Ελληνική Οικονομία και Aπασχόληση είναι ο τίτλος της ετήσιας έκθεσης του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ που είδε πρόσφατα το φως της δημοσιότητας. Σύμφωνα με τα στοιχεία:
Στο 29,6% ανέρχεται το πραγματικό ποσοστό της ανεργίας.
Το ποσοστό των χαμηλόμισθων με καθαρές μηνιαίες αποδοχές κάτω των
€ 700 έχει τριπλασιαστεί μέσα σε οχτώ χρόνια (από 13,1% το 2009 σε 38,8%).
Το 53,4% (στοιχεία 2015) των Ελλήνων αδυνατεί να καλύψει τις έκτακτες ανάγκες του (π.χ. έξοδα μιας ασθένειας), όταν το 2010 το ποσοστό αυτό ήταν κάτω από 30%.
Το 29,2% των νοικοκυριών (στοιχεία 2015) αδυνατεί να εξασφαλίσει επαρκή θέρμανση, ενώ το 2010 σ’ αυτή την κατάσταση βρισκόταν το 15,4%.
Επίσης, η αναλογία φόρου του 20% των πιο φτωχών νοικοκυριών είναι υψηλότερη σε σχέση με το 20% των πλουσιότερων. Το χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς γίνεται όλο και πιο μεγάλο. Η οικονομική κρίση μετατρέπεται πια σε ανθρωπιστική και η κοινωνία δεν βρίσκεται σε απορρύθμιση, αλλά σε κατάσταση διάλυσης, όπως γράφει η ΕΦ.ΣΥΝ. Κι όποιος έχει αμφιβολίες ας διαβάσει μια ακόμα είδηση των ημερών: Μαθήτρια λιποθύμησε από την πείνα σε σχολείο της Πάτρας το 2017. Το συμπέρασμα απ’ όλα αυτά είναι ότι κάθε μέρα η φτωχοποίηση εξαπλώνεται σε όλο και περισσότερους Έλληνες. Και η κυβέρνηση, η κάθε κυβέρνηση από το 2010 μέχρι σήμερα, αδυνατεί να τη σταματήσει. Όμως τι είναι αυτό που δέκα εκατομμύρια Έλληνες μας κρατά «παγωμένους», αδύναμους ν’ αντιδράσουμε; «Ο φόβος», λέει η ψυχίατρος και συγγραφέας Κατερίνα Μάτσα σε άρθρο της: «Ο φόβος ενσταλάζεται συστηματικά από τους μηχανισμούς της βιο-εξουσίας στον ψυχισμό των ανθρώπων και τον διαβρώνει, τον δηλητηριάζει, πολλαπλασιάζοντας τα καταστροφικά αποτελέσματά του. Κυριαρχεί ο φόβος για το αύριο που είναι απρόβλεπτο, για το σήμερα που σφραγίζεται από μια απόλυση απ’ τη δουλειά, μια κατάσχεση του σπιτιού, τη φτώχεια και τη δυστυχία. Μαζί με το φόβο αναδύεται και η ντροπή. Η ντροπή είναι και πολύ προσωπικό συναίσθημα. Το κρύβεις, το θάβεις μέσα σου, δεν το μοιράζεσαι, καταδικάζεις τον εαυτό σου στη σιωπή, γιατί στα μάτια σου η ντροπή σου είναι και η απόδειξη της ανικανότητάς σου, της αποτυχίας σου να τα καταφέρεις».
Όμως, η ντροπή που δεν εκφράζεται απειλεί τα τρία θεμέλια της ταυτότητάς μας, σύμφωνα με τη γιατρό: την αυτοεκτίμηση, το αίσθημα ν’ ανήκεις σε μια ομάδα, τους συναισθηματικούς δεσμούς με τους άλλους. Κι αυτό σε καταδικάζει, λέει η κ. Μάτσα, σε αδράνεια και παραίτηση.
Αλλά έρχεται η στιγμή που νιώθεις ότι κινδυνεύεις να χάσεις τον εαυτό σου. Οι ματαιωμένες προσδοκίες και τα διαψευσμένα όνειρα αρχίζουν να ζητούν εκδίκηση. Τότε είναι που οι άνθρωποι μπορεί να οδηγηθούν σε εσωτερικές ανατροπές, ακόμα και σε εξέγερση, «αναζητώντας μάλιστα και συμμάχους για να διεκδικήσουν μαζί την ουσία της ύπαρξής τους, το καθολικό δικαίωμα στην αξιοπρέπεια. Βέβαια, βασική προϋπόθεση για μια τέτοια στάση είναι η λειτουργία μέσα σε όρους συλλογικότητας, σε μορφές αυτοοργάνωσης, σαν αυτές που ξεφυτρώνουν καθημερινά.
Σ’ αυτούς τους χώρους της συλλογικής δράσης και της κοινωνικής αλληλεγγύης όπου το εγώ ανοίγεται στο εμείς, μπορεί να πραγματωθεί με δημιουργικό τρόπο η σύγκρουση με την εξατομίκευση, που έχει πάρει δραματικές διαστάσεις. Εδώ η ντροπή μπορεί να γίνει λόγος και πράξη, που οι άνθρωποι τη μοιράζονται και τους απελευθερώνει από την αιχμαλωσία της σιωπής και της παθητικότητας. Μπορεί να γίνει λόγος εξεγερτικός, επαναστατικός, πηγή ελπίδας και ανάτασης…», καταλήγει η κ. Μάτσα.
Την ίδια άποψη έχει και ο ψυχίατρος Θεόδωρος Μεγαλοοικονόμου. Σε ρεπορτάζ για το πώς αντιμετωπίζεται η «εθνική» κατάθλιψη των Ελλήνων είναι ξεκάθαρος: «Η απάντηση είναι, όπως ήταν πάντα, η αντίσταση σε όλα αυτά που αρνούνται και ακυρώνουν τη ζωή μας, την ανθρώπινη υπόσταση και αξιοπρέπειά μας. Η “ψυχολογία της αντίστασης” ήταν πάντα ο κύριος παράγοντας που προστάτευε την προσωπικότητα από τη διάλυση και την εκμηδένιση. Με την ψυχολογία του ατόμου να γίνεται ψυχολογία ενός μέλους της ομάδας, μέσα από τη συμμετοχή και την ενσωμάτωση σε συλλογικότητες που παλεύουν ενάντια σε όσα και όσους καταστρέφουν τις ζωές μας. Είναι μέσα από τη συνειδητή και συλλογική δράση, σε μια χειραφετητική προοπτική, που ζωντανεύει η ελπίδα στο μέλλον ως το θεμέλιο της ανθρώπινης ύπαρξης. Που κάνει δυνατή τη ζωή ως μια προοπτική. Αυτό ήταν πάντα και είναι, πολύ περισσότερο σήμερα, το βασικό και το πιο αποτελεσματικό φάρμακο για την όποια “κατάθλιψη”».
Στο βιβλίο του Η Ευδαιμονία της Άγνοιας, ο συγγραφέας Δημήτρης Ουλής γράφει πως ένας πραγματικός ηγέτης ζητάει από το λαό του να επενδύσει στη ζωή, να πιστέψει στη δυνατότητα του μέλλοντός του, μα πάνω απ’ όλα να μη φοβάται. Αν είναι πραγματικός ηγέτης κι όχι κάλπικος παράς πρέπει να διαβεβαιώσει το λαό του ότι θα σταθεί ενάντια στην απειλή, χωρίς φόβο, ότι καμιά εξουσία δεν μπορεί να κάμψει τον πόθο μιας ελεύθερης και αξιοπρεπούς ανθρώπινης ζωής. Οι δικοί μας ηγέτες αποδείχθηκαν ένας προς έναν κάλπικοι παράδες. Αλλά «η κοινωνία από μόνη της αντιστέκεται, όπως κάθε ζωικό είδος που απειλείται. Υπάρχουν χώροι δημιουργίας και αντίστασης», γράφει ο Περικλής Κοροβέσης. «Πέρα από τους μικρούς συνεταιρισμούς που έχουν γίνει σε όλη την Ελλάδα, τα κοινωνικά ιατρεία, παντοπωλεία, εναλλακτικά στέκια, συσσίτια κ.λπ. υπάρχουν και εκείνοι που υπηρετούν την Τέχνη. Ίσως μονάχα στην Αθήνα να λειτουργούν 500 θεατρικές σκηνές και πολλές μουσικές ή χορευτικές ομάδες, αλλά και σύλλογοι που συντηρούν την παραδοσιακή μας μουσική. Δηλαδή την εθνική μας συνείδηση σε ένα κράτος που είναι αντεθνικό. Τι κάνει όλους αυτούς τους ανθρώπους και στρατεύονται αδιαφορώντας για την πείνα τους; Η χαρά της ζωής που είναι δημιουργία και αντίσταση».
Τα λόγια του κ. Κοροβέση έρχονται να επιβεβαιώσουν στην πράξη 19 κρατούμενοι της αντρικής πτέρυγας των φυλακών Κορυδαλλού, οι οποίοι για να αποδράσουν νοερά από το κελί τους έμαθαν μόνοι τους μουσική, έγραψαν στίχους και διασκεύασαν τον Μπετόβεν. Μεγάλο πράγμα το μυαλό του ανθρώπου! Δεν φυλακίζεται σε όσες σιδεριές κι αν το κλείσεις, πάντα θα βρίσκει η φαντασία μια τόση δα τρυπίτσα για να το σκάσει. Αυτή τη δημιουργικότητα, την «πανουργία» της φαντασίας, την ευρηματικότητα του μυαλού πρέπει να επιστρατεύσουμε συλλογικά για να βγούμε από τα κελιά στα οποία μας έχει καταδικάσει η κρίση. Πολλές μικρές κινήσεις θα κάνουν τη μεγάλη έκπληξη. Δεν χρειάζεται να μας οργανώσει κανείς. Δεν πρέπει να περιμένουμε κανένα να μας βάλει στη σειρά, να μας ξεσηκώσει, να μας… σκουντήσει. Όπως πολλές μικρές σταγόνες κάνουν ένα ρυάκι και το ρυάκι γίνεται ορμητικό ποτάμι, έτσι και η θέληση των ανθρώπων να αλλάξουν πρώτα την ίδια τους τη ζωή θα γίνει σιγά σιγά ποτάμι αδάμαστο.
Φλώρα Τζημάκα
ftzimaka@pegasus.gr
