Η Σκύλα της Pilar Quintana μας διηγείται την ιστορία της Νταμάρις, που είναι παντρεμένη με τον Ροχέλιο και ζει σε ένα μικρό ψαροχώρι στις ακτές του Ειρηνικού, στην Κολομβία. Εκείνη θέλει διακαώς να γίνει μητέρα. Το σώμα τής το αρνείται. Στην αγκαλιά της μεγαλώνει μια σκυλίτσα που εγκαταλείπει συνεχώς και την ίδια την Νταμάρις και τα κουτάβια της. Ένα ξεχαρβαλωμένο γαϊτανάκι “αποτυχημένης” μητρότητας μέσα σε ένα περιβάλλον φτώχειας, καταπίεσης. Μέσα σε μέρες που βυζαίνουν μια αληθινή, δικαιολογημένη απελπισία. Μια ιστορία σκληρή, βαθιά που μας δαγκώνει κυρίως με την αλήθεια της. Την αλήθεια που ψάχνουμε στα βιβλία. Την αλήθεια που ψάχνουμε και στο ξεφύλλισμα της ίδιας ζωής. Ρεαλισμός λέγεται και δεν κάνει χρήση του επιθέτου «μαγικός» ακόμη και αν η συγγραφέας του προέρχεται από τη Λατινική Αμερική, εκεί που γεννήθηκε η «μαγική» εκδοχή του.
Πόσο σημαντικό είναι να γράφουν οι γυναίκες για δικά τους θέματα και εμπειρίες, όπως η υπογονιμότητα ή η αποτυχημένη μητρότητα;
Σίγουρα η λογοτεχνική παράδοση μιας χώρας δεν είναι ολοκληρωμένη αν δεν συμπεριλαμβάνει τις διάφορες φωνές που την αποτελούν και την αντιπροσωπεύουν. Οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα της ανθρωπότητας, οπότε οι φωνές μας πρέπει να ακουστούν εκεί έξω. Βρίσκω τα θέματα που αναφέρετε, όπως η υπογονιμότητα ή η αποτυχημένη μητρότητα, πολύ ενδιαφέροντα, καθώς δεν μιλάμε γι’ αυτά ανοιχτά. Μιλάμε για τη λαμπερή πλευρά της μητρότητας, αλλά όχι για το σκοτάδι και τις σκιές της που, για εμένα, έχουν περισσότερο ενδιαφέρον. Μάλλον μου αρέσει να ασχολούμαι με θέματα που θεωρούνται ταμπού. Δεν νομίζω ότι αυτά είναι γυναικεία θέματα, αλλά ανθρώπινα. Όλοι γεννιόμαστε από μια μητέρα και όλοι είμαστε το παιδί κάποιου. Και όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας αναρωτιόμαστε αν θέλουμε να είμαστε η μητέρα ή ο πατέρας ενός παιδιού.
Μιλήστε μας για το πολιτιστικό τοπίο της Κολομβίας. Από την εμπειρία σας, πιστεύετε ότι έχουν αλλάξει οι συγκυρίες για τις γυναίκες συγγραφείς;
Νομίζω ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια, αφότου άρχισαν να εκδίδονται τα βιβλία μου, τα πράγματα έχουν αλλάξει για τις γυναίκες συγγραφείς. Πριν από είκοσι χρόνια στην Κολομβία άκουγες να λένε ότι η γυναικεία γραφή δεν είναι τόσο καλή, δεν έχει βάθος και λογοτεχνική αξία όσο η αντρική, ότι τα θέματά μας είναι κάπως ρηχά και ενδιαφέρουν μόνο τις γυναίκες. Τώρα η γυναικεία λογοτεχνία εκτιμάται από μόνη της.
Παραμένει δύσκολο για έναν συγγραφέα να ζήσει από τα βιβλία του;
Στην Κολομβία ναι, πολύ δύσκολο. Μόνο λίγοι τα καταφέρνουν και δεν είμαι σίγουρη αν αυτό συμβαίνει σε όλη τη διάρκεια της καριέρας τους ή μόνο σε μερικές περιόδους φήμης και δόξας.
Pilar Quintana
Πόσο σημαντικά είναι τα μέρη που αναφέρετε στις ιστορίες σας;
Τη λογοτεχνία την αντιλαμβάνομαι, τη διαβάζω και τη γράφω σαν ένα ταξίδι σε έναν άλλο τόπο. Όταν ταξιδεύεις σε ένα ξένο μέρος το νιώθεις γύρω σου. Καθετί στον καινούριο τόπο έχει τη δική του, ιδιαίτερη ποιότητα. Το φαγητό, η γλώσσα, η προφορά των ανθρώπων, ο καιρός, ο ουρανός, τα χρώματα, η φύση γύρω σου… Θέλω ο αναγνώστης, όταν διαβάζει το βιβλίο μου, να το βιώνει σαν ένα ταξίδι. Οπότε, το αφηγηματικό σύμπαν είναι πολύ σημαντικό για εμένα. Θέλω να είναι αληθινό και ο αναγνώστης να το βιώνει στο πετσί του.
Ο τόπος μας, η χώρα μας, η πατρίδα μας είναι ένα είδος μητρότητας, σωστά; Είναι το ίδιο και η κοινωνική μας τάξη;
Δεν είμαι σίγουρη γι’ αυτό. Ο τόπος που γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε καθορίζει σε ένα μεγάλο ποσοστό αυτό που γινόμαστε. Στη Λατινική Αμερική, στην Κολομβία, που οι ανισότητες είναι υπερβολικές, είναι οι κοινωνικές τάξεις που παίζουν μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωσή μας. Το εξετάζω αυτό στα βιβλία μου, που διαδραματίζονται στην Κολομβία, σε μια κοινωνία άδικη και γεμάτη ανισότητες.
Στο βιβλίο σας υπάρχουν επίσης φτώχεια, βία και πληγές που δεν κλείνουν. Πόσο σημαντικά είναι αυτά τα θέματα για εσάς; Χρειαζόμαστε περισσότερες φωνές από καταπιεσμένους ανθρώπους, αυθεντικές φωνές της εργατικής τάξης…
Όπως είπα και πριν, η λογοτεχνική παράδοση μιας χώρας δεν ολοκληρώνεται αν δεν συμπεριλάβει τις διαφορετικές φωνές που την αποτελούν, που την αντιπροσωπεύουν. Χρειαζόμαστε περισσότερες φωνές, αλλά όχι εκείνες που παραδοσιακά ακούγονται, τις φωνές των λευκών ετερόφυλων ή των μιγάδων προνομιούχων ανδρών από το κέντρο της χώρας, αλλά εκείνων που βρίσκονται στο περιθώριο.
Στο βιβλίο σας τι συμβολίζει η σχέση μιας γυναίκας με έναν σκύλο;
Η γυναίκα στη Σκύλα είναι μια γυναίκα και ο σκύλος ένας σκύλος. Ήθελα να εξερευνήσω τη σχέση ανάμεσα στους ανθρώπους και τα σκυλιά, η οποία είναι πιο περίπλοκη τώρα απ’ ό,τι στο παρελθόν. Παλιά, τα κατοικίδιά μας, τα σκυλιά και οι γάτες, υπήρχαν επειδή μας ήταν χρήσιμα: να γαβγίζουν για λόγους ασφάλειας ή να διώχνουν τα ποντίκια από το σπίτι. Μερικές φορές ζούσαν στην αυλή, αλλά τους απαγορευόταν να μπουν στο σπίτι, τα κακομεταχειριζόμασταν και τα χτυπούσαμε. Τώρα οι άνθρωποι τα θέλουν για τη συντροφιά τους και αποτελούν μέλη της οικογένειας. Γιορτάζουμε τα γενέθλιά τους και τα τιμούμε. Γιατί ήρθαμε τόσο κοντά με αυτά τα ζώα; Νιώθουμε περισσότερο μόνοι απ΄ ό,τι παλιά; Μας είναι πιο εύκολο να συνδεθούμε με τα ζώα παρά με το είδος μας;
Τι κάνει ένα βιβλίο φεμινιστικό; Είναι ένα τέτοιο η Σκύλα;
Το βιβλίο μου μιλάει για μια κοινωνία όπου οι γυναίκες υφίστανται διακρίσεις και υποφέρουν από κάθε μορφής βία, φανερή και κρυφή. Απεικονίζω την ανδροκρατία και τον μισογυνισμό της κοινωνίας μας. Δεν είμαι σίγουρη ότι αυτή μπορεί να θεωρηθεί φεμινιστική λογοτεχνία ή απλώς ρεαλιστική.
