«Σε μια εποχή όπου όλες οι ενδείξεις είναι δυσοίωνες και τα προγνωστικά αποθαρρυντικά, ο κοινοτισμός επαναφέρει το όραμα για μια ανθρωπότητα που δεν θα πέσει στην παγίδα του αιμοσταγούς κανιβαλισμού και της αυτοκαταστροφής», γράφει ο Γιώργος Κολέμπας στο άρθρο του Ο Σύγχρονος Κοινοτισμός και η Άμεση Δημοκρατία.
Όπως εξηγεί, ο κοινοτισμός ως πολιτειακό σύστημα εφαρμόστηκε στην αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία «και μπορεί και σήμερα να υλοποιηθεί ανά δήμο, ανά περιφέρεια, ανά γεωγραφική επικράτεια και κοινότητα επικρατειών, με καθολική λήψη αποφάσεων από τους πολίτες μέσα από θεσμούς που έχουν δημιουργηθεί από τους ίδιους ως ενεργά πρόσωπα (κοινοτικές δομές σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας των πολιτών- από τις οικονομικές, έως τις πολιτιστικές ή πολιτικές δραστηριότητες- αλλά και κοινοτικές αρχές, συμβούλια και συνελεύσεις), στην εκδοχή εφαρμοσμένης άμεσης δημοκρατίας». Που σημαίνει, «να πάψουν οι πολίτες να είναι ψηφοφόροι, ακροατές, οπαδοί και υπήκοοι, αλλά να συμμετέχουν άμεσα στη λήψη των αποφάσεων, στη θέσπιση των νόμων, στην απονομή του δικαίου και στον ουσιαστικό έλεγχο της εξουσίας», όπως γράφει ο καθηγητής Φιλοσοφίας Γιώργος Οικονόμου στο βιβλίο Άμεση Δημοκρατία: Αρχές, Επιχειρήματα, Δυνατότητες (εκδ. Παπαζήση). Και συνεχίζει: «Αυτή είναι η ουσία της άμεσης δημοκρατίας: η συμμετοχή των πολλών στην άσκηση της εξουσίας. Εφόσον οι κεντρικές πολιτικές αποφάσεις αφορούν όλη την κοινωνία, πρέπει να λαμβάνονται από όλη την κοινωνία. Εφόσον οι νόμοι πρέπει να εφαρμόζονται από όλους, πρέπει να θεσπίζονται από όλους».
Σας ακούγεται ουτοπικό; Αδιανόητο να συμβεί; Κι όμως, κατά κάποιον τρόπο συμβαίνει εδώ και δύο χρόνια στη Βαρκελώνη, στη Μαδρίτη και σε άλλες ισπανικές πόλεις όπου στις 24 Μαΐου 2015, στις δημοτικές εκλογές επικράτησαν συνδυασμοί πολιτών που είχαν δημιουργηθεί «από τα κάτω». Προέρχονταν από το κίνημα κατά των εξώσεων και εκείνο των Αγανακτισμένων, που κατέκλυσαν τις πλατείες της Ισπανίας το 2011. Η τριετία 2011-2013 ήταν η εποχή των διαδηλώσεων για την υπεράσπιση της υγείας, της παιδείας, για τον αγώνα κατά των εξώσεων που είχαν φτάσει τις 500.000. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γεννήθηκε το νέο κοινοτικό σύστημα. Και η περίπτωση της Βαρκελώνης είναι η πλέον εμβληματική. Οι ακτιβιστές εκεί δεν έβαλαν στόχο την Ευρωβουλή, όπως οι Ποδέμος της Μαδρίτης, αλλά επέλεξαν να δώσουν τη μάχη σε τοπικό επίπεδο: να αλώσουν την ίδια τη Βαρκελώνη. Μέσα από την πλατφόρμα Νικάμε Μαζί στη Βαρκελώνη, κάλεσαν τους πολίτες να συμμετάσχουν. Ανταποκρίθηκαν πολύ περισσότεροι από όσους περίμεναν. Και νίκησαν. Και έκαναν δήμαρχό τους την ακτιβίστρια Άντα Κολάου. Οι πολίτες με τη δήμαρχό τους έχουν γράψει αυτά τα δυο χρόνια Ιστορία. Δημιούργησαν ένα νέο πολιτικό υποκείμενο με κανόνες απόλυτα διαφορετικούς: συντομότερες θητείες, μικρότεροι μισθοί, επεξεργασία του προγράμματος που θα εφαρμοσθεί από τους ίδιους τους πολίτες, όπως διαβάζω στο άρθρο του Στίβεν Φόρτι Η Πρόκληση της Άντα Κολάου. Ο νεοκοινοτισμός τα κατάφερε όχι μόνο στη Βαρκελώνη, αλλά και στις άλλες πόλεις. Οι ισολογισμοί των δήμων που διοικούνται από τα νέα κοινοτικά ψηφοδέλτια δεν είναι πια ελλειμματικοί.
Στη Μαδρίτη, η δήμαρχος Μανουέλα Καρμένα, η «πασιονάρια των αγανακτισμένων», κατάφερε να μειώσει το έλλειμμα κατά 2 δις από τα 6 δις που είχε αφήσει χρέος η δεξιά, ακύρωσε 2.000 εξώσεις, στέγασε σε εργατικές πολυκατοικίες οικογένειες που θα έχαναν το σπίτι τους, «προχώρησε στην οικονομική, νομική, και θεσμική υποστήριξη της Αλληλέγγυας, Κοινωνικής και Συνεργατικής Οικονομίας, με βάση τις Ηθικές Τράπεζες, τα πανεπιστήμια και τις συλλογικότητες των γειτονιών, υιοθετώντας στην πράξη τις προτάσεις των αγανακτισμένων για “μια άλλη οικονομία“». (Άρθρο Η Δήμαρχος της Μαδρίτης Τρομοκρατεί το Κατεστημένο).
Στη Βαρκελώνη γίνονται ακόμα περισσότερα: χρηματοδοτήθηκαν φοιτητικά εστιατόρια, δημιουργήθηκαν νέοι παιδικοί σταθμοί, τρέχει πρόγραμμα εύρεσης κατοικίας για τις οικογένειες που έχασαν τα σπίτια τους, υποχρεώθηκαν οι τράπεζες να θέσουν στην αγορά τα ανοίκιαστα διαμερίσματα με ένα κοινωνικό μίσθωμα, ξεκίνησε η κατασκευή της πρώτης δημοτικής επιχείρησης ηλεκτρικής ενέργειας, που θα είναι η μεγαλύτερη της Ισπανίας, καθώς και ένα πρόγραμμα που στόχο έχει τη μετατροπή της περιοχής σε μια περιβαλλοντικά βιώσιμη πόλη. Όλα αυτά γίνονται με τη συμμετοχή των πολιτών: 430 συνελεύσεις, 10.000 προτάσεις από τους ίδιους τους πολίτες, που τις ψήφισαν 130.000 άτομα.
Βαρκελώνη, Μαδρίτη, Σαραγόσα, Κάδιθ, Παμπλόνα, Σαντιάγκο ντε Κομποστέλα, Λα Κορούνια, Μπαδαλόνα… Εκεί ο κοινοτισμός του 21ου αιώνα κάνει τα πρώτα του βήματα. Αντίστοιχα εγχειρήματα γίνονται σε πόλεις της Ιταλίας, της Αγγλίας, της Αργεντινής, ενώ κινήματα με κοινοτική ατζέντα δημιουργούνται σε κάθε γωνιά της Γης.
Από τις 9 μέχρι τις11 Ιουνίου θα γίνει στη Βαρκελώνη διεθνής συνάντηση με την ονομασία Fearless Cities, Ατρόμητες Πόλεις, όπου θα συμμετάσχουν νέα κοινοτικά σχήματα από όλο τον κόσμο, «με σκοπό να ξαναφέρουν την πολιτική ανάμεσα στους ανθρώπους, να την κάνουν συμμετοχική, να σπάσουν τα κλουβιά των υποδουλωμένων στη λιτότητα προϋπολογισμών», όπως μας πληροφορεί ο Στίβεν Φόρτι. «Σε εποχές αλλαγών, όπως η σημερινή, ό,τι δεν είναι νέο, είναι ολέθριο», γράφει στο βιβλίο του Άμεση Δημοκρατία ο Γιώργος Οικονόμου. Ίσως το νέο να έχει ήδη ξεκινήσει την πορεία του. Το βιβλίο του Γιώργου Οικονόμου τελειώνει με ένα απόσπασμα από κείμενο του φιλόσοφου Κορνήλιου Καστοριάδη: «Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι σήμερα δεν πιστεύουν στη δυνατότητα μιας αυτοκυβερνώμενης κοινωνίας, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια τέτοια κοινωνία να είναι σήμερα αδύνατη. Δεν πιστεύουν επειδή δεν θέλουν να το πιστέψουν, δεν θέλουν να το πιστέψουν επειδή δεν το πιστεύουν. Αλλά εάν κάποια στιγμή αρχίσουν να το θέλουν, θα το πιστέψουν και θα μπορέσουν». Μήπως ήρθε αυτή η στιγμή;
Φλώρα Τζημάκα
(email: ftzimaka@pegasus.gr)
ΥΓ.: Για να μάθετε περισσότερα: Η Αρχαία Ελληνική Δημοκρατία και η Σημασία της για μας Σήμερα του Κορνήλιου Καστοριάδη (εκδ. Ύψιλον), Η Άμεση Δημοκρατία στον 21ο Αιώνα (συλλογικό, εκδ. Νησίδες) και Τοπικοποίηση: από το Παγκόσμιο στο… Τοπικό. Ένας Οικολογικός Κόσμος Είναι Δυνατός του Γιώργου Κολέμπα (εκδ. Αντιγόνη).
