Το θέατρο έχει τη δική του γλώσσα, η λυρική ποίηση τη δική της φωνή. Μπορούν άραγε αυτά τα δύο να ενωθούν και να μιλήσουν χωρίς να προδώσει το καθένα τον εαυτό του; «Ναι» είναι η απάντηση και απόδειξη είναι η παράσταση Δόξα Κοινή που ανέβηκε στο Θέατρο Πορεία. Το κείμενο έχει προκύψει από την προικισμένη συρραφή μερικών εκ των πιο ωραίων ελληνικών ποιημάτων και φέρει την υπογραφή του Στρατή Πασχάλη. Αποτελείται από διαφορετικά ποιήματα, που καλύπτουν το σύνολο της λυρικής μας παράδοσης από τη Σαπφώ μέχρι τον Σολωμό, από τον Καβάφη μέχρι τον Ελύτη. Ενώ τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Δημήτρη Τάρλοου. Εμείς ζητήσαμε από τους πρωταγωνιστές της παράστασης να μοιραστούν μαζί μας τον αγαπημένο τους στίχο και να μας μιλήσουν γι’ αυτή την… ποιητική παράσταση που ενώνει με τρόπο μαγικό στίχους, εικόνες, πανάρχαιες τελετουργίες και αρχαίες γλώσσες εξυμνώντας τον έρωτα. Το ωραιότερο ποίημα.
Ηλιάνα Μαυρομάτη
«Μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου,
μια νύχτα και με φίλησες στο στόμα,
μόνο γι’ αυτό είμαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο
κι έχω ένα ρίγος στην ψυχή μου ακόμα,
μόνο γιατί με κράτησες στα χέρια σου…»
Μαρία Πολυδούρη, Γιατί μ’ Αγάπησες
Ο έρωτας γίνεται λόγος να ξανακοιτάξει κάνεις τον εαυτό του μέσα από τα μάτια του άλλου. Να δει μέσα από την ψυχή του άλλου την ομορφιά της δικής του ψυχής και να ανοίξει με γενναιοδωρία απέναντι στον κόσμο και τη ζωή.
Αισθάνομαι μεγάλη συγκίνηση που είμαι μέρος της δημιουργίας αυτής της παράστασης για πολλούς λόγους. Πάντα η χαρά μου γεννιέται από τους συνεργάτες μου πρωτίστως, και σε αυτήν την περίπτωση κυρίως από τον σκηνοθέτη μας Δημήτρη Τάρλοου με τον οποίο συνεργάζομαι δεύτερη φορά.
Ο Δημήτρης και οι συνεργάτες του στο θέατρο Πορεία πήραν την απόφαση να ερευνήσουν τον ελληνικό ποιητικό λόγο μέσα από τα εκφραστικά μέσα και τα σώματα νέων ηθοποιών. Πώς μπορεί η γλώσσα του Εμπειρίκου, της Σαπφούς, του Καβάφη να ερμηνευθεί, να αρθρωθεί, να βιωθεί από νέους ανθρώπους του σήμερα; Πώς μπορεί η ερωτική επιθυμία να εκφραστεί σκηνικά μέσα από τον ελλειπτικό λόγο της ποίησης;
Σε αυτή την παράσταση νιώθω πολύ περήφανη καλλιτεχνικά γιατί αυτή η δουλειά προέκυψε από τις πιο ευαίσθητες και ανθρώπινες χορδές όλων μας.
Άρης Μπαλής
«Φύγε – μη νοιάζεσαι – μόνο να με θυμάσαι»
Σαπφώ
Η Δόξα Κοινή είναι η συλλογική συγκρότηση μιας πολύ προσωπικής ερωτικής διαλέκτου. Σαν τα γλίγλικα, που ο Οράσιο με τη Μάγα, στο Κουτσό του Julio Cortazar, είχαν δημιουργήσει για να επικοινωνούν μεταξύ τους για όλα αυτά τα άρρητα του ερωτικού φαινομένου. Έτσι ήταν οι πρόβες, έτσι είναι η παράσταση, έτσι διαμορφωθήκαμε κι εμείς μέσα σε αυτή τη διαδικασία και κάπως έτσι μεταμορφώσαμε (μάλλον!) και τους γύρω μας όλον αυτόν τον καιρό.
Η Δόξα Κοινή είναι τα γλίγλικα: “(…) Αυτή όμως ήταν μόνο η αρχή, γιατί ερχόταν μια στιγμή που εκείνη σφύστριβε τ’ αργούλια της και τον άφηνε να συρμώσει το ορφελίνι του. Μόλις όμως και συφουρφούλιαζαν, κάτι σαν ολολύχορδο τους διακορύψωνε, τους υπερδούκλωνε, τους παρόρνυζε και με μιας έφτανε ο αποτυφλώνας, οι λυσσόγοοι σχυσμοί της ύστριας, η ασμαινόπνοη στοματοποντή, τα σπροοίμια του αλίσπασμου μέσα σε μια μουσκυγρονική αγώπαυση. Ευοί! Ευοί! Αιωροβολεμένοι στην κορφή της μελαμφθονίας, ένιωθαν εξωκλυδωνισμένοι, μαργαρωμένοι, ξεμελδιασμένοι. (…)”
(Απόσπασμα από το κεφάλαιο 68 του Κουτσού του Julio Cortazar σε μετάφραση του Κώστα Κουντούρη, εκδ. Εξάντας)
Θάλεια Σταματέλου
«Αλλ´ η ζωή και τότε δεν είναι δια τον βλέποντα άνθρωπο τους αστέρας παρά προοίμιον αθανασίας».
Ανδρέας Κάλβος
Μικρή πίστευα πως θα πετάξω. Μετά συνειδητοποίησα τη βαρύτητα και μαζί μ’ αυτήν και πολλές άλλες αλήθειες του κόσμου αυτού. Αλλά ακόμη θέλω να πετάξω. Ξέρω πως αν γίνει, θα είναι ένα θαύμα αλλά πιστεύω στα θαύματα. Το οφείλω στον εαυτό των παιδικών μου χρόνων και στις επερχόμενες γενιές ανθρώπων. Αν κάτι έχουμε να κληροδοτήσουμε και να προσφέρουμε αυτό είναι η πίστη και ο τρόπος μας να ζούμε κοιτώντας ψηλά και πέρα από μας. Με γενναιότητα. Κι έτσι η ζωή από προοίμιο θανάτου γίνεται προοίμιο αθανασίας.
Στις πρόβες μας για την παράσταση Δόξα Κοινή συνειδητοποιώ καθημερινά πόσο αξίζει να θυμόμαστε τα ονειροπαρμένα παιδιά που υπήρξαμε κάποτε, να θαυμάζουμε, να δινόμαστε ολοκληρωτικά. Η ποίηση με ωθεί να σκέφτομαι ελαφρά και απρόσμενα και αποκαλύπτει το βάθος στα πιο μικρά κι ασήμαντα. Αυτό είναι και το θέατρο άλλωστε. Στιγμές που έρχονται και παρέρχονται, άπιαστες, ένα τίποτα που όμως είναι ικανό να μας αγγίξει την ψυχή.
Αρετή Τίλη
«Είναι νωρίς μέσα στον κόσμο αυτόν, δεν έχουν εξημερωθεί τα τέρατα».
Οδυσσέας Ελύτης
Αισθάνομαι ότι υπάρχει μια διαχρονικότητα σ’ αυτόν τον στίχο. Αν και ερωτικό το ποίημα, μου αρέσει και θα το δω με μια λίγο διαφορετική οπτική, πιο γενική. Έχουν περάσει 50 χρόνια από τότε που γράφτηκε. Αυτή η φράση όμως είναι ακόμα νωρίς σε αυτόν τον κόσμο. Η κοινωνία προχωράει κι όλο μένει στάσιμη και πάντα υπάρχουν τέρατα! Που, μάλλον, δεν θα εξημερωθούν ποτέ… Αυτή, λοιπόν, η παράσταση μου δίνει τη δυνατότητα να τολμήσω, παρ’ όλο που είναι νωρίς, να μιλήσω για πράγματα που θέλουν θάρρος σε αυτή την εποχή που ζούμε. Για ελευθερία, για αγνότητα, για αγάπη. Μήπως και εξημερωθούν κάποια τέρατα…
Σίσσυ Τουμάση
«Kαι όμως, παρά τον καύσωνα και την γοργήν αναπνοήν των πνευστιώντων, παρά την διέλευσιν της νεκρικής πομπής προ ολίγου, κανείς διαβάτης δεν ησθάνετο βαρύς, ούτε εγώ, παρ’ όλον ότι εφλέγετο ο δρόμος. Kάτι σαν τέττιξ ζωηρός μέσ’ στην ψυχή μου, με ηνάγκαζε να προχωρώ, με βήμα ελαφρόν υψίσυχνον».
Ανδρέας Εμπειρίκος, Εις την οδόν των Φιλελλήνων, από τη συλλογή Οκτάνα.
Ο ζωηρός αυτός τέττιξ κατοικεί μέσα στην ψυχή μας. Μας καλεί να τον ακούσουμε, να συνεχίσουμε να προχωράμε μπροστά και, ενίοτε, αντίθετα στο ρεύμα. Είναι η πηγή του θάρρους που χρειάζεται ο άνθρωπος για να συνεχίσει, όταν όλα γύρω καταρρέουν κι όταν ο θάνατος είναι ένα εμφανές πέπλο παντού. Η γνώση κι ο φόβος του θανάτου ως κινητήριος δύναμη που οδηγεί στον οίστρο της ζωής.
Ως ηθοποιός, το να έχω την ευκαιρία να βουτήξω μέσα στον κόσμο της ελληνικής ποίησης μαζί με τόσο δοσμένους και φωτεινούς συνεργάτες (και αυτό αφορά όλους τους συντελεστές της παραγωγής αυτής, όχι μόνο ηθοποιούς και σκηνοθέτη), με κάνει να νιώθω κατά κάποιον τρόπο ότι ίπταμαι. Η σκηνή φλέγεται κι όλοι εμείς είμαστε οι ίδιοι, τέττιγγες ζωηροί που προχωρούμε και θέλουμε να παρασύρουμε τους πάντες να ακολουθήσουν αυτό το βήμα το ελαφρόν και υψίσυχνον.
Ορέστης Χαλκιάς
«Ένα φιλί, κ’ εν’ άλλο Έρωτα, έρωτα, εξάπλωσον!»
Ανδρέας Κάλβος, Ωδή Δευτέρα, Εις Ψαρά
Είμαι τυχερός που ζω αυτές τις στιγμές στο Θέατρο Πορεία, που γνώρισα αυτούς τους ανθρώπους. Ο Δημήτρης Τάρλοου, ο θίασος και όλοι οι συνεργάτες ταξιδέψαμε με το κείμενο του Στρατή Πασχάλη, φτιαγμένο από θησαυρούς της ελληνικής ποίησης, αυτοσχεδιάσαμε και δημιουργήσαμε μια παράσταση σκηνικής ελευθερίας. Έτσι αισθάνομαι σε αυτή την παράσταση, ελεύθερος! Η ποίηση πυροδοτεί την ελευθερία των αισθήσεων. Θέλουμε να μοιραστούμε τον ηλεκτρισμό όλων των λέξεων, των επαφών και των αισθήσεων που γεννήθηκαν, να γίνουν κοινά σε όλους όσους κατέβουν στη δική μας οδό των Φιλελλήνων, στην Τρικόρφων 3, μέσα στο Θέατρο Πορεία.
Αλέξανδρος Βαμβούκος
«Μα εσύ είσαι μια βασίλισσα, π’ όλον τον κόσμο ορίζης,
Σα θέλης παίρνεις τη ζωή, σα θέλης τη χαρίζεις».
Το επαινετικό αυτό δίστιχο από τα λιανοτράγουδα της δημοτικής μας παράδοσης εκφράζει με αφοπλιστική απλότητα και ενάργεια τι σημαίνει να είσαι ερωτευμένος. Το υποκείμενο της απεύθυνσης είναι ένας άντρας που υμνεί την αγαπημένη του ομολογώντας απερίφραστα την απόλυτη αδυναμία που νιώθει. Η ουσία, όμως, που αναδίδουν οι στίχοι γίνεται αβίαστα αντιληπτή από όλους τους ανθρώπους που έχουν βιώσει αυτό το μείγμα ερωτικής προσμονής και φόβου, ανεξαρτήτως φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού. Απέναντι στο αντικείμενο του έρωτα, νιώθουμε ως ετοιμοθάνατοι μπροστά σε μια απόλυτη εξουσία που με ένα νεύμα της μπορεί να μας ρίξει στα τάρταρα ή να μας προσφέρει την ευτυχία.
Η ποίηση με ενδιαφέρει ιδιαίτερα ως παραστατική δυνατότητα και με τους Καταπλικτίκ, την ομάδα γαλλόφωνου θεάτρου του Γαλλικού Ινστιτούτου που εμψυχώνω (είμαι μέλος), έχουμε παρουσιάσει τρεις ποιητικές περφόρμανς τα τελευταία χρόνια. Οπότε όταν ο Δημήτρης Τάρλοου μου πρότεινε να συμμετάσχω στο εν λόγω ερευνητικό εγχείρημα, και δη με αυτή την υπέροχη ομάδα συνεργατών, ένιωσα πολύ τυχερός!
Η διαδικασία των προβών ήταν σαν εξερεύνηση μέσα σε πλούσιο δάσος, πανέμορφο και τρομακτικό συνάμα. Η μεγάλη συγκίνηση για εμένα προκύπτει όποτε κάποιος, στο πλαίσιο της πρόβας, με εκπλήσσει με αυτό που κάνει ή λέει – είναι πραγματική χαρά και τύχη να λαμβάνεις τέτοια ερεθίσματα ως ηθοποιός.
Λήδα Μανιατάκου
«Κάτι σάν τέττιξ ζωηρός μέσ’ στήν ψυχή μου, μέ ἠνάγκαζε νά προχωρῶ, μέ βῆμα ἐλαφρόν ὑψίσυχνον. Τά πάντα ἦσαν τριγύρω μου ἐναργῆ […] ἁπτά καί διά τῆς ὁράσεως ἀκόμη, καί ὅμως, συγχρόνως, σχεδόν ἐξαυλοῦντο μέσα στόν καύσωνα τά πάντα [..] πού καί ἡ λύπη ἀκόμη ἐνίων τεθλιμμένων, λές καί ἐξητμίζετο σχεδόν ὁλοσχερῶς, ὑπό τό ἴσον φῶς».
Ἀνδρέας Ἐμπειρῖκος, Εἰς τὴν ὁδὸν τῶν Φιλελλήνων
Αν κάτι γυρεύω στην τέχνη είναι ακριβώς αυτή η υπερβατική διάσταση των πραγμάτων στο ονειρικό μεταίχμιο μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Ο έρωτας και η τέχνη είναι οι ειδικές συνθήκες που, μεταξύ καθαρότητας και εξαΰλωσης, αναδεικνύουν καθετί, μέσα μας και έξω μας, στην ολοκληρωμένη του διάσταση. Η αλήθεια των πραγμάτων φανερώνεται μόνο μέσα σε ένα συμπαντικό λιοπύρι, μέσα σε μια λάβα υπαρξιακή και υπό τον ήχον ζωηρών υψηλών συχνοτήτων. Η συνθήκη αυτή του «καύσωνα», όπως συνταρακτικά την περιγράφει ο Εμπειρίκος στην Οδό των Φιλελλήνων, είναι υπαρξιακή ανάγκη και προαπαιτούμενο βίωμα σε καθετί με το οποίο καταπιάνομαι, καθώς είναι ο μόνος και αδιαπραγμάτευτος δρόμος προς τη νίκη απέναντι στη θλίψη, την ασχήμια, τον θάνατο.
Η παράσταση της Δόξας Κοινής δεν είναι παρά μια υπαρξιακή αφύπνιση για την κοινή νίκη της ανθρωπότητας. Είμαι ευτυχής που συμπράττω με την υπερβατική ομάδα του θεάτρου Πορεία κι ευγνώμων για την ευκαιρία που μου δόθηκε να καταπιαστώ συνθετικά με τα διαχρονικά αριστουργήματα της ελληνικής ποίησης που συνιστούν την παράσταση.
Γιάννης Νταλιάνης
«Σαν ανθός έμοιαζε αλπικό…»
Νίκος Καββαδίας, Μαραμπού
Στην έκτη δημοτικού ανακάλυψα στη βιβλιοθήκη μας μια δίτομη Ανθολογία Ελληνικής Ποίησης του Μιχάλη Περάνθη, με σκληρό πράσινο εξώφυλλο. Άρχισα να την ξεκοκαλίζω. Ξεχώρισα τότε τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη και τον Καββαδία. (Τα τρία Κάπα, όπως τους έλεγα συνθηματικά).
Και να που τώρα, άπειρα χρόνια μετά, συμμετέχω στη Δόξα Κοινή, όπου ο Στρατής Πασχάλης στη σύνθεσή του έχει συμπεριλάβει τα τρία Κάπα μου. Κι όχι μόνο αυτό, ο σκηνοθέτης Δημήτρης Τάρλοου μου αναθέτει ένα από τα τόσο συγκινητικά και αγαπημένα μου ποιήματα. Το Μαραμπού του Νίκου Καββαδία με τον άκρως ερωτικό στίχο που με σημάδεψε, «σαν άνθος έμοιαζε αλπικό…» Η συμμετοχή στη Δόξα Κοινή είναι για όλους μας μια μοναδική εμπειρία – το λέω με πλήρη συναίσθηση μετά από 40 χρόνια στο θέατρο- όχι μόνο γιατί ερχόμαστε σε επαφή με ποίηση μεγατόνων, αλλά γιατί είναι σοφή η σύνθεση του ποιητή Στρατή Πασχάλη και εμπνευσμένη η σκηνοθεσία. Ο Δημήτρης Τάρλοου (που γαλουχήθηκε με κάποιους ποιητές) αντιμετωπίζει την ποίηση στο θέατρο σαν σκηνική ενέργεια και δράση με μεγάλη πρωτοτυπία και καλώς εννοούμενη ελαφράδα, αλλά και με βαθύ σεβασμό στους μεγάλους μας ποιητές.
Μάριος Παπούλιας
«Τότε εγώ με ισχυρόν παλμόν καρδιάς, σταμάτησα για μια στιγμή, ακίνητος μέσα στο πλήθος, ως άνθρωπος που δέχεται αποκάλυψιν ακαριαία, ή ως κάποιος που βλέπει να γίνεται μπροστά του ένα θαύμα και ανέκραξα κάθιδρος: “Θεέ! Ο καύσων αυτός χρειάζεται για να υπάρξει τέτοιο φως!”».
Είναι ο επίλογος του ποιήματος-άξονα της παράστασης, Εις την οδόν των Φιλελλήνων του Ανδρέα Εμπειρίκου. Η ανύψωση στο διηνεκές και μοιραία η κάθαρση. Μια καθηλωτική και λυτρωτική στιγμή. Η νίκη του φωτός απέναντι στο σκοτάδι. Είναι η ομολογία ενός ανθρώπου που έχει βιώσει αποκάλυψη αγωνίας μα και λόγου ύπαρξης.
Διονύσης Πιφέας
«Σε μιαν αγάπη δίχως όρια. Σ’ ένα αίσθημα δίχως φειδώ».
Γιώργος Σαραντάρης
Έπειτα από δύο μήνες εντατικών προβών και μελέτης του ποιητικού υλικού, σιγά σιγά μου έγινε σαφές ότι κάθε ποίημα με το οποίο καταπιανόμαστε είναι μια εξομολόγηση εκ μέρους του δημιουργού του ή ένα είδος αθέλητων «απομνημονευμάτων». Διαλέγω τον ανωτέρω στίχο, ακριβώς γιατί το αίτημα που κάνει ο ποιητής προϋποθέτει γενναιότητα, αγνότητα και ηρωισμό. Αγάπη, έρωτας και αίσθημα στην απόλυτη μορφή τους, πέρα από οποιαδήποτε ηθική, πέρα από το καλό και το κακό. Ο έρωτας φέρνει στο φως τις υψηλές και κρυφές ιδιότητες ενός ερωτευμένου, οι οποίες αποτελούν εξαίρεση ή είναι σπάνιες. Ο αισθησιασμός είναι σημαντικός, όμως δεν μας ανυψώνει, καθώς επισπεύδει τόσο την ανάπτυξη του έρωτα, που η ρίζα του παραμένει αδύνατη και μπορεί να ξεριζωθεί εύκολα. Εμείς μάλλον αγαπάμε τις επιθυμίες μας και όχι αυτό που επιθυμούμε.
Δείτε εδώ το τρέιλερ της παράστασης.
