Η συγγραφέας Jessica Andrews γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Sunderland στη βορειοανατολική Αγγλία. Σε αντίθεση με πολλά από τα παιδιά της κοινότητάς της κατάφερε να σπουδάσει και να μετακομίσει στο Λονδίνο. Το Θαλασσινό Νερό (εκδ. Πατάκη), το πρώτο της βιβλίο, είναι σχεδόν μια αυτοβιογραφία και πέρα από βαθιά συγκινητικό είναι και με ένα τρόπο χρήσιμο. Χρήσιμο γιατί είναι γραμμένο από ένα κορίτσι που προέρχεται από την εργατική τάξη. «Άρχισα να γράφω το Θαλασσινό Νερό γιατί φοβόμουν ότι οι ιστορίες της οικογένειάς μου και των γυναικών γύρω μου θα ξεχνιόνταν αν δεν τις έγραφα», λέει μεταξύ άλλων η ίδια. Η μνήμη η ατομική, αλλά και η συλλογική είναι δύναμη. Μιλήσαμε μαζί της για την ηρωίδα της, τη Λούσυ, το νέο της βιβλίο και τη σημασία της ταξικής συνείδησης στη διαδικασία της συγγραφής και όχι μόνο.
«Έγραψα το Θαλασσινό Νερό όταν ήμουν 24 ετών, ζώντας σε ένα μικρό εξοχικό σπίτι στο Donegal στη δυτική ακτή της Ιρλανδίας. Έζησα εκεί μόνη με ελάχιστα χρήματα για οχτώ μήνες. Δεν ήξερα αν θα μπορούσα να γράψω ένα μυθιστόρημα ή αν θα αυτό που έγραφα θα εκδοθεί ποτέ. Σήμερα, είμαι 30 ετών και η ζωή μου έχει αλλάξει με πολλούς τρόπους από τότε. Αισθάνομαι πολύ πιο συγκεντρωμένη από ό,τι στα 24 μου, αλλά κοιτάζοντας πίσω, θαυμάζω την αποφασιστικότητά μου και τον τρόπο που ρίσκαρα. Τώρα ανησυχώ περισσότερο για τα πράγματα. Πάντα μου άρεσε να γράφω. Έγραφα ιστορίες, θεατρικά έργα και ποιήματα ως παιδί και κρατούσα ημερολόγιο για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου. Νομίζω ότι η αγάπη μου για το γράψιμο πηγάζει από το διάβασμα. Πάντα διάβαζα πολύ και εμπνέομαι από άλλους συγγραφείς. Μερικές φορές μια ταινία ή μια έκθεση με βοηθά να αναπτύξω μια ιδέα που σκέφτομαι, αλλά το διάβασμα πάντα με κάνει να θέλω να γράψω.
Προσπαθώ να ταιριάζω το γράψιμο με οτιδήποτε άλλο συμβαίνει στη ζωή μου. Το νέο μου μυθιστόρημα, Milk Teeth, γράφτηκε σε ένα περβάζι στο Donegal, σε βιβλιοθήκες στη Βαρκελώνη, στο τραπέζι της κουζίνας μιας φίλης στο σπιτάκι της με θέα στη θάλασσα, σε ένα υπαίθριο τραπέζι σε μια κρύα βεράντα κατά τη διάρκεια του lockdown και στο τραπέζι της κουζίνας στο διαμέρισμά μου όπου περνάω άπειρες ώρες. Έχω ανάγκη για έναν ήρεμο, ήσυχο χώρο και συνήθως ξεκινώ γράφοντας στο ημερολόγιο μου για να καθαρίσω το κεφάλι μου, έπειτα διαβάζω μερικές σελίδες από ένα βιβλίο που μου αρέσει. Συνήθως γράφω μέχρι να καλύψω ένα πολύ συγκεκριμένο αριθμό λέξεων και δεν σταματάω αν δεν τον φτάσω.
Μεγάλωσα σε μια εργατική κοινότητα και άρχισα να γράφω το Θαλασσινό Νερό γιατί φοβόμουν ότι οι ιστορίες της οικογένειάς μου και των γυναικών γύρω μου θα ξεχνιόνταν αν δεν τις έγραφα. Η εργατική τάξη στα βρετανικά μυθιστορήματα συχνά απεικονίζεται μέσα από τον σκληρό, πατριαρχικό, κοινωνικό ρεαλισμό. Ήθελα να γράψω για την τάξη μου με τρόπο που να αντικατοπτρίζει τη δική μου εμπειρία. Την εμπειρία μιας έφηβης. Η καταγραφή μιας εμπειρίας στη λογοτεχνία την εξυψώνει και της δίνει σημασία. Επίσης είναι σημαντικό για τους ανθρώπους της εργατικής τάξης να ακούμε αντίστοιχες εμπειρίες. Νιώθουμε ότι έχουμε σημασία, ότι υπάρχουμε και εμείς. Όταν άρχισα να γράφω το Milk Teeth (το δεύτερο βιβλίο μου), ένιωσα αντίσταση στο να γράφω για την τάξη μου, γιατί ένιωθα ότι είχα ήδη γράψει και μιλήσει εκτενώς για αυτό. Ήθελα να εστιάσω σε κάτι διαφορετικό, αλλά διαπίστωσα ότι δεν μπορούσα να πω την ιστορία που ήθελα χωρίς να εξερευνήσω το ιστορικό της τάξης της πρωταγωνίστριας μου. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι του τρόπου με τον οποίο ζει και πράττει. Και είναι και αυτό επίσης ένα θέμα εκπροσώπησης. Νόμιζα ότι είχα ήδη γράψει για την εργατική ταυτότητα και δεν θα μπορούσα να το ξανακάνω, ενώ ένας συγγραφέας της μεσαίας τάξης που γράφει για τις ζωές της μεσαίας τάξης μπορεί να μην είχε ποτέ αυτή τη σκέψη, βλέπεται αυτά είναι ιστορίες που είναι πιο συνηθισμένες. Θα μπορούσα να γράψω 100 μυθιστορήματα για τις γυναίκες της εργατικής τάξης και το καθένα θα ήταν διαφορετικό. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές εμπειρίες που δεν έχουν ειπωθεί.
Χρειαζόμαστε περισσότερες φωνές της εργατικής τάξης στη λογοτεχνία. Υπάρχουν τόσοι πολλοί διαφορετικοί τρόποι να υπάρχεις στην εργατική τάξη και πρέπει να υπάρχει χώρος για όλα τα βιώματα. Ως ένα κορίτσι της αυτής έγινα συγγραφέας. Σπούδασα στο τμήμα Αγγλικής Λογοτεχνίας και Γλώσσας στο King’s College του Λονδίνου. Είμαι το πρώτο άτομο στην οικογένειά μου που πήγε στο πανεπιστήμιο και πάλεψα για να τα καταφέρω. Στην αρχή, δεν είχα τα εργαλεία για να συνειδητοποιήσω ότι όλα όσα ένιωθα ότι ήταν λάθος συνδέονταν με την ταξική μου ταυτότητα και κάπως έτσι κατέληγα να εσωτερικεύω πολλή ντροπή. Μετά το πανεπιστήμιο, δούλεψα σε μια παμπ για μερικά χρόνια, γράφοντας ποιήματα και άρθρα πριν από τη βάρδια μου. Ο παππούς μου πέθανε και άφησε πίσω του ένα μικρό χρηματικό ποσό, το οποίο χρησιμοποίησα για μεταπτυχιακό στη Δημιουργική Γραφή. Παράλληλα, η επιβίωση δεν ήταν εύκολη. Έκανα πολλές δουλειές και ζούσα σε επισφαλή μέρη. Μετά τις σπουδές, δούλεψα σε ένα καφέ για ένα χρόνο στο Λονδίνο και μετά αποφάσισα να μετακομίσω στην Ιρλανδία, σε ένα μικρό, άδειο εξοχικό σπίτι στο Donegal που άφησε εκεί ο παππούς μου για να δώσω στον εαυτό μου χρόνο και χώρο για να γράψω ένα μυθιστόρημα. Το Donegal είναι πολύ απομακρυσμένο και δεν είχα αμάξι. Ούτε και λεφτά στην άκρη. Έκανα φροντιστήριο σε έναν ντόπιο μαθητή και έγραφα κάθε μέρα. Ένας agent διάβασε ένα διήγημα που είχα δημοσιεύσει σε μια ανθολογία κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού μου και επικοινώνησε μαζί μου ενώ ήμουν στην Ιρλανδία. Του είπα ότι έγραφα ένα μυθιστόρημα και όταν ήταν έτοιμο, με βοήθησε να βρω εκδότη.
Η δημοσίευση του Θαλασσινού Νερού άλλαξε τη ζωή μου με πολλούς τρόπους. Μου έδωσε κάποια οικονομική σταθερότητα και μια αίσθηση αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Από την άλλη θέλω να αναγνωρίσω ότι η εργατική καταγωγή μου επέτρεψε να πάρω τα απαραίτητα ρίσκα για να γίνω συγγραφέας. Δεν φοβήθηκα να εγκαταλείψω μια καριέρα ή να ρισκάρω χρήματα γιατί δεν είχα ποτέ ούτε το ένα ούτε το άλλο. Πριν από το Θαλασσινό Νερό, άρχισα να γράφω ένα μυθιστόρημα κρατώντας πολλά χρονικές σημειώσεις και χάρτες χαρακτήρων, αλλά δεν ήμουν ενθουσιασμένη. Έτσι αποφάσισα να εγκαταλείψω την ιδέα να γράφω με χρονολογική σειρά και αντ’ αυτού να κάτσω και να γράφω ό,τι ήθελα να γράψω κάθε μέρα. Το Θαλασσινό Νερό άρχισε να αναπτύσσεται μέσα από αυτή τη διαδικασία. Έγραψα πρώτα το σκέλος για την οικογένεια της Λούσυ, μετά για την Ιρλανδία και τέλος τα κατακερματισμένα κεφάλαια που αφορούσαν τη σχέση μητέρας-κόρης. Είχα μια διαισθητική αίσθηση ότι μπορούσα να τα κάνω να ταιριάζουν μεταξύ τους, αλλά δεν ήξερα ακριβώς πώς. Όταν τύπωσα το μυθιστόρημα και το άφησα στο πάτωμα, είδα πώς αυτό κάπως λειτουργούσε. Έφτιαξα θεματικές ενότητες από κεφάλαια που αφορούσαν την απώλεια, ή αντικείμενα ή συγκεκριμένες σχέσεις και άρχισα να συνδυάζω την ιστορία. Κατά τη διαδικασία αυτού του μοντάζ, σκέφτηκα το μυθιστόρημα σαν ένα μουσικό κομμάτι με μια αντισυμβατική αφήγηση. Ήθελα να δημιουργήσω μια πλοκή με γνώμονα το συναίσθημα για να καθοδηγήσω τον αναγνώστη στην ιστορία. Αυτή η κατασκευή λειτούργησε για το Θαλασσινό Νερό επειδή αντανακλούσε τη κατακερματισμένη συνείδηση της Λούσυ και μου επέτρεψε να κάνω παραλληλισμούς μεταξύ της ζωής της και της ζωής της μητέρας και της γιαγιάς της. Το Milk Teeth από την άλλη έχει μικρά κεφάλαια, αλλά είναι μεγαλύτερα και πιο “συνδεδεμένα” από αυτά στο Θαλασσινό Νερό, επειδή ήθελα η ιστορία να κυλήσει με διαφορετικό τρόπο.
Το γράψιμο είναι μια διαδικασία που μπορεί να σε εκθέσει. Αλλά νιώθω ότι αξίζει τον κόπο όταν ακούω από έναν αναγνώστη ότι συνδέεται με τις ιστορίες και τα βιώματα μου. Η έκδοση ενός μυθιστορήματος μου πρόσφερε ένα είδος πολιτιστικού κεφαλαίου, που σημαίνει ότι ο κόσμος ακούει αυτά που έχω να πω, κάτι που σπάνια συνέβαινε όταν ήμουν νεότερη, δούλευα σε μπαρ και cafe. Το να καταλαμβάνω περισσότερο χώρο στον κόσμο μου έχει δώσει μια αίσθηση σιγουριάς. Ωστόσο, τα μυθιστορήματα νεαρών γυναικών συχνά επικρίνονται ως εγωκεντρικά ή εγωμονιστικά, κάτι που θεωρώ μειωτικό. Ουσιαστικά μας λένε ότι οι ιστορίες μας δεν έχουν σημασία και δεν αξίζει να ειπωθούν. Νομίζω ότι πρέπει να αντισταθούμε σε αυτό και να διεκδικήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο χώρο με τα λόγια και τις ιδέες μας. Ακόμη και μια κακή κριτική είναι ένας τρόπος να διεκδικήσεις χώρο και προσοχή. Το Milk Teeth έχει να κάνει με το πώς να καταλαβαίνεις τι θέλεις και γιατί μπορεί να αρνηθείς στον εαυτό σου καλά πράγματα. Είναι μια ιστορία αγάπης για την ίδια την άρνηση, την ευχαρίστηση, το φαγητό, το σώμα και την ντροπή. Διαδραματίζεται κυρίως στη Βαρκελώνη και ήθελα ένα φρικιαστικό σκηνικό να δημιουργεί και να εντείνει μια αίσθηση κλειστοφοβίας και ταυτόχρονα κάνει τους αναγνώστες να αισθάνονται πεινασμένοι. Το Θαλασσινό Νερό είναι ένα μυθιστόρημα για το πως να δημιουργήσεις έναν χώρο για τον εαυτό σου σε αυτό τον κόσμο και το Milk Teeth έχει να κάνει με το αν μπορείς να επιτρέψεις στον εαυτό σου να αξιοποιήσεις αυτόν τον χώρο αν σου δοθεί. Αφορά τους τρόπους με τους οποίους μας διδάσκουν να περιορίζουμε το σώμα και να διεκδικούμε ελεύθερα τις επιθυμίες μας. Εκτός από μυθιστορήματα, γράφω και ποίηση. Με ενδιαφέρει να γράφω διαψεύδοντας τα είδη. Λατρεύω τη γλώσσα και τον τρόπο που συνδέονται και μπαίνουν στη σειρά οι λέξεις, ενώ διαβάζω αρκετά ποίηση που με κάνει να νιώθω ότι θέλω να γράφω.
Μου αρέσει να μου λένε οι αναγνώστες ότι σκέφτονται τη Λούσυ και να με ρωτάνε αν την σκέφτομαι και εγώ. Την σκέφτομαι. Αισθάνομαι ότι αυτό που θα ήθελα για εκείνη είναι να μπορούσα να της δώσω πρόσβαση σε πράγματα που χρειαζόταν κάποια στιγμή αλλά δεν τα είχε. Με αυτή την σκέψη έρχομαι πιο κοντά στους νεότερους εαυτούς μου φροντίζοντας παράλληλα τον τωρινό μου εαυτό».
Το Θαλασσινό Νερό κυκλοφορεί από τις (εκδ. Πατάκη).