Στις 12 Σεπτεµβρίου 2017 ο φωτογράφος Justin Hofman ανέβασε στο Instagram µια φωτογραφία που δείχνει τον βυθό της θάλασσας στο αρχιπέλαγος της Ινδονησίας και έναν µικρούλη ιππόκαµπο να κολυµπάει µε µια… µπατονέτα κολληµένη πάνω του. «Μακάρι να µην υπήρχε αυτή η φωτογραφία», γράφει, «όµως, έτσι όπως έχουν τα πράγµατα θέλω να τη δει όλος ο κόσµος. Αυτό που ξεκίνησε σαν µια ευκαιρία για να φωτογραφήσω έναν χαριτωµένο ιππόκαµπo, κατέληξε σε στεναχώρια και ενόχληση, καθώς η παλίρροια έφερε µαζί της αναρίθµητα κοµµάτια από πλαστικά σκουπίδια. Η θλιβερή αυτή εικόνα δεν είναι παρά µια αλληγορία για το παρόν και το µέλλον των θαλασσών».
Το πλαστικό ανακαλύφθηκε πριν από 150 χρόνια. Η µαζική χρήση του όµως άρχισε στο τέλος του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου. Είναι ένα προϊόν που χρησιµοποιείται παντού: στην Ιατρική, στη βιοµηχανία («χάρη σε αυτό συνεχίζουν να χτυπούν καρδιές και να πετούν αεροπλάνα», όπως γράφει το περιοδικό National Geographic στο µεγάλο του αφιέρωµα αυτού του µήνα Planet or Plastic?), στην τεχνολογία, παντού. Ρούχα, κοµπιούτερ, χρηστικά σκεύη, χρώµατα, αυτοκίνητα, τα πάντα πια το περιέχουν. «Μπορεί η εφεύρεση του πλαστικού να έχει σηµειώσει βαθιά κοινωνικά οφέλη, όµως έχει ένα τεράστιο µειονέκτηµα: Όταν εκτίθεται στο ηλιακό φως, το οξυγόνο ή τη δράση των κυµάτων της θάλασσας, δεν βιοδιασπάται, αλλά θρυµµατίζεται σε όλο και µικρότερα κοµµάτια, µέχρι αυτά να µετατραπούν σε µικροσκοπικά νανο-σωµατίδια, που µεταφέρονται στην τροφική αλυσίδα, τον αέρα, το χώµα και το νερό που πίνουµε», διαβάζω στο άρθρο Αρκεί η Ανακύκλωση σε Έναν Πλαστικό Κόσµο; Ίχνη πλαστικού υπάρχουν πλέον παντού: στο µέλι, τη ζάχαρη, τα οστρακοειδή, το εµφιαλωµένο νερό, το νερό της βρύσης, την µπίρα, τα επεξεργασµένα τρόφιµα, το αλάτι, τα αναψυκτικά. Όπως διαβάζω στο παραπάνω άρθρο, σε έρευνα που έγινε στην Αµερική, στα ούρα του 95% των ενηλίκων που ελέγχθηκε βρέθηκαν ίχνη από την καρκινογόνα ουσία δισφαινόλη Α. Ακόµη περισσότερο µε σοκάρει το γεγονός ότι από το σύνολο του πλαστικού που παράχθηκε από τη δεκαετία του ‘50 µέχρι σήµερα, το 50% έχει βγει στην παραγωγή τα τελευταία 15 χρόνια! Μια περίοδος που συµπίπτει µε την άνοδο των οικονοµιών στην Ανατολική Ασία. Τα µισά πλαστικά παράγονται εκεί, το 29% στην Κίνα. Μόνο το 2015 παράχθηκαν 448 τόνοι πλαστικού. «Περίπου 150 εκατοµµύρια τόνοι πλαστικού επιπλέουν σήµερα στους ωκεανούς και κάθε χρόνο προστίθενται άλλα 8 εκατοµµύρια, σύµφωνα µε τα στοιχεία του Παγκοσµίου Οικονοµικού Φόρουµ», αναφέρεται στο άρθρο Πλαστικά στους Ωκεανούς: Θα Τριπλασιαστούν σε Μία Δεκαετία. «Εκτιµάται ότι αν συνεχιστεί µε αυτούς τους ρυθµούς η θαλάσσια ρύπανση από πλαστικά, έως το 2050 θα υπάρχει περισσότερο πλαστικό παρά ψάρια». Το 70% των σκουπιδιών προέρχεται από µη βιοδιασπώµενο πλαστικό, το οποίο γίνεται τροφή για το πλαγκτόν και µπαίνει στην τροφική αλυσίδα για να καταλήξει στο πιάτο µας.
Ο περιορισµός της πλαστικής σακούλας φαίνεται πως λειτουργεί. Σε τέτοιον βαθµό, µάλιστα, ώστε οι ειδικοί σκοπεύουν να προτείνουν τα ίδια µέτρα για τα πλαστικά καλαµάκια, ποτήρια και µπουκάλια. Τι γίνεται λοιπόν; Υπάρχει ελπίδα; Ναι, αν λειτουργήσουµε όπως στις δεκαετίες του ‘70 και ‘80 µε την τρύπα του όζοντος. Τότε διαπιστώθηκε ότι η χρήση χλωροφθορανθράκων, που χρησιµοποιούνταν σε ψυκτικά µέσα, έβλαπταν το στρώµα του όζοντος. Ο συναγερµός χτύπησε όταν αυξήθηκαν οι δερµατικοί καρκίνοι. Τα λόµπι των βιοµηχανιών σφύριζαν στον γνωστό σκοπό «οι-επιστήµονες-λένε-µπούρδες-τα στοιχεία-δεν-είναι-επαρκή» κ.λπ., αλλά ο κόσµος αντιστάθηκε στην προπαγάνδα τους και συσπειρώθηκε. Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ συµφωνήθηκε το 1987 και από τότε οι επιβλαβείς χηµικές ουσίες έχουν καταργηθεί ή είναι αποτελεσµατικότερα διαχειρίσιµες. (Από το άρθρο Ωκεανοί Γεµάτοι Πλαστικό, Φτωχοί Χωρίς Ελπίδα, Κράτη Χωρίς Δεσµεύσεις).
Τον περασµένο Δεκέµβριο εκπρόσωποι 193 χωρών υπέγραψαν ψήφισµα του ΟΗΕ για την εξάλειψη της θαλάσσιας ρύπανσης. Ένα µήνα αργότερα, η Βρετανία υιοθέτησε τη ρητή απαγόρευση της παραγωγής πλαστικών µικροσφαιριδίων, σταµατώντας έτσι την παραγωγή πλαστικών συσκευασιών.
Αυτή είναι η δύναµή µας. Αν ενώσουµε τις φωνές µας θα τα καταφέρουµε. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι το όπλο µας. Στο διαδίκτυο υπάρχουν όλα τα στοιχεία και οι πληροφορίες για το τι προκαλεί το µη ανακυκλώσιµο πλαστικό στην υγεία µας. Υπάρχουν συλλογικότητες που περιµένουν τη στήριξή µας για να προωθήσουν στους αρµόδιους οργανισµούς το αίτηµά µας για καθαρές θάλασσες.
Στις 5 Ιουνίου είναι η Παγκόσµια Ηµέρα Περιβάλλοντος αφιερωµένη στην καταπολέµηση της µόλυνσης από το πλαστικό. Το ELLE ενώνει τη φωνή του µε τους επιστήµονες και ονειρεύεται έναν πιο πράσινο και γαλάζιο κόσµο.
Γεννήθηκα και µεγάλωσα σε νησιά. Τα χρώµατα, η γεύση, η µυρωδιά της θάλασσας µε καθόρισαν όσο τίποτα άλλο. Οι καλύτερές µου στιγµές ήταν όταν κόπαζε το µελτέµι και η θάλασσα γινόταν «λάδι». Αγαλλίαση! Φορούσα το µαγιό, κολυµπούσα κι έπαιζα µε τις ώρες και αυτό ήταν η υπέρτατη απόλαυση. Έτσι νιώθω ακόµα τα καλοκαίρια. Μόνο που τα τελευταία χρόνια, όταν η θάλασσα είναι «γυαλί» και κατηφορίζω σχεδόν τρέχοντας, µε λαχτάρα για την παραλία, έχω και µια αγωνία µήπως η µπουνάτσα φέρει βροµιές και πλαστικά. Κι αν συµβεί, που συµβαίνει συχνά, νιώθω σαν να ήρθαν άγνωστοι στο καθιστικό του σπιτιού µου και άφησαν εκεί τα σκουπίδια τους. Θα το ανεχόµασταν ποτέ αυτό; Ούτε τη βροµιά στη θάλασσά µας πρέπει να ανεχόµαστε.
Φλώρα Τζηµάκα
ftzimaka@alphamag.gr
