Αναρωτιέστε ακόμα γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε τις αμερικανικές εκλογές; Διαβάστε εδώ ένα απόσπασμα από το έξοχο άρθρο της Σοφίας Λαμπίκη Ο Εθνικιστής, ο Εργάτης της Νεμπράσκα και οι Διανοούμενοι της Ανώτερης Τάξης. «Είσαι εργάτης σε ένα εργοστάσιο της Νεμπράσκα, δεν έχεις πάει κολέγιο και πανεπιστήμιο, ο πατέρας σου ήταν αγρότης, έχασε τη γη σας επειδή δεν μπορούσε να πληρώσει το δάνειο στην τράπεζα, δεν ξέρεις από Χόλιγουντ, δεν έχεις πάει ποτέ και ούτε θα πας στη Νέα Υόρκη, ζεις κουτσά στραβά, η γυναίκα σου δουλεύει σε φαστ φουντ 12 ώρες ορθοστασία, έχεις πάρει ένα παλιόσπιτο με δάνειο, έχεις και μια μικρή ασφάλεια υγείας για σένα και τα δύο παιδιά σου, κουτσά στραβά τα καταφέρνετε. Ξαφνικά το εργοστάσιο κλείνει, η παγκοσμιοποίηση, σου λένε, πήγε το εργοστάσιο στη Μανίλα, ούτε ξέρεις τι είναι αυτό και πού, ούτε ξέρεις ότι εκεί δουλεύουν σκλάβοι με το ένα δέκατο του δικού σου, πενιχρού μισθού. Μένεις άνεργος –όχι μόνο εσύ, όλη η κωμόπολη που δούλευε στο εργοστάσιο–, σε λίγο αρχίζουν να κλείνουν ένα-ένα και τα μαγαζιά της πόλης σου τα οποία συντηρούσαν οι εργαζόμενοι του εργοστασίου, μένει άνεργη κι η γυναίκα σου. Το δάνειο του σπιτιού φωνάζει, ψάχνετε για δουλειά σε άλλες πόλεις τριγύρω, τίποτα – κι εκεί έκλεισαν τα εργοστάσια και πήγαν αλλού, στο εξωτερικό. Χάνεις το σπίτι, όλη η πόλη χάνει τα σπίτια της, η πόλη γίνεται φάντασμα κι εσείς πάτε σε σκηνές έξω απ’ την πόλη. Σας ταΐζουν οργανώσεις αστέγων. Έχασες τη ζωή σου, δεν ξέρεις τι να κάνεις και βλέπεις στην τηλεόραση τους αστέρες του Χόλιγουντ νέους, υγιείς –εσύ κι η οικογένειά σου δεν έχεις πια ασφάλεια και περίθαλψη– και πλούσιους, βλέπεις μπασκετμπολίστες με αμοιβές εκατομμυρίων, βλέπεις τραγουδίστριες με πλατίνες στα μαλλιά να σου λένε τι να ψηφίσεις. Εσύ ακούς μόνο αυτό που σου ‘πε ένας παλιάτσος: “Θα φέρω το εργοστάσιο πίσω, θα ξαναπάρετε τις δουλειές σας, θα ξαναμπείτε στα σπίτια σας, θα ξαναζήσετε τη ζωή ζωή σας”. Ποια είναι αυτή η Μαντόνα; Τον παλιάτσο θα ψηφίσω».
Η εφαρμογή της νεοφιλελεύθερης ατζέντας, η παγκοσμιοποίηση, ο καπιταλισμός-καζίνο που προκάλεσε την κρίση του 2008, ρήμαξαν τη ζωή του εργάτη στη Νεμπράσκα και στο Μάντσεστερ, του γιατρού στη Ρώμη, του δικηγόρου στην Αθήνα, του νέου επιστήμονα στη Μαδρίτη. Των εργαζομένων σε όλο τον κόσμο. Δισεκατομμύρια ανθρώπων βλέπουν το παρόν και το μέλλον τους να διαλύονται σε μια στιγμή. Όχι, δεν είναι «βλάχοι» και «αμόρφωτοι» όσοι ψήφισαν τον Τραμπ. Και δεν είναι όλοι ακροδεξιοί. Είναι απελπισμένοι.
Τα τελευταία χρόνια σ’ ολόκληρο τον κόσμο βλέπουμε να αμφισβητείται το μοντέλο της παγκοσμιοποίησης από πλατιά στρώματα των κοινωνιών που έχουν πληγεί. Η παγκόσμια ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού φαίνεται να κλυδωνίζεται. «Καταρρέει», ισχυρίζεται ο Γιώργος Βεργόπουλος στο άρθρο του Το νεοφιλελεύθερο κέντρο τελείωσε. Ή η ευρεία αριστερά ή η ακροδεξιά, «και μάλιστα καταρρέει προς μια πολύ πιο φριχτή κατεύθυνση: Αυτό που συμβαίνει τα τελευταία ένα-δυο χρόνια στο Δυτικό κόσμο περιγράφεται με τον όρο “κενό ηγεμονίας”. Ο κάποτε πανίσχυρος πολιτικός άξονας που είχε οικοδομηθεί από τη σύγκλιση της κεντροδεξιάς με μέρος της σοσιαλδημοκρατίας χάνει ταχύτατα τη λαϊκή στήριξη. Δεν μπορεί πια να αποτελέσει αξιόπιστο μπλοκ εξουσίας. Η αιτία αυτής της απαξίωσης της πολιτικής σύγκλισης οφείλεται στην οικονομική στασιμότητα της Δύσης».
Το νεοφιλελεύθερο μοντέλο πια συνδέεται με πολλά χρόνια αναιμικής ανάπτυξης, με την κρίση του 2008, και πάνω απ’ όλα με τη μείωση του εισοδήματος της εργατικής και της μεσαίας τάξης. Αποδείχθηκε πλήρως αποτυχημένη η φαεινή ιδέα να ανταγωνιστούν οι δυτικές οικονομίες τις χώρες «χαμηλού κόστους» μέσα από τη μείωση των μισθών. Πώς θα μπορούσαν ποτέ οι ΗΠΑ και οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης να ανταγωνιστούν σε μισθολογικό κόστος την Κίνα;
«Τα τελευταία τριάντα χρόνια, η μείωση του εισοδήματος των εργαζόμενων και της χαμηλής μεσαίας τάξης σε όλο το Δυτικό κόσμο συνοδεύτηκε από τη θεαματική αύξηση των ανισοτήτων. Μέσα στη στασιμότητα και την κρίση, το 80% του πληθυσμού έγινε φτωχότερο, το 20% έγινε πλουσιότερο και το 1% έγινε εντυπωσιακά και προκλητικά πλουσιότερο», λέει ο Γιώργος Βεργόπουλος. Το 80% λοιπόν επαναστατεί. Αρνείται ένα σύμπαν παγκοσμιοποιημένο. Αρνείται το ξερίζωμά του από τον κόσμο του. Δυστυχώς, δεν είναι πάντα όμορφη ή βελούδινη η επανάσταση. Μπορεί να πάρει και τραγικές όψεις.
Στρέφεται λοιπόν ο κόσμος προς την ακροδεξιά; Όχι απαραίτητα. Στην Ελλάδα με τον Σύριζα, πριν προδώσει τις προσδοκίες του κόσμου, στην Ισπανία με τους Ποδέμος, στην Αγγλία που στηρίζει Κόρμπιν και στην Αμερική που, αν η μάχη δινόταν μεταξύ Τραμπ και Σάντερς μάλλον θα επικρατούσε ο δεύτερος, όλα δείχνουν ότι οι προοδευτικές δυνάμεις υπάρχουν στην κοινωνία. Όμως, χρειάζεται καθαρό πολιτικό μήνυμα και ξεκάθαρο πρόγραμμα. Και να πουν οι πολιτικοί ηγέτες την αλήθεια, όσο και αν τρομάζει. Ο Τραμπ τόλμησε και κέρδισε. «Στο διεθνές πολιτικό τοπίο, όπως αυτό διαμορφώνεται μετά τις αμερικανικές εκλογές, η ανάσχεση της ακροδεξιάς αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα. Αλλά αυτή προϋποθέτει μια εναλλακτική προοδευτική πρόταση απέναντι στο νεοφιλελευθερισμό», γράφει ο Γιώργος Βεργόπουλος. Γιατί με τα αριστερά και κεντροαριστερά μπαλώματα η ακροδεξιά παίζει χωρίς αντίπαλο. «Απέναντι στους Τραμπ, στο γερμανικό AfD και τις προσεγγίσεις του με Σόιμπλε, στη Λε Πεν και την ηγεμονία της πάνω στον Σαρκοζί, μπορεί να σταθεί μόνον η ευρεία αριστερά. Δεν υπάρχει χώρος πια για το νεοφιλελεύθερο “κέντρο”. Έφτασε η ώρα “ή αυτοί ή εμείς“. Το ευρύτερο δυνατό “εμείς” αλλά με πιο ισχυρή οριοθέτηση και από το νεοφιλελευθερισμό και από την ακροδεξιά», υποστηρίζει. Αυτό που έκανε ο Τραμπ ήταν να εκμεταλλευθεί την κυρίαρχη αίσθηση ότι τα πράγματα είναι τόσο άσχημα, που η μόνη επιλογή η οποία απομένει είναι να αλλάξουν όλα ριζικά. Να τιναχθεί στον αέρα όλο το σύστημα. Όπως αναφέρει ο αρθρογράφος της Washington Post Κρις Σιλίζα αμέσως μετά τις εκλογές, «ο Τραμπ είναι το συλλογικό “δάχτυλο” που ύψωσαν όλοι εκείνοι που πιστεύουν ότι οι ελίτ τούς εξαπάτησαν και τους εγκατέλειψαν. Είναι η εκδίκηση του μέσου ανθρώπου».
Φλώρα Τζημάκα
ftzimaka@pegasus.gr
