Πέρα από την μεταμοντέρνα κριτική και ειρωνεία, στόχος της ποίησης είναι η ανάπτυξη ενός νέου φαντασιακού. Είναι καιρός η ποίηση να προτείνει. Να σταματήσει να ακολουθεί τη ζωή και να πείσει τη ζωή να ακολουθήσει.
Με γοητεύει η ένταση ανάμεσα στο κενό και την ελευθερία, μία ποίηση που το μόνο ιδανικό που αναγνωρίζει είναι η αυθεντικότητα και η ομορφιά. Μακριά από την επιστροφή του παραλόγου, αλλά κοντά στην αναδιαμόρφωση του λογικού. Πρέπει να δημιουργηθεί το εύρος. Να διασχίσουμε την παύση. Να επιτύχουμε την ταύτιση της ποιητικής σκέψης με τη στοχαστική ποίηση· τη σύζευξη, δηλαδή, ποίησης και φιλοσοφίας.
Υπάρχουν πολλές διαστάσεις στη σύγχρονη ποίηση. Αυτή που λείπει περισσότερο είναι η αισθητική. Μία αισθητική όμως που να εμπεριέχει και να μετουσιώνει κάθε πολιτική, κοινωνική, ηθική, μεταφυσική και υπαρξιακή διάσταση σε ποιητική. Υπό αυτή την έννοια η ποίηση δεν έχει να κάνει με το καλό και το κακό ή με το σωστό και το λάθος, παρά μόνο με το όμορφο και το άσχημο. Η δυσκολία της συνομιλίας παραμένει, γι’ αυτό η απόπειρα ανακάλυψης της δομής της βασίζεται στο μυστικό του έμφυτου ρυθμού. Μοναδική λύση είναι ν’ απευθύνεσαι προς το ανοικτό.
Η φιλοσοφία οφείλει να λάβει ρόλο πρωτοπόρου στην καθημερινή μας ζωή. Να σταματήσει να περιγράφει ασθμαίνουσα την πραγματικότητα απλώς ακολουθώντας την ή να αναπτύσσει κοινότοπες συμβουλές αυτοβελτίωσης εν είδει life coaching αερολογίας, και να διαμορφώσει νέα κανονιστικά πλαίσια προτείνοντας πρωτόγνωρες διόδους προς ριζικές τομές προσωπικού και συλλογικού μετασχηματισμού
Δεν είναι εύκολο να ζεις μέσα στο θαύμα και είναι ακόμα δυσκολότερο όταν μπορείς να το κατανοείς. Να θυμάσαι από στήθους ένα παρελθόν που ενέχει το μέλλον, αλλά να σε αφορά ένα μέλλον που δεν ενέχει το παρελθόν.
Δεν αρκούν μόνο οι ιδέες για να κινητοποιήσεις τους ανθρώπους, όπως δεν αρκεί και μόνο ένα καλό ποίημα (όπως πίστευα παλαιότερα) – χρειάζεται να συμβούν και κάποια πράγματα ακόμα. Δεν μπορούμε παρά να επιστρέφουμε πάντα στα υποκείμενα. Οι ιδέες πρέπει να συναντήσουν τις εσωτερικές στάσεις και τις εξωτερικές διαδράσεις των ανθρώπων. Βέβαια, χωρίς ιδέες και χωρίς ποίηση, καθετί θα στερούνταν νοήματος.
credits: Elina Giounanli
Ας αναζητήσουμε μία ποίηση αντιβιογραφική που όμως μπορεί να εκφράσει τη βιογραφία όλων μας. Έχουμε ανάγκη από μία εμπειρία της ποίησης που να παραμένει υπερβατική. Έχουμε ανάγκη την επαναφορά του ιερού και της μύησης. Πέρα από περιττά μανιχαϊστικά διλήμματα όπως λογική ή συναίσθημα, ένστικτο ή διαίσθηση, η ποίηση πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα εργαλεία μαζί και να εξυψωθεί στο πεδίο της φαντασίας ώσπου να αποτελέσει αυτό για το οποίο γεννήθηκε ή μας γέννησε: ένα παίγνιο ομορφιάς.
Υπάρχουν κάποιες λέξεις που είναι δράσεις και κάποιες δράσεις που είναι λέξεις. Πολλά εξαρτώνται από το πλαίσιο. Αν η γλώσσα είναι ένας χάρτης των αποτυχιών μας, τότε ας είναι ακριβής, ώστε αν η γλώσσα είναι ένας ιός, να είναι δημιουργικός. Πέρα από τη μεταμοντέρνα κριτική και ειρωνεία, στόχος της ποίησης είναι η ανάπτυξη ενός νέου φαντασιακού. Η ποίηση —όπως και η καλλιτεχνική πρακτική εν γένει— έχει περάσει πολύ καιρό χωρίς να προτείνει, απλώς ακολουθώντας τη ζωή, ενώ πρέπει να πείσει τη ζωή να ακολουθήσει αυτήν. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ποίηση δεν προσκαλεί από μόνη της σε ένα συμβάν, απλώς ότι πολλά περισσότερα από όσα μπορεί να περιέχονται σε ένα καλό ποίημα, πρέπει επίσης να συμβούν. Δεν χρειάζεται να μπαίνει ο πήχης και τόσο ψηλά: το να αναζητείς τη ζωή και να παλεύεις ενάντια στην απουσία της, είναι μια πολλά υποσχόμενη αρχή. Η ποίηση δεν σώζει· και πάλι καλά, η ποίηση που επιφυλάσσει στον εαυτό της αυτόν το ρόλο είναι κακογραμμένη. Η ποίηση διανοίγει — το αν θα σωθούμε είναι άλλο ζήτημα.
Δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε τις μεγάλες λέξεις, τις χιλιοειπωμένες. Εκεί παιζόταν πάντα το παιχνίδι, εκεί θα συνεχίσει να παίζεται. Έρωτας, θάνατος και εξέγερση. Να τρεις καλές αφετηρίες.
Την αληθινή ποίηση την καταλαβαίνεις όταν όσα προκαλεί σωματοποιούνται, όταν διαβάζοντάς τη ζαλίζεσαι, η καρδιά σου μπερδεύει το ρυθμό της, αλλάζει η αναπνοή σου, δεν μπορείς να καθίσεις ήρεμος, τρέμεις, σφίγγεται το στομάχι σου. Όταν τελειώνοντας το ποίημα έχεις μια τάση να αλλάξεις τον εαυτό σου ή να αλλάξεις τον κόσμο. Η ποιητική γραφή κάθε είδους επιμορφώνει, η αληθινή ποίηση μεταμορφώνει.
credits: Elina Giounanli
Η αυθεντικότητα είναι αναγκαία συνθήκη για την ποίηση. Η ποίηση εκφράζει όσα δεν φαίνονται και αλλάζει όσα φαίνονται. Η ποίηση άλλωστε υπάρχει επειδή ο κόσμος συνεχίζει να μην είναι τέλειος. Ο δρόμος της αμφισβήτησης είναι σημαντικός και απαραίτητος. Ο δρόμος της ποίησης όμως είναι αυτός της δημιουργίας που ακολουθεί μετά την αμφισβήτηση. Οποτεδήποτε η τέχνη δεν κατάφερε να συγκινήσει, περιορίστηκε στο να ειρωνευτεί ή να ασκήσει κριτική. Δεν με ενδιαφέρει η ειρωνεία ή η κριτική τού ήδη υπάρχοντος. Με ενδιαφέρει η νέα πρόταση. Δεν με ενδιαφέρει η έκφραση ή περιγραφή αυτού που υπάρχει, αλλά μόνο αυτού που μπορεί να υπάρξει.
Ο στόχος της ποίησης δεν είναι να εξηγήσει τον κόσμο, ούτε ελαφρώς να τον αλλάξει. Ο στόχος της ποίησης είναι να κάνει τον κόσμο δικό της. Να μετουσιώσει τον κόσμο στον εαυτό της. Χωρίς να σημαίνει αναγκαστικά ότι η φιλοσοφία χωρίς ποίηση ή η ποίηση χωρίς φιλοσοφία στερούνται κάποιας αξίας ή ποιότητας, προσωπικό μου πρόταγμα αποτελεί σίγουρα η δημιουργική σύζευξή τους, καθώς, τουλάχιστον κατά τη δική μου άποψη, αμφότερες έχουν προσεγγίσει ιστορικά τις υψηλότερες και βαθύτερες στιγμές τους όταν βρέθηκαν όχι μόνο σε δημιουργική διάδραση αλλά και σε αυθεντική ταύτιση.
Πιστεύω στην αδιαμφισβήτητη αξία του ορθού λόγου, αλλά εντοπίζω και τους κινδύνους που ελλοχεύουν στην εργαλειακότητα που ενέχει και προκαλεί. Κατά κύριο λόγο λοιπόν πιστεύω στη δύναμη της δημιουργικότητας και της φαντασίας, γιατί στις γνήσιες μορφές τους αυτοί οι κίνδυνοι δεν δύνανται να υπάρξουν. Η ποίηση λειτούργησε και λειτουργεί μέσα μου με έναν τρόπο πρωταρχικό, με ορίζει, κι έτσι με καθοδήγησε βαθιά μέσα στη φιλοσοφία, και στη συνέχεια η απόπειρα σύζευξης στοχασμού και ποίησης (όχι όμως ταύτισής τους) έλαβε θέση προτάγματος μέσα μου.
Info: Πρόσφατα επανεκδόθηκε η ποιητική συλλογή του Νίκου Ερηνάκη Ανάμεσα σε Όσα Πέφτει η Σκιά. Επίσης, επανεκδόθηκαν δύο ανθολογίες ποιημάτων: Σκοτεινή Αγάπη μιας Άγριας Γενιάς του Georg Trakl και Βόρεια του Μέλλοντος του Paul Celan, καθώς και το βιβλίο φιλοσοφίας Αυθεντικότητα και Αυτονομία: Από τη Δημιουργικότητα στην Ελευθερία. Όλα από τις εκδόσεις Κείμενα.
