Α. Η λοίμωξη
Ο ιός HPV έχει πάνω από 200 τύπους, από τους οποίους κάποιοι προκαλούν αθώες δερματικές βλάβες (κονδυλώματα) στην πρωκτογεννητική περιοχή (αιδοίο, περίνεο, πρωκτός) και άλλοι αλλοιώσεις (νεοπλασίες) στα κύτταρα του τραχήλου. Οι πρώτες ανιχνεύονται με την κλινική εξέταση, οι δεύτερες μέσα από μία σειρά εξετάσεων. Όπως εξηγεί ο δρ Θεόδωρος Πανοσκάλτσης, γυναικολόγος-ογκολόγος, γ.γ. της Ελληνικής Εταιρείας Παθολογίας Τραχήλου και Κολποσκόπησης, «με το HPV τεστ βλέπουμε αν μία γυναίκα έχει τον ιό και ποιον τύπο (ογκογόνο ή μη), ενώ με το τεστ Παπ αν έχει δημιουργήσει αλλοίωση στο DNA των κυττάρων του τραχήλου. Εδώ και λίγα χρόνια υπάρχει η νέα εκδοχή thin prep Παπ τεστ, που προσφέρει πάνω από 90% σωστή διάγνωση. Αν αυτό δείξει ότι υπάρχουν προκαρκινικές αλλοιώσεις (CIN), το επόμενο βήμα είναι να τις πιστοποιήσουμε με κολποσκόπηση και βιοψία». Από την άλλη, ο ιός ενδέχεται να προκαλέσει κονδυλώματα και δερματικές αλλοιώσεις, που δεν σχετίζονται με καρκίνο και αντιμετωπίζονται με εφαρμογή φαρμακευτικών σκευασμάτων τοπικά (αλοιφή, υγρό κ.ά.) ή αφαιρούνται χειρουργικά, με λέιζερ, καυτηριασμό ή κρυοθεραπεία. Υψηλής ακρίβειας τεστ (π.χ., thin prep) γίνονται δωρεάν σε κάποια δημόσια νοσοκομεία, όπως Αττικόν, Άγιος Σάββας κ.ά. Το HPV τεστ κοστίζει περίπου € 100.
Β. Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις
Χωρίζονται σε χαμηλού (στάδιο CIN 1) και υψηλού (στάδια CIN 2,3) κινδύνου και συνδέονται με τους ογκογόνους τύπους του ιού. Επειδή στο τεστ Παπ υπάρχει περιθώριο λάθους, συστήνεται κολποσκόπηση και βιοψία σε όλες τις μορφές προκαρκινικής αλλοίωσης. Ο κ. Πανοσκάλτσης παρατηρεί: «Αν μία νέα γυναίκα εμφανίσει χαμηλού βαθμού αλλοίωση (CIN 1), την παρακολουθούμε ανά έξι μήνες με τεστ Παπ και δεν επεμβαίνουμε με κάποια θεραπεία, αφού κατά 50% η βλάβη θα υποχωρήσει. Στην περίπτωση αυτή τη συμβουλεύουμε τι μπορεί να κάνει για να βοηθήσει τον οργανισμό της να αυτοϊαθεί: να τρέφεται σωστά, να κοιμάται αρκετά και να γυμνάζεται, να μην καπνίζει και να χρησιμοποιεί πάντα προφυλακτικό για να αποφύγει επαναμόλυνση. Αν, όμως, με την κολποσκόπηση και τη βιοψία διαπιστώσουμε ότι οι αλλοιώσεις είναι υψηλού βαθμού (CIN 2,3), τις θεραπεύουμε είτε με τη λεγόμενη κωνοειδή εκτομή χειρουργικά (με νυστέρι ή λέιζερ) είτε με λέιζερ, αφαιρώντας μόνο το σημείο που πρέπει, ώστε να μη θέσουμε σε κίνδυνο τη γονιμότητα. Προτιμούμε την πρώτη λύση (χειρουργείο), γιατί μας επιτρέπει να κάνουμε βιοψία και να εξετάσουμε τη βλάβη».
Γ. Ο καρκίνος
Εφόσον οι προκαρκινικές αλλοιώσεις δεν αντιμετωπιστούν, μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Σύμφωνα με το γυναικολόγο, η σύγχρονη αντιμετώπιση περιλαμβάνει τραχηλεκτομή χωρίς αφαίρεση της μήτρας, ώστε να προστατευτεί η γονιμότητα.
Δ. Τι πρέπει να γνωρίζετε
Ενέσεις προστασίας
Σήμερα τα δύο επίμαχα εμβόλια Cervarix και Gardasil γίνονται για την πρόληψη του HPV σε κορίτσια από 12 έως 26 ετών δωρεάν. Τα παραπάνω μπορούν επίσης να γίνουν και σε γυναίκες μέχρι 45 ετών (το κόστος των τριών δόσεων ανέρχεται στα € 500). Ειδικότερα, το Cervarix προστατεύει από τους πέντε συχνότερους ογκογόνους τύπους (16, 18, 31, 33, 45) και το Gardasil από τους ογκογόνους 16, 18, 31 και τους τύπους 6 και 11, που προκαλούν τα κονδυλώματα. «Αυτό που φαίνεται είναι ότι είναι 100% αποτελεσματικά και ασφαλή και ότι μπορούν να προστατεύσουν τη γυναίκα που δεν έχει μολυνθεί με τους τύπους αυτούς. Σύμφωνα με τα καινούρια δεδομένα, τα εμβόλια παρέχουν προστασία σε μεγάλο βαθμό και από αρκετούς άλλους τύπους του ιού με παρεμφερές DNA. Προς το παρόν μένει να αποδειχθεί αν θα χρειαστεί αναμνηστική δόση», επισημαίνει ο κ. Πανοσκάλτσης.
Πώς μεταδίδεται;
Η λοίμωξη μεταδίδεται με πολλούς τύπους επαφής. Όπως αποκαλύπτει ο Πέτρος Καρακίτσος, αναπληρωτής καθηγητής Κυτταρολογίας στην ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής στο εργαστήριο Διαγνωστικής Κυτταρολογίας στο νοσοκομείο Αττικόν, «ο ιός προσβάλλει τα επιθήλια που βρίσκονται στα δάχτυλα, στον τράχηλο, στον κόλπο, το λάρυγγα, τον πρωκτό, γι' αυτό και αλλοιώσεις από τύπους του ιού ανιχνεύονται και εκεί». Σε επιστημονική εργασία με θέμα την πρωκτική HPV λοίμωξη επισημάνθηκε ότι οι γυναίκες που έχουν τέτοιου είδους επαφή πρέπει να κάνουν διερεύνηση στην περιοχή (μέσω λήψης κυττάρων, όπως στο τεστ Παπ).
Το προφυλακτικό προστατεύει 100%;
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα κλινικής μελέτης, η οποία δημοσιεύτηκε στο Gynecologic Oncology, το προφυλακτικό εμποδίζει σημαντικά τη μετάδοση του ιού, αλλά όχι 100%. Όπως παρατηρεί ο κ. Καρακίτσος, που συμμετείχε στη συγκεκριμένη έρευνα, «η εργασία αναφέρεται σε γυναίκες που υποβλήθηκαν σε θεραπεία CIN, στην οποία ο κίνδυνος επαναμόλυνσης είναι μεγαλύτερος. Η χρήση προφυλακτικού μειώνει κατά 60% τον κίνδυνο μετάδοσης. Αυτό συμβαίνει επειδή κατά τη σεξουαλική πράξη δεν υπάρχει μόνο η είσοδος του πέους στον κόλπο, αλλά και επαφή, όπως για παράδειγμα με τα δάχτυλα».
