Tον Ιανουάριο του '13 η Πόιτρας έλαβε ένα κωδικοποιημένο μέιλ από τον επονομαζόμενο «Citizen Four», δηλαδή έναν Εντουαρντ Σνόουντεν σε φυγή, ο οποίος αναζητούσε μια ασφαλή δίοδο απελευθέρωσης της επιβλαβούς -για την κυβέρνησή του- γνώσης που είχε στην κατοχή του. Η Πόιτρας είχε ήδη εντρυφήσει κινηματογραφικά στις καταστροφικές πολιτικές της κυβέρνησης των ΗΠΑ σε αυτή την εποχή του Πολέμου Ενάντια στον Τρόμο: το «My Country, my Country», για την ζωή στο Ιράκ υπό Αμερικανική κατοχή, είχε λάβει υποψηφιότητα Οσκαρ το 2007, το «Οath» του 2010 συνέχισε την εξερεύνηση των συνεπειών του διαρκούς αυτού, ολοένα και πιο αόρατου πολέμου. Ηδη όμως σκεδίαζε την ανάπτυξη ενός τρίτου φιλμ, αυτη τη φορά για τις πολιτικές κατασκοπείας των ΗΠΑ στο εξωτερικό, οταν επικοινώνησε μαζί της ο Σνόουντεν.
Μαζί με δυο ερευνητες δημοσιογραφους, η Πόιτρας πέταξε στο Χονγκ Κονγκ για να καταγράψει σε κάμερα όλα όσα ο Σνόουντεν είχε να πει και να εξηγήσει σχετικά με τις καταδικαστικές αποδείξεις που βρίσκονταν στα χέρια του. Τώρα, φυσικά, οι ίδιες οι αποκαλύψεις συνέβησαν ανεξάρτητα από την καταγραφή αυτή. Από την οθόνη του «Citizenfour» περνούν, εξάλλου, όλες οι σοκαριστικές εξελίξεις εκείνων των ημερών, με έκτακτα επί εκτάκτων δελτία ειδήσεων του CNN και με δημοσιογράφους, δικηγόρους και κάθε λογής ερευνητές να αναζητούν τον Σνόουντερ στο Χονγκ Κονγκ.
Ομως ζούμε στην εποχή της οπτικής πληροφορίας. Και το να δείξεις είναι πάντα καλύτερο από το να πεις. Οταν οι πληροφορίες που απελευθέρωσε ο Σνόουντεν (για τους τρόπους με τους οποίους οι ΗΠΑ καταπατούν δικαιώματα και ελευθερίες, κατασκοπεύοντάς μας όποτε και όπως επιθυμούν) διασπαστούν σε εκατοντάδες άρθρα, επεξηγήσεις, αναλύσεις γαι λήμματα της wikipedia, αυτό που θα μένει για πάντα είναι η εικόνα. Η εικόνα του αρχικά αμήχανου -μα με έναν αέρα σιγουριάς μέσα στην αμηχανία του- Σνόουντεν, καθως εξηγεί απλά και αναλυτικά τι πρόκειται να συμβεί. Τι πρόκειται να ΤΟΥ συμβεί. Τι πρόκειται να αποκαλύψει. Η εικόνα του αποστομωμένου Γκλεν Γκρίνγουαλντ καθώς ο Σνόουντεν εξηγεί διεξοδικά τι σημαίνει ο κάθε φάκελος, με γουρλωμένα τα μάτια μπροστά στη θέα του αδιανόητου που γίνεται πραγματικότητα. Η εικόνα του Σνόουντεν καθώς κοιτάζει τις συνέπειες των πράξεών του, σε live αναμετόδοση. Το να βλέπεις αυτό τον άνθρωπο να παρακολουθεί την κάλυψη του CΝΝ για τις αποκαλύψεις του είναι μια ιστορική στιγμή.
Τέλος, η εικόνα των Σνόουντεν, Πόιτρας και Γκρίνγουαλντ παραδιδόμενων ολοένα και περισσότερο στην ασαφή παράνοια. Ο Σνόουντεν περνάει έναν κωδικό στο λαπτοπ του και καλύπτεται με ένα σεντόνι για να μην μπορεί καμία κάμερα να καταγράφει τις κινήσεις του. Λίγες στιγμές μετά, όλη η ομάδα ταράζεται χάρη σε μια σειρά προειδοποιητικών τηλεφωνημάτων λόγω μιας άσκησης πυρκαγιάς, «Δεν είναι ποράνοια, αν όντως σε κυνηγάνε», έλεγε πριν πολλά χρόνια τα θρίλερ συνομωσίας «Enemy of the State» του Τόνι Σκοτ στο διαφημιστικό tag line, μα ουδείς μάλλον φανταζόταν πως μια τέτοια πιασάρικη δήλωση Θα μπορούσε να κρύβει μέσα της τόση αλήθεια.
Η Πόιτρας σχηματίζει σταδιακά το προφίλ του γεμάτου διστακτική αυτοπεποίθηση ήρωά της, μέσα σε ένα πλαίσιο που θυμίζει διαρκώς θρίλερ συνωμοσίας. Καμερες που αναλύουν και καταγράφουν κινήσεις. Τηλεφωνικές συσκευές που ακούνε ακόμα κι όταν ειναι κλειστές. Ιντερνετικ.ές συνδέσεις που κλέβουν στοιχεία, δίχως να μπορεις να τις σταματήσεις. Μυστηριώδεις κυνηγοί που εντοπίζουν τον φυγά Σνόουντεν ακόμα και σε ένα τυχαίο ξενοδοχείο στην άλλη άκρη του κοσμου. Συνοριακοί έλεγχοι που υποχεώνουν την Πόιτρας και τον Γκρίνγουαλντ να γίνουν ουσιαστικά αυτοεξόριστοι σε Βερολίνο και Ρίο ντε Τζανέιρο, αντίστοιχα, προκειμένου να μπορέσουν να συνεχίσουν την έρευνά τους δίχως να τους σταματήσει η πανταχού παρούσα Αμερικανική κυβέρνηση.
Κι όλα αυτά, απολύτως στηρίξιμα από το ίδιο το περιεχόμενο του φιλμ, για ένα μοναχικό ήρωα που Θυσιάζεται, κάνει ακόμα και το όνομά του γνωστό για να μην μπορέσει κανείς να μετατοπίσει την αφήγηση, ώστε με μια πράξη -ουσιαστικά- κοινωνικής αυτοκτονίας να επιτρέψει στους λαούς να μάθουν την ξεκάθαρη αλήθεια για όσα ως τώρα ήταν μόνο ψίθυροι. Για όσα ήταν απλώς ακραία σενάρια συνωμοσίας οε ταινίες σαν το «Citizenfour», που όμως τότε μας έμοιαζαν ακραία σενάρια τεταμένης κίνηματογραφικής πραγματικότητας.
Με το δημιούργημά της, η Πόιτρας παραδίδει ένα ντοκιμαντέρ σε συσκευασία Θρίλερ συνωμοσίας ή αλλιώς τον «Μεγάλο Αδερφό» ως κομμάτι δημοσιογραφικής έρευνας. Ως αποτέλεσμα, έχει δει την ταινία (και την ίδια, καθώς και τον Γκρίνγουαλντ) να βραβεύεται με ένα σωρό έπαθλα, από Οσκαρ και Πούλιτζερ μέχρι ουμανιστικά βραβεία και τιμητικές διακρίσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι λογικό. Η εικόνα μένει. Η εικόνα είναι για πάντα. Οι αποκαλύψεις μπορεί να προηγήθηκαν της κυκλοφορίας του φιλμ μα όταν στο βαθύ μέλλον οι άνθρωποι θα εξηγούν την εποχή μας ο ένας στον άλλον, το «Citizenfour» θα είναι εκ των πραγμάτων μέρος των ντοκουμέντων.
