Collage: Rocio Montoya
Είμαστε μπροστά σε μια σκοτεινή στιγμή. Τo Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, μετά από σχεδόν 50 χρόνια, ακύρωσε την ιστορική απόφαση Roe v. Wade του 1973 με την οποία αναγνωρίστηκε το συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση κάνοντας ένα εφιαλτικό πισωγύρισμα για τα δικαιώματα των γυναικών. Περισσότερες από τις μισές πολιτείες αυτής της χώρας είναι πλέον πιθανό να απαγορεύσουν τις αμβλώσεις, καθιστώντας τη βασική φροντίδα αναπαραγωγικής υγείας απρόσιτη για εκατομμύρια γυναίκες και επηρεάζοντας τραγικά τις ζωές μη προνομιούχων γυναικών. Κάπως έτσι οι ΗΠΑ μπήκαν στη λίστα με τις λίγες χώρες που τα τελευταία χρόνια έχουν αυστηροποιήσει τους νόμους για την άμβλωση, ανάμεσα τους η Πολωνία, το Ελ Σαλβαδόρ και η Νικαράγουα. Την ίδια περίοδο, πάνω από πενήντα χώρες του κόσμου επεκτείνουν το δικαίωμα των γυναικών να δώσουν τέλος στην εγκυμοσύνη τους. Με χαρακτηριστικό παράδειγμα την ισπανική κυβέρνηση, η οποία θα προωθήσει νομοσχέδιο που θα επιτρέπει σε 16χρονες την άμβλωση, ακόμη και χωρίς γονική συναίνεση, στο δημόσιο σύστημα υγείας της χώρας. Παρατηρώντας όλα τα παραπάνω, σκεφτήκαμε πόσο ταμπού και ενοχικό παραμένει για τις γυναίκες να έχουν κάνει έκτρωση. Αναρωτηθήκαμε γιατί ακόμη και στον περίγυρό μας δεν γνωρίζουμε πολλά κορίτσια που να έχουν μπει στη συγκεκριμένη διαδικασία και τι μπορεί να σημαίνει αυτή η μυστικοπάθεια γύρω από μια τέτοια απόφαση. Προσπαθώντας να βρούμε γυναίκες που έχουν κάνει αυτή την επιλογή στη ζωή τους, ανακαλύψαμε ότι οι περισσότερες δεν ήθελαν να μιλήσουν γι’ αυτό που συνέβη. Επιπλέον, ακόμη και για εμάς ήταν κάποιες στιγμές άβολο να προχωρήσουμε το ρεπορτάζ κάνοντας ερωτήσεις, επηρεασμένες μάλλον από κάποια… αρχαία, έμφυλη ενοχή, την οποία οφείλουμε όλες να αντιμετωπίσουμε, κυρίως για να βοηθήσουμε τις λιγότερο προνομιούχες ως προς την αυτοδιάθεσή τους. Οι παρακάτω γυναίκες μοιράστηκαν τις ιστορίες τους μαζί μας.
Μαρία, ετών 42
«Ήμουν 20. Γύρισα στο χωριό από την Αθήνα όπου ζούσα ως φοιτήτρια για τις καλοκαιρινές διακοπές και θα καθόμουν δύο μήνες. Είχα καθυστέρηση και μου πέρασε από το μυαλό η πιθανότητα εγκυμοσύνης. Για να προμηθευτώ το τεστ έπρεπε να καταστρώσω ολόκληρο σχέδιο. Ανακάλυψα έναν τρόπο να πάω στην πλησιέστερη πόλη για να βρω φαρμακείο. Το ζήτησα με σιγανή φωνή για να μην ακουστώ στον άνθρωπο που ήταν ο επόμενος πίσω μου. Είπα, ότι το τεστ ήταν για μια φίλη μου, για να εισπράξω τα εξής λόγια του φαρμακοποιού: “Εμ δεν πρόσεχε η φίλη σας, δεσποινίς”. Μάλλον δεν με πίστεψε. Το τεστ βγήκε θετικό αρχές Ιουλίου. Δεν έβγαινα καν στην πλατεία γιατί ένιωθα ότι θα το έβλεπαν όλοι. Το είπα μόνο στις φίλες μου από το πανεπιστήμιο. Τις παιδικές μου φίλες τις ντρεπόμουν. Ξέραμε άλλες περιπτώσεις ή είχαμε ακούσει φήμες για κορίτσια που είχαν κάνει έκτρωση και είχα δει το ύφος με το οποίο μιλούσαν για εκείνες. Δεν τις κατηγορώ, ήταν μικρές τότε. Δεν ήξεραν. Πώς θα μπορούσα να επιστρέψω στην Αθήνα; Πώς θα άντεχα δυο μήνες με ένα τέτοιο βάρος, ένα τέτοιο λάθος που μεγάλωνε μέσα μου; Δεν είχα τότε τις βασικές γνώσεις. Για παράδειγμα, μέχρι πότε είχα περιθώριο να το κάνω. Δεν έχει σημασία πώς, κατάφερα να βρεθώ στο τέλος του ίδιου μήνα πίσω στην Αθήνα. Με ένα σωρό ψέματα. Το αγόρι που ήμουν μαζί του τότε, με βοήθησε σε όλη τη διαδικασία. Τότε δεν είχα καν δικό μου γυναικολόγο. Ακόμη και σήμερα, δέκα χρόνια μετά, σκέφτομαι με τρόμο τι θα μπορούσε να συμβεί αν εκείνος δεν είχε τη δυνατότητα να καλύψει την επέμβαση. Όλα πήγαν καλά. Κανένας δεν κατάλαβε τίποτα. Από τότε, πάντα φρόντιζα να έχω ένα ποσό διαθέσιμο, για εμένα ή για τις φίλες μου, σε περίπτωση που προέκυπτε κάτι αντίστοιχο. Το χρειάστηκα, πριν από περίπου δύο χρόνια. Για μία από τις παιδικές μου φίλες από το χωριό. Ξαναέβαλα ένα ποσό στην άκρη για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Κάποια χρήματα που μου έδωσε η γιαγιά μου, που έκανε το πρώτο της παιδί στα 17, όταν παντρεύτηκε τον παππού μου χωρίς να τον έχει επιλέξει. Οι γυναίκες χρειάζεται να είμαστε ενωμένες, μια αλυσίδα, και να καταλαβαίνουμε τι μπορεί να σημαίνει να μεγαλώνει μέσα σου κάτι που νιώθεις ότι είναι λάθος και θες να απαλλαγείς από αυτό. Το λέω αυτό γιατί, στη δική μου περίπτωση ο φαρμακοποιός ήταν άντρας, ο γιατρός ήταν άντρας, αυτός που πλήρωσε για την επέμβαση ήταν άντρας. Το σώμα μας ανήκει σε εμάς, αλλά ανήκει και σε όλες τις γυναίκες που δεν είχαν και δεν έχουν την επιλογή, την ελευθερία ή το προνόμιο να προβούν σε μια τέτοια επέμβαση. Και αυτό αποτελεί μια ακόμα αλυσίδα. Υπάρχουν ακόμη κορίτσια στην ελληνική επαρχία που αν τους προέκυπτε μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο για εκείνες να σταματήσουν την κύηση. Πρόσφατα διάβασα, το Γεγονός (εκδ. Μεταίχμιο), το βιβλίο της διάσημης Γαλλίδας Annie Ernaux που μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, στο οποίο περιγράφει την έκτρωση που έκανε παράνομα στη Γαλλία το 1963. Κάπου στο βιβλίο λέει αναφερόμενη στην εμπειρία της: «Για πρώτη φορά, ένιωθα ότι ήμουν ένας κρίκος σε μια αλυσίδα γυναικών». Μέρος αυτής της αλυσίδας θέλω να είμαι με όποιον τρόπο μπορώ, της αλυσίδας γυναικών που θα ξέρουν ότι έχουν το δικαίωμα να αποφασίσουν για το σώμα και τη ζωή τους».
Σοφία, ετών 39
«Έκανα έκτρωση στα 35 μου έχοντας σταθερή και μακροχρόνια σχέση. ΣΟΚ. Δεν μπορούσε να το δεχτεί σχεδόν κανένας. Κανένας δεν το έβρισκε λογικό. Ο γιατρός με ρώτησε αν είμαι σίγουρη και μου εξήγησε ότι από εδώ και πέρα ίσως γινόταν πιο δύσκολο να τεκνοποιήσω. Ήμουν μεγάλη για να ξαναμείνω έγκυος, αλλά όχι αρκετά μεγάλη για να μπορώ να αποφασίσω για την έκβαση της κύησής μου; Ακόμη και εγώ που ήμουν συνειδητοποιημένη, δεν μπορούσα να μοιραστώ με άλλους το γεγονός ότι έκανα έκτρωση. Ήταν κάτι που υποσυνείδητα απέκρυψα από κάποιους πολύ κοντινούς μου ανθρώπους – ακόμη και εγώ, που έλεγα ανοιχτά ότι δεν θέλω να γίνω μάνα. Κουβαλάω και εγώ μέσα μου αυτή την ενοχή της έκτρωσης. Για να τη νικήσω, το εκμυστηρεύτηκα ένα βράδυ που είχαν μαζευτεί φίλοι στο σπίτι, για να μάθω ότι έκτρωση είχαν κάνει άλλες δύο φίλες μου. Τρεις γυναίκες, πολύ αγαπημένες μεταξύ μας, δεν είχαμε αναφερθεί ποτέ σε αυτό. Είναι φοβερό πόση ενοχή κουβαλάμε για όλο αυτό οι γυναίκες, ακόμη και σήμερα. Γυναίκες που δηλώνουμε ελεύθερες, δυνατές, χειραφετημένες, φεμινίστριες. Κουβαλάει το σώμα μας τόση ενοχή από την πατριαρχική υποχρέωσή μας να αναπαράγουμε, που πολλές φορές όλο αυτό με ανατριχιάζει και με θυμώνει. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς μπορεί να νιώθει μια γυναίκα, για παράδειγμα, στην Πολωνία ή σε κάποια πολιτεία των ΗΠΑ, που σκέφτεται ότι μπορεί να χρειαστεί να ταξιδέψει κάπου όπου η άμβλωση παραμένει νόμιμη ή να παραγγείλει μέσω διαδικτύου χάπια έκτρωσης. Δεν μπορώ να φανταστώ πώς μπορεί να νιώθει μια γυναίκα που δεν έχει τη δυνατότητα να διακόψει την κύησή της δωρεάν σε ένα δημόσιο νοσοκομείο στην Ελλάδα. Μιας και θεωρείται μια “περιττή” και δεύτερης διαλογής επέμβαση, κάποιες φορές και ανήθικη. Στη φίλη μου από το χωριό που πήγε στο δημόσιο νοσοκομείο την έδιωξαν λέγοντάς της: “Δεν κάνουμε τέτοια εδώ”».
