντε σπουδαίες γυναίκες που βρήκαν τη δύναμη να επι-κοινωνήσουν το υπέρτατο τραύμα τους με αφοπλιστική ειλικρίνεια, με απλότητα και αξιοπρέπεια, χωρίς συναισθηματικές εκκλήσεις. Οι γυναίκες αυτές τιμούν τα κορίτσια τους, και μαζί κάθε άλλη γυναίκα, σπάζοντας με τόλμη τα στερεότυπα που επιφυλάσσει η κοινωνία για «το πρότυπο της μάνας που έχει χάσει το παιδί της», γιορτάζοντας τη δύναμη της γυναικείας φιλίας και αλληλοφροντίδας, μετασχηματίζοντας το πένθος σε συλλογική δράση, σε δημόσιο αγώνα «για να μη χαθεί ένα ακόμα κορίτσι», «για να μεγαλώσει ένα αγόρι με σεβασμό και αγάπη προς το άλλο φύλο». Όλα τα παραπάνω είναι πολιτική στάση, και ελπίζω – για όλους όσοι γίνονται κάθε βράδυ κοινωνοί της εμπειρίας αυτού του γενναίου μοιράσματος στη σκηνή – πολύτιμο μάθημα ζωής.
Τι ήταν αυτό που δεν θέλατε να συμβεί σε αυτή την παράσταση;
Πριν ακουμπήσει η Pietà στη σκηνή, η μεγαλύτερη έγνοια μου ήταν να μην βλάψω με οποιονδήποτε τρόπο, συναισθηματικά ή ηθικά, εκείνες οι οποίες με εμπιστεύτηκαν. Τώρα που αυτός ο φόβος όχι μόνο εξανεμίστηκε αλλά έδωσε τη θέση του σε μια θεραπευτική πληρότητα που είναι δύσκολο να βάλω σε λέξεις – σε μια συνειδητοποίηση πως αυτό το ταξίδι που κάναμε μας άφησε όλες πιο δυνατές, πιο ενωμένες, – δεν απεύχομαι κάτι ούτε ανησυχώ πια. Περπατάω πλάι-πλάι με άλλες γυναίκες, και νιώθω μόνο περηφάνια, ζεστασιά και απέραντη ευγνωμοσύνη.
Πόσο σημαντική υπήρξε η μεταξύ σας σχέση, η σύνδεση για την επίτευξη του τελικού αποτελέσματος;
Πριν από το εκάστοτε καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, αδιαπραγμάτευτο ζητούμενο για εμένα παραμένει η δημιουργία ενός κλίματος οικειότητας, αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού ανάμεσα στα μέλη της ομάδας. Στην Pietà το παραπάνω ζητούμενο εκπληρώθηκε με τον πιο όμορφο και αλληλοϋποστηρικτικό τρόπο, αφού η σύνδεση των μελών της ομάδας και η βιωματική εμπλοκή μας άγγιξαν πρωτοφανή και όχι αυτονόητα όρια. Αυτή η σύνδεση έχει καθορίσει αυτό που έφτασε να είναι η παράσταση, αντανακλώντας τους ανθρώπους πίσω από τις δημιουργικές ιδιότητες, τα βιωμένα συναισθήματα, αλλά και κομμάτια της διαδρομής που διανύσαμε παρέα. Άλλωστε, αυτό που συμβαίνει επάνω στη σκηνή είναι αξεδιάλυτα δεμένο με την πρώτη ύλη που το διαμόρφωσε εκτός σκηνής – τις συναντήσεις, τις πρόβες, τα γέλια και τα δάκρυά μας, τις ρωγμές, τις σιωπές, και τις αγκαλιές μας.
Νικολίτσα Αγγελακοπούλου, ηθοποιός
Με ποιες “διαφορετικές” ποιότητες μπορεί μια παράσταση-ντοκιμαντερ να κυοφορήσει το πένθος, την απώλεια αλλά και ένα συλλογικό τραύμα.
Θεωρώ ότι η δύναμη του θεάτρου-ντοκιμαντέρ είναι η ενασχόληση του με θέματα των οποίων “τα συμπτώματα” βρίσκονται σε εξέλιξη. Αναπόφευκτα, λοιπόν συμμετέχοντας σε μία παράσταση αυτού του είδους χρησιμοποιείς άλλες ποιότητες. Το πένθος, η απώλεια και το συλλογικό τραύμα στην παράσταση Pietà είναι κάτι ζωντανό, δεν ανήκει σε παρελθοντικό χρόνο, δεν βιώθηκε και τελείωσε, δεν καλείσαι να το αναπαραστήσεις με συναισθηματική μνήμη αλλά να το διαχειριστείς επί σκηνής γιατί πάλλεται ακόμη, δίπλα σου, μέσα σου και απέναντί σου. Είναι το πιο ισχυρό και σημαντικό κομμάτι, θα έλεγα ακόμη και ο πυρήνας σε μία τέτοιου είδους παράσταση.
Τι ήταν αυτό που δεν θέλατε να συμβει σε αυτήν την παράσταση ;
Δεν θέλαμε σε καμία περίπτωση ένα τέτοιο έργο που διαπραγματεύεται την έμφυλη βία και τις συνέπειές της τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο να ερμηνευθεί ή να μεταβολιστεί ώς ένα έργο που διαχωρίζει ή/και οξύνει τη σχέση των φύλων ως αποτέλεσμα των στερεοτυπικών χαρακτηριστικών τους, Αντιθέτως, προσπαθήσαμε και δουλέψαμε πολύ ώστε να φωτίσουμε αυτά τα στερεότυπα που προσωπικά πιστεύω πως αν κάποιος/α αποφασίσει να τα επεξεργαστεί, θα καταλήξει στην πραγματική ρίζα του προβλήματος, την πατριαρχία.
Πόσο σημαντική υπήρξε η μεταξύ σας σχέση, η σύνδεση για την επίτευξη του τελικού αποτελέσματος;
Η σχέση και η σύνδεση όλης της ομάδας (μητέρες των κοριτσιών, καλλιτεχνικές συνεργάτιδες, ηθοποιοί) είναι καταλυτική για το τελικό αποτέλεσμα της Pietà. Χρησιμοποιώ ενεστώτα διότι σε αυτήν την παράσταση δεν αντιλαμβάνομαι το τελικό αποτέλεσμα ως ένα έργο που φτάνει στην πρεμιέρα του και μετέπειτα χαράσσει τον δρόμο του. Το έργο τρέφεται και εξελίσσεται μέρα με τη μέρα χάρις σε αυτήν την σύνδεση και η σύνδεση μας τρέφεται και εξελίσσεται χάρις σε αυτό το έργο. Υπάρχει μία εκούσια και αβίαστη στήριξη αυτής της σχέσης, σαν μια σιωπηλή συμφωνία από όλες μας. Και αυτό επιβεβαιώνεται μέσα μου κάθε φορά που οι μαμάδες των κοριτσιών για παράδειγμα ή κάποια άλλη συνετελεστίς έρχονται να ξαναδούν την παράσταση. Αυτές τις φορές – και είναι πολλές- η σκηνή του θεάτρου αλλάζει όρια, φτάνει ως τις θέσεις τους και αυτό είναι απόροια αυτής της σύνδεσης. Είναι μία πρωτόγνωρη για μένα αλληλεπίδραση που πλέκει με έναν σπάνιο και υπέροχο τρόπο την προσωπική μου υπόσταση και εξέλιξη μέσα σε μία ομάδα όπου όρια καλλιτεχνικά, επαγγελματικά και κυρίως ανθρώπινα σβήνουν το ένα μέσα στο άλλο αρμονικά και αθόρυβα.
Μαριάνθη Παντελοπούλου, ηθοποιός
Με ποιες “διαφορετικές” ποιότητες μπορεί μια παράσταση-ντοκιμαντέρ να κυοφορήσει το πένθος, την απώλεια αλλά και ένα συλλογικό τραύμα.
Με όσες διαφορετικές ποιότητες μπορούμε ή δεν μπορούμε φανταστούμε ότι υπάρχουν στην παλέτα της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι εντυπωσιακό το πως συνεχίζει να μάς εκπλήσσει η πραγματικότητα! Σε μια παρασταση ντοκιμαντερ το υλικό έρχεται ωμό και ακατεργαστό από τους ανθρώπους που το βιώνουν και μας το μεταφέρουν. Και ενώ υπάρχουν κοινοί δρόμοι να διαχειρίστουμε το τραύμα, την απωλεια, το πενθος, ταυτόχρονα για την καθεμία και τον καθένα μας αυτός ο δρόμος είναι μοναδικός, μοναχικός και με τις δικές του ξεχωριστές αποχρώσεις.
Τι δεν θα θέλατε να συμβεί σ αυτήν την παράσταση?
Αλήθεια, νομίζω πως δεν υπάρχει κάτι, το οποίο να μού έρχεται στο νου ως αναπάντεχο συμβάν και να με δυσαρεστήσει. Είναι μια παράσταση, που κάθε αντίδραση, ακόμα και η πιο προβοκατόρικη, δίνει ερέθισμα για διάλογο, φωτίζει στερεότυπα, προκαταλήψεις και άμυνες και ξεγυμνώνει αντιλήψεις.
Πόσο σημαντική υπήρξε η σχέση μεταξύ των συντελεστριών?
Τεράστια! Η παράσταση αυτή μας ακουμπά στο βαθύ πυρήνα μας, και γι’ αυτό η προσωπική εμπλοκή της καθεμίας ήταν και είναι μέρος αυτής της δουλειάς. Δεν θα μπορούσε να στηριχτεί παρα μόνο μέσα από την άνευ όρων συνεργασία κ συνέργεια. Γίναμε φίλες, συνοδοιπόροι και εν τέλει ομάδα. Και ισχύει αυτό τόσο για τις συντελέστριες πάνω στη σκηνή, όσο και κάτω. Η χορογράφος μας Μαριέλα Νέστορα, η μουσικός μας Άννα Στερεοπούλου, η σκηνογράφος μας Άρτεμις Φλέσσα είναι κομμάτι βαθιά υποστηρικτικό αυτού του αποτελέσματος. Ανοιχτήκαμε, δουλέψαμε, συγκινηθήκαμε και γίναμε λίγο πιο δυνατές.
Ελίνα Ρίζου, ηθοποιός
Με ποιες “διαφορετικές” ποιότητες μπορεί μια παράσταση-ντοκιμαντέρ να κυοφορήσει το πένθος, την απώλεια αλλά και ένα συλλογικό τραύμα.
Μια παράσταση είναι πρώτα απ’ όλα ένας τόπος συνύπαρξης. Ειδικά στο θέατρο ντοκιμαντέρ και ακόμη πιο ειδικά σε αυτήν την παράσταση, με το φορτίο και τη δυναμη των γεγονότων καθαυτων και των μαρτυριών όπως αυτές
ήρθαν στην πρόβα από τις μητέρες των δολοφονημένων κοριτσιών, βιώσαμε την εμπειρία μιας συνάθροισης γυναικών στη βάση ακριβώς της γυναικείας μας ταυτότητας και δοκιμάσαμε
να ακουμπήσουμε και να επικοινωνήσουμε το τραύμα της έμφυλης βίας, με το οποίο δυστυχώς είμαστε όλες εξοικειωμένες, η καθεμία μεσα από το δικό της μονοπάτι. Αυτή η
ειδική εμπλοκή και κατάθεση καθεμιας από την ομάδα των συντελεστριών χρωματίζει ποιοτικά και τον πίνακα της παράστασής μας.
Τι ήταν αυτό που δεν θέλατε να συμβεί σε αυτή την παράσταση;
Δεν θέλαμε να μείνει αυτό που θα επικοινωνήσουμε μόνο σε ένα πνιγηρό πένθος, χωρίς να φωτίσει έναν προτεινόμενο κόσμο απαλλαγμένο από τη νοσηρή ενσωμάτωση της πατριαρχίας.
Πόσο σημαντική υπήρξε η μεταξύ σας σχέση, η σύνδεση για την επίτευξη του τελικού αποτελέσματος ;
Ήταν η βάση της όποιας δημιουργίας, είναι η βάση της επικοινωνίας με το κοινό και θα είναι η βάση για μια συχνή σε αυτή την ανοιχτή συζήτηση που αξίζει να μην κλείσει με το κλείσιμο των παραστάσεων.
Μαρία Μουσχούρη, ηθοποιός
Με ποιες “διαφορετικές” ποιότητες μπορεί μια παράσταση-ντοκιμαντερ να κυοφορήσει το πένθος, την απώλεια αλλά και ένα συλλογικό τραύμα.
Ένα έργο τέχνης μπορεί να ασχοληθεί με το θέμα του πένθους και της απώλειας και να το φωτίσει με όσα διαφορετικά χρώματα θέλουν / καταφέρουν οι δημιουργοί του. Η ιδιαιτερότητα στο θέατρο ντοκιμαντέρ είναι ότι το υλικό είναι παρμένο από πραγματικές ιστορίες και αυτό δίνει ένα άλλο βάρος στο καθετί.
Τι ήταν αυτό που δεν θέλατε να συμβει σε αυτήν την παράσταση ;
Δεν θα ήθελα η παράσταση να είναι εκβιαστική για το συναίσθημα. Όταν πραγματεύεται κάνεις μια τόσο τραγική ιστορία χρειάζεται ταπεινότητα. Επίσης, δεν θα ήθελα σε καμία περίπτωση να μην τιμά τους πραγματικούς ανθρώπους που εμπλέκονται, ζωντανούς και νεκρούς. Και δεν θα θελα να μην δίνει τη σημασία και την φροντίδα σε όλα αυτά τα μικρά και μεγάλα ανθρώπινα.
Πόσο σημαντική υπήρξε η μεταξύ σας σχέση, η σύνδεση για την επίτευξη του τελικού αποτελέσματος ;
Η παράσταση είναι μια μικρή γυναικεία συνωμοσία που αγαπάει τους άντρες. Είμαστε όλες πολύ τυχερές που έχουμε η μία την άλλη σε αυτή τη διαδρομη. Πάνω και κάτω από τη σκηνή. Είναι μια παράσταση που ή ήταν εξαρχής ή κατέληξε να γίνει πολύ προσωπική για όλες. Και όταν το μοίρασμα είναι πολύ προσωπικό θες δίπλα σου φίλες και είμαστε πολύ τυχερές γιατί τις έχουμε!
Info: Pietà, στο Θέατρο του Νέου Κόσμου
Κάθε Παρασκευή 21:00, Σάββατο 21:15 και Κυριακή 18:30, έως τις 19 Νοεμβρίου,
