Στην Αμερική του Τραμπ, σημαντικές δημιουργίες σαν το «Moonlight» και το «Δεν Είμαι ο Νέγρος Σου» επικοινωνούνται ως «επίκαιρες όσο ποτέ» ή αντιμετωπίζονται σαν πολιτικά statement στις απανταχού βραβεύσεις. Είναι λες και ο θόρυβος που παράγει το εκάστοτε στιγμιότυπο μιας δεινής κοινωνικοπολιτικής συγκυρίας, να τις προκαλεί να νοηματοδοτηθούν ως κάτι πολύ πιο περιορισμένο απ’ αυτό που πραγματικά είναι, ως ένα είδος εσπευσμένης απάντησης στον γενικότερο ζόφο. Ωστόσο, φιλμ σαν κι αυτά στέκουν πέρα απ’ το συγκυριακό, το εδώ και το τώρα, παραγράφοντας το επίκαιρο μόνο και μόνο για να προτάξουν στη θέση του το διαχρονικό. Όσο διαχρονική μπορεί να είναι και η ίδια η ταραχώδης ιστορική διαδρομή μιας χώρας σαν τις ΗΠΑ, έτσι όπως την ανασχηματίζει, τόσο ριζοσπαστικά, το σπουδαίο ντοκιμαντέρ του Ραούλ Πεκ, με άξονα τις φυλετικές διακρίσεις εναντίον των μαύρων.
Σαρωτική ως κινηματογραφική εμπειρία και μαζί ένα βίωμα που σχεδόν απαιτεί να αφεθείς παραπάνω από μία φορά στο εντυπωσιακό διαλεκτικό εύρος και την αλήθεια του, το «Δεν Είμαι ο Νέγρος Σου», υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ και διακεκριμένο σε Τορόντο και Μπερλινάλε με βραβεία κοινού, σε υποχρεώνει να ξεδιαλύνεις τα αυτιά σου από το θόρυβο της επικαιρότητας, καθώς σου δίνεται η ευκαιρία να αναστοχαστείς θεμελιωδώς πάνω στο χρόνιο πρόβλημα των πάσης φύσεως διακρίσεων.
… αν ταινίες σαν το «Moonlight» είναι μια φορά αναγκαίες, το «Δεν Είμαι ο Νέγρος Σου» είναι το σχεδόν επιβεβλημένο, σπάνιας ουσίας και πυκνότητας μάθημα Ιστορίας που οφείλουμε όχι μόνο στους εαυτούς μας, αλλά και στις γενιές που θα ακολουθήσουν.
Το «Δεν Είμαι ο Νέγρος Σου» κυριεύει η φιγούρα του διακεκριμένου αφροαμερικανού συγγραφέα και διανοητή Τζέιμς Μπάλντγουιν (1924-1987), δοσμένη μέσα από συνεντεύξεις και ομιλίες του. Ραχοκοκαλιά του ντοκιμαντέρ ωστόσο αποτελούν τα χειμαρρώδη, εκτενή αποσπάσματα απ’ το τελευταίο, ανολοκλήρωτο έργο του με τίτλο «Remembering This House», τα οποία ζωντανεύει δίκην αόρατου αφηγητή ο Σάμιουελ Τζάκσον. Μέσω της φωνής του διάσημου ηθοποιού, ο Μπάλντγουιν απευθύνεται εξίσου διεισδυτικά στο λογικό και στο θυμικό μας, ξαναγράφοντας επί της ουσίας την Ιστορία της Αμερικής απ’ τη σκοπιά μιας βαθιά ριζωμένης φυλετικής ανισότητας.
Αυτής που σκότωσε μεταξύ αμέτρητων άλλων τους Μάλκομ X, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και Μέντγκαρ Έβερς, φιγούρες γύρω απ’ τις οποίες περιστρέφεται συμπληρωματικά, κριτικά και ενίοτε αντιπαραθετικά η συλλογιστική του Μπάλντγουιν στο ντοκιμαντέρ. Και φυσικά αυτής που ο αγώνας υπέρ των ίσων πολιτικών δικαιωμάτων και κατά του ρατσισμού στον οποίο και οι τρεις προαναφερθέντες, μαζί με τον Μπάλντγουιν, πρωτοστάτησαν, δε συντόμευσε ποτέ ουσιαστικά μέχρι σήμερα, το δρόμο που καλείται η κοινωνία των ΗΠΑ (και όχι μόνο αυτή βέβαια) να διανύσει, ώστε να μη σκοτώνεται – ακόμα και στις ημέρες Ομπάμα – κάθε τρεις την ώρα ένας άοπλος μαύρος από χέρι λευκού μπάτσου, «στη γη των ελεύθερων και των γενναίων».
«Αν δεν είχε τόσο εμμονικά προσκολληθεί η αμερικανική κοινωνία στην έννοια του ιδιωτικού χώρου, το πρόβλημα των μαύρων δε θα ήταν ποτέ τόσο μεγάλο», αναφέρει κάποια στιγμή ο Μπάλντγουιν μέσω του Τζάκσον, ανάμεσα στις διαρκείς ιστορικές αναδρομές που επιχειρεί και τα αναρίθμητα, ενδεικτικά του φυλετικών προκαταλήψεων κινηματογραφικά παραδείγματα του κλασικού Χόλιγουντ που επιστρατεύει. Και αυτή η συλλογιστική αποτελεί απλώς ένα δείγμα γραφής της θαρραλέας, βαθιά ριζοσπαστικής πολιτικής ματιάς του συγγραφέα, μέσα σε ένα εξαιρετικά επιδραστικό φιλμ στο οποίο, όσο περισσότερο βυθίζεσαι, αρχίζει να μοιάζει όλο και πιο πολύ σε σεμινάριο κοινωνικής ανατομίας. Άλλωστε, ακόμα κι όταν αναφέρεται σε κοινούς τόπους της προβληματικής πάνω σε ζητήματα ρατσισμού και κοινωνικού αποκλεισμού, η θεαματική διαύγεια του Μπάλντγουιν αρκεί για να προσφέρει διαστάσεις τέτοιες που δεν είχαμε ίσως φανταστεί.
Κοινώς, αν ταινίες σαν το «Moonlight» είναι μια φορά αναγκαίες, ιδίως στο σημερινό πλαίσιο της Αμερικής του Τραμπ και μιας Δύσης που αμπαρώνεται ξανά πίσω από ξενοφοβικές, ρατσιστικές και μισαλλόδοξες λογικές, το «Δεν Είμαι ο Νέγρος Σου» αποδεικνύει περίτρανα πως είναι το σχεδόν επιβεβλημένο, σπάνιας ουσίας και πυκνότητας μάθημα Ιστορίας που οφείλουμε όχι μόνο στους εαυτούς μας, αλλά και στις γενιές που θα ακολουθήσουν.
