Φωτογράφος: Κώστας Σταυρόπουλος/This is not another agency Styling: Γεωργία Κλεισούρα Grooming: Christos Mazurek/This is not another agency
Ο Βασίλης Μπισμπίκης δεν κάνει απλώς θέατρο, δηλώνει με έναν δικό του, πολύ προσωπικό, έντονο, αλλά πάντα ευσπλαχνικό τρόπο την ανάγκη που έχουμε οι άνθρωποι, και κατ΄ επέκταση οι θεατές, για το σοκ. Για εκείνο που μας ξεβολεύει και μας κάνει να αναρωτηθούμε πόσο μας επιτρέπουμε να είμαστε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας. Αυτή είναι η ερώτηση που σε πληγώνει στο τέλος της -συνεχώς sold out- παράστασης Άνθρωποι και Ποντίκια, που παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά στον χώρο Cartel, αλλά και του Πατέρα, που σκηνοθετεί στο θέατρο Αποθήκη. Για όλα αυτά εκφράζεται σε πρώτο πρόσωπο:
«Θέλω να μιλάω για τα πιο απαλά πράγματα με τον πιο επώδυνο τρόπο. Οι παραστάσεις που κάνω είναι σκληρές, αλλά διατρέχονται από τρυφερότητα. Αυτή η τελευταία και η ευαισθησία βρίσκεται στις καρδιές όλων των ηρώων, και ο σκοπός είναι τις αποκωδικοποιήσει ο θεατής. Απαλότητα είναι η συναισθηματική και πνευματική σύνδεση. Όταν συναντιόμαστε οι άνθρωποι ουσιαστικά. Μόνο τότε μπορούμε να είμαστε απαλοί. Αν δεν υπάρχει αυτή η σύνδεση, νικούν τα εγώ μας και τότε τα πράγματα σκληραίνουν και μετά μαλακώνουν μονάχα όταν στο προσκήνιο έρχονται πληγές όπως ο θάνατος. Τότε οι εγωισμοί βγαίνουν εκτός κέντρου. Έτσι συμβαίνει στο ζευγάρι της παράστασης Πατέρας του Αυγούστου Στρίντμπεργκ, την οποία σκηνοθετώ. Εκεί ένα ζευγάρι δεν μπορεί να επικοινωνήσει, βιαιοπραγεί συναισθηματικά και διαπράττει ψυχικό φόνο. Εγώ πιστεύω στο σοκ που προκαλείται από τη βία, στο σκληρό θέατρο, σε αυτό που οι Άγγλοι είχαν ονομάσει στα ’90s “θέατρο στα μούτρα”, γιατί βάζοντας τους θεατές σε αυτή τη διαδικασία της σκληρότητας, η μεταστροφή και η αφύπνιση μπορεί να είναι άμεσες. Όταν τα πράγματα είναι πιο χαλαρά, σε μια όχι και τόσο ακραία μορφή τους, έχω την αίσθηση ότι το κοινό επαναπαύεται στην καρέκλα του. Μένει σε απόσταση. Εγώ αυτό που νιώθουν οι χαρακτήρες πάνω στη σκηνή θέλω να το βιώνει ακριβώς με τον ίδιο τρόπο και ο θεατής. Αυτή τη σκληρότητα που δημιουργείται στις παραστάσεις μου θέλω να κατατρώει και τους θεατές. Η σύγκρουση, ο φόβος, ακόμη και η σαπίλα, η βρώμα, η ξεφτίλα, η μυρωδιά θέλω να φτάνει σε αυτούς που παρακολουθούν. Θέλω να σπάει η σύμβαση της ψευδαίσθησης σε σχέση με το θέατρο. Φεύγοντας ο θεατής από την αίθουσα, θέλω να έχει αναγνωρίσει το κακό κομμάτι του εαυτού του ώστε να προσπαθήσει να το αλλάξει. Γι’ αυτό είναι συναισθηματικά ακραίες οι παραστάσεις που σκηνοθετώ. Θέλω να αναρωτιούνται “είμαι και εγώ τόσο γελοίο ανθρωπάκι;”. “Μήπως πρέπει να αναθεωρήσω τη σχέση μου με το παιδί μου, με τη γυναίκα μου;”. Βέβαια, όσο πιο ακραίο και να κάνουμε κάτι στην τέχνη, η ζωή είναι πιο σκληρή και θα υπάρχουν, δυστυχώς, παραδείγματα που θα ξεπερνάνε την τέχνη. Δεν ξέρω τι να πω για να παρηγορήσω τους θεατές που σφίγγεται το στομάχι τους μετά το τέλος του έργου. Δεν ξέρω αν έχουν ανάγκη από παρηγοριά. Ένας θεατρικός δάσκαλος, ο Πολωνός Jerzy Marian Grotowski έλεγε: “Το Σάββατο οι κυρίες πάνε θέατρο, ταυτίζονται με την Αντιγόνη που θέλει την ελευθερία, που μάχεται την εξουσία, μισούν τον Κρέοντα, και όταν βγαίνουν από το θέατρο γίνονται Κρέοντες”. Είναι πολύ δύσκολο να αφυπνίσεις τη συνείδηση του θεατή. Γι’ αυτό και δεν έχει ξεκινήσει ποτέ καμιά επανάσταση από το θέατρο. Το θέατρο δεν είναι επαναστατική πράξη. Τις περισσότερες φορές νομίζω ότι αφορά τη δική μας μετατόπιση και την ανάγκη μας για την κάθαρση του εαυτού μας και λιγότερο τον θεατή. Ωστόσο, για εμένα είναι μια προσωπική επαναστατική πράξη. Είμαι αφιερωμένος σε αυτό. Γι’ αυτό υπάρχει και το Cartel, που έχει φτιαχτεί έξω από την Αθήνα, δίπλα σε αποθήκες ανακύκλωσης, με σκηνικά από το παζάρι των ρακοσυλλεκτών. Εκεί είμαστε μια κολεκτίβα από ανθρώπους που λειτουργούν ισότιμα μεταξύ τους. Η επαναστατική πράξη, δηλαδή, έχει να κάνει με τη λειτουργία του θεάτρου και των ανθρώπων που δουλεύουν και δημιουργούν εκεί και λιγότερο με το αποτέλεσμα που αυτό παράγει. Υπάρχει όμως ένα ξεκάθαρο, πολιτικό μήνυμα πίσω από αυτό το αποτέλεσμα. Τα έργα που ανεβαίνουν εκεί τα συνδέουμε με κοινωνικοπολιτικά ζητήματα ανάλογα της εποχής μας. Γι’ αυτό φέρνουμε τα έργα εποχής στο σήμερα. Αναζητάμε την ξεκάθαρη σύνδεση, ώστε ο θεατής να μη νομίζει ότι βλέπει μια ιστορία που δεν τον αφορά πια. Το ίδιο κάναμε και στον Πατέρα, παρά το γεγονός ότι δεν ανεβαίνει στο Cartel. Ο βασικός πυλώνας αυτού του έργου είναι η πάλη των δύο φύλων και το πώς ένα ζευγάρι ξεσκίζει τις σάρκες του. Καταγράφει μια ανύπαρκτη, φθαρμένη, χαμένη σχέση όπου η γυναίκα και ο άντρας δεν ακούνε ο ένας τον άλλο, δεν συνδέονται μεταξύ τους και το μόνο που τους νοιάζει είναι πώς θα επιβληθούν. Οι σχέσεις πάντα ήταν δύσκολες. Αυτό που πάντα θα τις κατατρώει, πέρα από τον εγωισμό, είναι το οικονομικό και δεν έχει να κάνει με τις τάξεις. Είναι διαταξικό και, δυστυχώς, μας επηρεάζει όλους το ίδιο. Είναι πολύ σημαντικό και νιώθω ότι δεν μπορούμε να το ξεπεράσουμε. Όσο και να λέμε ότι τα λεφτά δεν φέρνουν την ευτυχία και ότι μόνο η αγάπη και ο έρωτας μετράνε, κάποια στιγμή το οικονομικό γίνεται μεγάλο ζήτημα, ιδιαίτερα στις μέρες μας. Αυτό το ζευγάρι είναι και γονείς. Οι σημερινοί γονείς είναι περισσότερο συνειδητοποιημένοι. Εγώ έχω ένα παιδί 6,5 ετών και προσέχουμε πολύ με τη γυναίκα μου την ανατροφή του. Και βλέπω και άλλους γύρω μου υποψιασμένους για τη σημασία και την ευθύνη του να είναι κάποιος γονέας. Είμαστε καλύτεροι γονείς σήμερα, είμαστε πιο προσεκτικοί. Θέλω να ελπίζω ότι με αυτό τον τρόπο θα μειωθεί η παθογένεια της ελληνικής οικογένειας. Τα παιδιά που μεγαλώνουν τώρα θα κάνουν τη διαφορά. Θα φέρουν την αλλαγή. Η μόνη μας ελπίδα για να αλλάξει κάτι είναι εκείνα. Αν θεωρούμε δεδομένο ότι η κοινωνία θα πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο, τότε καήκαμε όλοι. Τα παιδιά μας θα αλλάξουν τον κόσμο. Δεν βλέπω να κατεβαίνει κάποιος Θεός για να δώσει λύσεις.
Φωτογράφος: Κώστας Σταυρόπουλος/This is not another agency
Styling: Γεωργία Κλεισούρα Grooming: Christos Mazurek/This is not another agency
Δεν είχα στο μυαλό μου ότι στο Cartel με τον Άρη και το Άνθρωποι και Ποντίκια θα κάνουμε κάτι αντισυστημικό. Το μόνο που με ένοιαζε ήταν να παραμείνω όσο πιο προσωπικός μπορώ. Σε όλες τις παραστάσεις που έχουν γίνει στο Cartel όλα αυτά τα χρόνια, ήθελα να διαβάσω το έργο και να το αφήσω να με διαβάσει και αυτό. Να βγάλω από μέσα μου ό,τι βιώματα έχω. Να μη με νοιάζουν οι φόρμες και τα καλλιτεχνικά ρεύματα. Με ενδιέφερε να είναι η ομάδα χαρούμενη, ευτυχισμένη και δημιουργική με αγάπη και παιχνίδι. Να γίνουμε καλλιτέχνες και συνδημιουργοί με όχημα ένα κείμενο. Δεν σκεφτήκαμε πώς θα “ακουμπήσει” αυτό στην Αθήνα. Όμως αυτό, με κάποιον τρόπο “ακούμπησε” και έκανε τις παραστάσεις μας μεγάλες επιτυχίες. Αυτό μας έδωσε δύναμη, βγάλαμε χρήματα, γεγονός που μας επέτρεψε να πληρώνονται καλύτερα οι ηθοποιοί, να γίνουμε πιο τολμηροί, να μεγαλώσει η ομάδα και να δημιουργήσουμε πιο εύκολα και με καλύτερη ποιότητα τα επόμενα έργα.
Το ίδιο θα προσπαθήσουμε και με τα Κόκκινα Φανάρια, το οποίο θα γίνει το όχημα για να μιλήσω για την queer κοινότητα και τις trans γυναίκες.
Φωτογράφος: Κώστας Σταυρόπουλος/This is not another agency
Styling: Γεωργία Κλεισούρα Grooming: Christos Mazurek/This is not another agency
Έψαχνα πολύ καιρό ένα έργο που θα μιλήσει για τους άντρες που ντύνονται γυναίκες. Δεν κάνω αυτή την παράσταση επειδή αυτό το θέμα είναι επίκαιρο. Πάντα ήθελα να το κάνω. Και πάντα θα έπρεπε να μιλάμε για τους ανθρώπους που βρίσκονται στο περιθώριο. Από την άλλη, καταλαβαίνω ότι υπάρχει μια σύνδεση με όλα αυτά που συμβαίνουν και με ό,τι έγινε με τον Ζακ, αλλά δεν είναι μια παράσταση αφιερωμένη σε αυτόν. Είναι ένα θέμα που το γνωρίζω, το έχω ζήσει. Ήθελα να μιλήσω για αυτόν τον κόσμο. Με συγκινούν σε αυτόν τα αμακιγιάριστα, προδομένα όνειρα που πριν προδοθούν φορούσαν το πιο λαμπερό τους κραγιόν. Με ενδιαφέρει το πώς εκτροχιάζονται οι άνθρωποι. Και από την άλλη θεωρώ αδιανόητο το 2019 άνθρωποι να βρίσκονται στο περιθώριο για τη σεξουαλική τους ταυτότητα. Το γεγονός ότι, για παράδειγμα, δεν μπορούν να βρουν δουλειά με ξεπερνάει. Η συγκεκριμένη παράσταση είναι η δική μου δήλωση. Το θέμα είναι hot και παρατηρώ ότι υπάρχει μια διάθεση να υπάρξει μια glam λάμψη γύρω από την queer κοινότητα. Εμένα με ενοχλεί αυτό το glam. Το άλλο που με ενοχλεί είναι όλο αυτό που γίνεται στα Εξάρχεια, αλλά και η αστυνομοκρατία που κυριαρχεί αυτές τις ημέρες στην Αθήνα. Με ενοχλεί που έχουν βάλει σκοπό να καθαρίσουν τα Εξάρχεια. Να τα καθαρίσουν από τι; Υπάρχουν άνθρωποι εκεί που μπορεί οι πολιτικές τους πεποιθήσεις να πηγαίνουν κόντρα σε ό,τι πιστεύουν όσοι βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην εξουσία, αλλά δεν μπορείς να τους διώξεις. Ούτε να τους θυμώσεις, και ειδικά με τη βία. Η βία γεννάει βία και ο τρόπος που διαχειρίζονται αυτή τη στιγμή τα Εξάρχεια, φοβάμαι ότι θα έχει πολύ άσχημο αποτέλεσμα. Δεν είναι τρόπος αυτός, χρειάζεται κοινωνική ευαισθησία. Δεν μπορείς να συμπεριφέρεσαι με τυφλή βία σε κάποιους επειδή συχνάζουν ή μένουν σε μια περιοχή, στους πρόσφυγες που μένουν σε καταλήψεις, ούτε στους ανθρώπους στα καφενεία, τα club ή τους δρόμους. Ας μαζέψουν πρώτα τους εμπόρους ναρκωτικών που κάνουν ανενόχλητοι τις δουλειές στην πλατεία και τους γύρω δρόμους. Υπάρχουν σημεία στην Αθήνα που γίνεται ο κακός χαμός από βία και εγκληματικότητα, αλλά φαίνεται να τους ενοχλεί μόνο το άβατο των Εξαρχείων. Όλη αυτή η αστυνομοκρατία με ενοχλεί και με προσβάλει. Πέρα από όλα τα υπόλοιπα μου κάνει κακό αισθητικά. Όλοι αυτοί οι αστυνομικοί παντού δημιουργούν μια αίσθηση τρομοκρατίας. Με όλα αυτά νιώθω ότι υποτιμούν τη νοημοσύνη μου και το κάνουν χυδαία. Στο τέλος, πάνω από όλα με προσβάλλει όλη αυτή η κακία προς τους ανθρώπους. Και αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους θα ασχολούμαι πάντα με όλους όσοι βρίσκονται στο περιθώριο. Μέχρι να μην υπάρχει κανένας εκεί. Αυτό το υπόσχομαι».
Info: Τα έργα Άνθρωποι και Ποντίκια και Άρης παίζονται στον χώρο Cartel (Μικέλη 4, Αιγάλεω), το Πατέρας στο Θέατρο Αποθήκη (Σαρρή 40, Αθήνα). Επίσης, ο Βασίλης Μπισμπίκης πρωταγωνιστεί και στην ταινία Η Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς (στις αίθουσες το 2020).
