Το τελευταίο διάστημα παίρνω ολοένα και περισσότερα e-mails από ανθρώπους που παλεύουν να πιαστούν από κάτι, να νιώσουν καλύτερα, να βάλουν λίγο χρώμα στο γκρίζο που έχει αρχίσει να πέφτει σαν σκιά παντού εκεί έξω. Γυναίκες και άντρες που δεν αντέχουν πια να βλέπουν στους δρόμους περαστικούς που περπατούν με το βλέμμα στραμμένο κάτω. Τους καταλαβαίνω. Αυτό το βλέμμα το ξέρω καλά. Το συναντώ παντού. Και αναρωτιέμαι πότε αυτή η θλιμμένη ματιά θα γίνει μια πύρινη θυμωμένη φλόγα που θα σαρώσει τα πάντα στο πέρασμά της. Σύμφωνα με έρευνα που έγινε από το Πάντειο Πανεπιστήμιο για την οικονομική κρίση, αυτή η στιγμή έχει ήδη φτάσει.
Η δημοσκόπηση που οργανώθηκε -με πρωτοβουλία της ελληνικής πλευράς- σε συνεργασία με πανεπιστήμια της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ιρλανδίας, σε δείγμα 1.040 αντρών και γυναικών 18 ετών και άνω, δείχνει ότι η ελληνική κοινωνία είναι στα όριά της. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, το 89,9%, νιώθει θυμό, αγανάκτηση και οργή. Ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων, το 67,7%, ταπείνωση, ενοχή, φόβο, άγχος, απογοήτευση, θλίψη, ανημποριά, ματαίωση. Δηλαδή, όλα όσα αισθάνεται όποιος υφίσταται μια απώλεια. Είναι συγκλονιστικό: βιώνουμε ως κοινωνία ένα βαθύ πένθος. Όμως το πιο σοκαριστικό απ' όλα είναι ότι, παρόλο που είμαστε σοβαρά τραυματισμένοι, πρέπει να αναμετρηθούμε εκτός των άλλων με μια απίστευτη ενοχή. Θυμώνω και μόνο στη σκέψη ότι μας έχουν οδηγήσει στο να νιώθουμε συνυπεύθυνοι σε ένα έγκλημα που συντελείται εις βάρος μας. Και δεν είναι μόνο αυτό. Σύμφωνα με την έρευνα, μόνο το 35,6% των πολιτών νιώθει αλληλεγγύη, εμπιστοσύνη, αισιοδοξία, αγωνιστικότητα, ενώ το 47,2% έχει ταμπουρωθεί παραιτημένο και απογοητευμένο στον εαυτό του, χωρίς να νοιάζεται ουσιαστικά για ό,τι συμβαίνει έξω από την πόρτα του. Δεν ξέρω τι είναι πιο τρομακτικό: το τεράστιο ποσοστό αδιαφορίας ή η στροφή σε ακραίες αντιδράσεις και η βία την οποία επιδοκιμάζει η πλειοψηφία; Αναλυτικά: Το 30,4% των πολιτών επικροτεί τις επιθέσεις με αυγά και γιαούρτια εναντίον πολιτικών, το 21,2% τη χειροδικία, ενώ το 17,1% συμφωνεί με τον εμπρησμό των αυτοκινήτων τους. Πόσοι όμως θα έπαιρναν μέρος σε τέτοιες αντιδράσεις;
Σε επιθέσεις με αυγά και γιαούρτια παραδέχεται ότι θα συμμετείχε το 26,8%.
Το 16,1% ομολογεί ότι θα χτυπούσε πολιτικά πρόσωπα, ενώ το 12,5% ότι θα έβαζε φωτιά σε αυτοκίνητα βουλευτών και υπουργών. Εμπρηστικό μηχανισμό θα τοποθετούσε το 5%, ενώ το 5,1% δηλώνει ότι δυνητικά θα εμπλεκόταν σε καταστροφές δημόσιας περιουσίας.
Είναι ανησυχητικό ότι έχει αρχίσει να αλλάζει τόσο η νοοτροπία όσο και η καθημερινότητά μας. Καλλιεργείται ένας εθνικισμός που ποτέ δεν ξέρεις πού μπορεί να οδηγήσει. Όσοι συμμετείχαν στην έρευνα θεωρούν πιο αποτελεσματική (κατά 5,42 σε κλίμακα έως 7) την αγορά μόνο ελληνικών προϊόντων.
Ωστόσο, υπάρχει και κάτι πολύ αισιόδοξο στην έρευνα: Το γεγονός ότι ολοένα και περισσότεροι πολίτες θέλουν να συμμετέχουν σε διαδηλώσεις ενάντια στα μέτρα λιτότητας (5,34 σε κλίμακα έως 7), ενώ αρχίζουν να θεωρούν αποτελεσματικές τις λαϊκές συνελεύσεις στις γειτονιές (4,84 σε κλίμακα έως 7). Οργανώνεται πλέον η κοινωνία στη βάση της. Κι αυτό είναι το πιο σημαντικό. Συνεχίζω να πιστεύω ότι είναι ώριμες οι συνθήκες για τη δημιουργία ενός νέου ΕΑΜ. Στο βιβλίο του Δημοσθένη Παπαχρίστου Αναδρομή στα Γεγονότα 1931-2000 και στο Ρόλο του ΚΚΕ (εκδ. Ελληνικά Γράμματα) περιγράφεται ένα κλίμα στα χρόνια της Κατοχής ίδιο με αυτό που ζούμε. Ο κόσμος τότε, όπως και τώρα, δεν πίστευε στα κόμματα και υπήρχε μια βαθιά απαξίωση των πολιτικών. Γι' αυτόν το λόγο γιγαντώθηκε το ΕΑΜ αστραπιαία. Γιατί οι απλοί άνθρωποι που ζούσαν δύσκολα και υπέφεραν είχαν ανάγκη από ένα φορέα ο οποίος θα αποτελούνταν όχι από διεφθαρμένους και αδίστακτους πολιτικούς, αλλά από τους ίδιους τους πολίτες. Αν δεν ξεκινήσει εδώ και τώρα η Αριστερά ένα καινούριο ΕΑΜ, θα το κάνει ο κόσμος μόνος του. Το «κίνημα της πατάτας» που πολλοί χλευάζουν αυτό δείχνει. Ότι έχει αρχίσει πλέον ο θυμός να γίνεται δημιουργικός. Και η κοινωνία ψάχνει τρόπους να αλλάξει αυτό που συμβαίνει. Γιατί κανένας άνθρωπος δεν αντέχει να ζει για πολύ χωρίς να στρέφει το βλέμμα ψηλά.
Φλώρα Τζημάκα
ftzimaka@pegasus.gr
