Είναι φυσιολογικό. Σε περιόδους κρίσης και αβεβαιότητας όπως αυτή που ζούμε εξαιτίας της πανδημίας η ικανότητα του να παραμένουμε επικεντρωμένοι μειώνεται. Και δεν είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς γιατί συμβαίνει αυτό. Το 2020 έχει εξελιχτεί σε ένα έτος που έχει φέρει μεγάλες και πρωτόγνωρες αλλαγές. Μέσα σε λίγους μήνες έχουμε αναγκαστεί να αλλάξουμε τρόπο ζωής. Έχουμε αλλάξει σχεδόν τον τρόπο που κάνουμε το οτιδήποτε. Συμπεριφερόμαστε διαφορετικά ακόμα και όταν κλείνουμε την πόρτα πίσω μας κάθε φορά που γυρνάμε σπίτι μετά τη δουλειά προσπαθώντας να υιοθετήσουμε μια νέα ρουτίνα. Όλες αυτές οι αλλαγές εκτός του ότι μας δυσκολεύουν την καθημερινότητα δημιουργούν έντονα συναισθήματα. Ο φόβος, η αγωνία, το άγχος, η αβεβαιότητα που προκύπτουν μάς κοστίζει σε συγκέντρωση. Το επιβεβαιώνουν και οι ειδικοί ψυχικής υγείας οι οποίοι έχουν διαπιστώσει ότι μέσα σε αυτή την περίοδο μας είναι πιο δύσκολο να παραμείνουμε επικεντρωμένοι σε οτιδήποτε. Για να μάθουμε περισσότερα μιλήσαμε με την ψυχοθεραπεύτρια, coach, ιδρύτρια του Mindfulness Institute και πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια στο Mindfulness από την ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου της Μασσαχουσέτης, Όλγα Παπατριανταφύλλου.
Ο τυφώνας των αλλαγών που έχει προκαλέσει η πανδημία πόσο και πώς έχει επηρεάσει την ψυχολογία μας;
Όλοι μας μέσα σε λίγους μήνες έχουμε αλλάξει τρόπο ζωής και εργασίας. Οι γιατροί και το υγειονομικό προσωπικό μάχεται καθημερινά σε έναν αγώνα χωρίς τέλος, οι ευάλωτες ομάδες που βίωναν κάποια ασθένεια πριν την πανδημία τώρα νιώθουν επιπλέον άγχος και φόβο. Τα παιδιά έχουν χάσει τη «σειρά» τους και τη δομή που τους παρείχε το σχολείο και έχουν τις δικές τους ανησυχίες και φόβους. Οι ηλικιωμένοι έχουν απομονωθεί για την υγεία τους και μπορεί να μην βλέπουν πια τόσο συχνά τα αγαπημένα τους παιδιά και εγγόνια. Όλα αυτά συν η οικονομική, πολιτική και εργασιακή αστάθεια θέτουν τη νοητική και συναισθηματική μας κατάσταση σε κίνδυνο.
Πολλοί από εμάς έχουμε βιώσει όλη την παλέτα των συναισθημάτων κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών: ανησυχία, φόβο, θλίψη, θυμό, χαρά, ευγνωμοσύνη. Όλα αυτά αποτελούν τροχοπέδη από το να παραμείνουμε επικεντρωμένοι σε οτιδήποτε.
Αυτό είναι φυσιολογικό; Είναι μια άμυνα του οργανισμού απέναντι σε όλη αυτή την ένταση;
Ναι, είναι φυσιολογικό. Όταν βρισκόμαστε κάτω από μεγάλο στρες, η περιοχή του εγκεφάλου μας που είναι υπεύθυνη για τη λήψη αποφάσεων, τη στρατηγική σκέψη, την προσοχή, κλείνει. Κάτω από μεγάλο στρες το μυαλό μας κολλάει και κάπως έτσι ξεκινάει μια αλυσιδωτή αντίδραση. Ο φόβος αρχίζει και περιορίζει το οπτικό μας πεδίο και είναι δύσκολο να δούμε καθαρά και με ανοιχτό μυαλό ώστε να δούμε τις όποιες δυνατότητες ή ευκαιρίες μπορεί να υπάρχουν. Καθώς η οπτική μας συρρικνώνεται η τάση μας να συνδεθούμε με τους γύρω μας αποδυναμώνεται.
Υπάρχει τρόπος να αντιδράσουμε;
Ο τρόπος για να ανταπεξέλθουμε σε όλο αυτό είναι να χτίσουμε την ψυχική και νοητική μας ανθεκτικότητα μέσα από την προσοχή. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει να μπορούμε να διαχειριζόμαστε το νου και τις σκέψεις μας.
Γιατί όμως είναι τόσο σημαντική η προσοχή;
Η προσοχή είναι σαν πυξίδα. Είναι αυτή που μας δίνει τη δυνατότητα να αντιλαμβανόμαστε τον έξω κόσμο, τις σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας τις πράξεις μας. Είναι μια δύναμη που μας σταθεροποιεί, μας δείχνει συνεχώς πού θέλουμε να πάμε, μας προστατεύει από τους περισπασμούς και μας οδηγεί σε μεγαλύτερη ηρεμία, παραγωγικότητα και δημιουργία. Αν δεν μπορούμε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας κάπου, τότε δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Δεν μπορούμε να διαβάσουμε, να παρακολουθήσουμε μια συνομιλία, να εργαστούμε, να δουλέψουμε, να αλλάξουμε ή να βρούμε τις σωστές λύσεις.
Γιατί είναι τόσο εύθραυστη;
Έρευνες δείχνουν ότι το 47% του χρόνου δεν είμαστε «παρόντες». Αν το σκεφτούμε αυτό σημαίνει ότι τη μισή ζωή μας βρισκόμαστε στον αυτόματο πιλότο. To σώμα μας είναι σε ένα μέρος και ο νους μας ταξιδεύει αλλού. Δεν συντονίζονται εύκολα ο νους με το σώμα μας. Ο νους μας συνεχώς αποσπάται και πηδάει από το ένα πράγμα στο άλλο. Διαβάζουμε ένα mail και σταματάμε για να κοιτάξουμε το κινητό μας. Μιλάμε με κάποιον και κοιτάμε αλλού γιατί ξαφνικά κάτι άλλο τράβηξε την προσοχή μας. Με αυτό τον τρόπο όμως γινόμαστε ευάλωτοι στο stress, αφού διαρκώς αφήνουμε θέματα να «αιωρούνται». Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να καλλιεργήσουμε τη συνειδητή προσοχή μας.
Γιατί περισσότερο από ποτέ την έχουμε ανάγκη αυτές τις ημέρες της πανδημίας;
Ενώ η διατήρηση της προσοχής είναι σημαντική κάτω από κανονικές συνθήκες, γίνεται επιτακτική ανάγκη σε περιόδους κρίσης όπως αυτή που ζούμε αυτή την περίοδο. Ιδιαίτερα αν οι κρίσεις παραμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι απαραίτητο να μπορούμε να διατηρούμε την προσοχή μας στα σημαντικά και να έχουμε όσο το δυνατόν περισσότερη καθαρότητα νου. Η ποιότητα της καθημερινότητάς μας εξαρτάται από το πώς διαχειριζόμαστε και πώς διαθέτουμε αυτό τον σημαντικό και περιορισμένο πόρο: τη συνειδητή προσοχή. Ο εγκέφαλός μας παίρνει το σχήμα του από αυτό που προσέχει περισσότερο. Όσο πιο πολύ προσέχουμε κάτι, τόσο ισχυρότερα νευρωνικά δίκτυα δημιουργούνται μέσα στον εγκέφαλο μας. Έτσι διαμορφώνονται οι συνήθειες.
Για παράδειγμα, αν συνέχεια βάζουμε την προσοχή μας σε αυτό που μας ενοχλεί, σε αυτό που δεν έχουμε, στο τι δεν κάνουμε καλά, στο πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα στη ζωή μας, και βιώνουμε συνέχεια αρνητικά συναισθήματα, τότε διανύουμε και ενισχύουμε αυτό το μονοπάτι στον εγκέφαλό μας δηλαδή αυτά τα συγκεκριμένα νευρωνικά δίκτυα.
Από την άλλη πλευρά, αν επικεντρωθούμε σε κάποια καλά πράγματα, που έχουμε στη ζωή μας, στις ικανότητές μας, τότε δημιουργούμε τελείως διαφορετικά νευρωνικά μονοπάτια και μας ανοίγονται νέοι ορίζοντες.
Άρα, η προσοχή μας είναι όχι μόνο περιορισμένη αλλά και εξαιρετικά επιλεκτική.
Με ποιον τρόπο μπορούμε να το επιτύχουμε αυτό;
Μπορούμε να εξασκήσουμε την προσοχή μας μέσα από την πρακτική της ενσυνειδητότητας, αυτό που απλά ονομάζουμε διαλογισμό. Η ενσυνειδητότητα (mindfulness), μπορεί να προσφέρει ένα χρήσιμο τρόπο για να ανταπεξέλθετε στις συνεχόμενες αλλαγές. Έρευνες από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Forest δηλώνουν ότι ο διαλογισμος αύξησε την προσοχή των ενηλίκων μετά από μόλις 4 ημέρες.
Στις έρευνές της, η νευροεπιστήμονας Jha Amishi, έδειξε ότι όσοι κάνουν εξάσκηση στην ενσυνειδητότητα, η προσοχή τους παραμένει σταθερή κάτω από έντονο στρες και όσο περισσότερο εξασκούνται τόσο η προσοχή τους βελτιώνεται ακόμη και όταν βρίσκονται κάτω από μεγάλη πίεση.
Παράλληλα, κάθε φορά που κάνουμε διαλογισμό επιτρέπουμε στο σώμα μας να επικεντρωθεί στην αποκατάσταση όλων των απαραίτητων κυττάρων και ενζύμων που χρειαζόμαστε για να βοηθήσουμε στην καλή ανοσοποιητική τους λειτουργία.
Τέλος έρευνες δείχνουν ότι όσοι ολοκλήρωσαν το πρόγραμμα Mindfulness Based Stress Reduction (το πρόγραμμα με τις περισσότερες επιστημονικές μελέτες στον κόσμο) παρατηρήθηκαν δομικές και λειτουργικές αλλαγές στον εγκέφαλό τους.
Η εξάσκηση της προσοχής αυτή την περίοδο της ζωής μας, δίνει τη δυνατότητα να διατηρούμε την προσοχή και την επικέντρωσή μας αυξάνει τις πιθανότητες να είμαστε περισσότερο ήρεμοι και να νιώθουμε περισσότερο βέβαιοι μέσα στην αβεβαιότητα.
Μπορείτε να μας δώσετε μια μικρή γεύση από μια πρακτική διαλογισμού που θα μας βοηθήσει αυτή την περίοδο;
Mπορώ να σας δώσω 2 γρήγορες ασκήσεις που μπορείτε να τις χρησιμοποιήσετε οπουδήποτε και οποτεδήποτε νιώθετε ότι ο νους σας είναι κουρασμένος και αισθάνεστε ένταση. Με μόλις ένα λεπτό μπορείτε να επαναφέρετε την προσοχή σας και την ενέργειά σας. Εγώ προσωπικά ονομάζω αυτές τις στιγμές «σταγόνες ενέργειας»
Παρατήρηση ευχάριστης αίσθησης: Αφιερώστε μισό λεπτό ή περισσότερο αν θέλετε, και βρείτε μια ευχάριστη αίσθηση που είναι ήδη παρούσα στο σώμα σας (συνειδητά ή ασυνείδητα). Ίσως να είναι μια ήρεμη αναπνοή, ίσως μια ευχάριστη ζεστασιά σε κάποιο σημείο του σώματος ή μια αίσθηση ζωτικότητα ή ζωντάνιας.
Αν υπάρχουν σκέψεις και συναισθήματα δυσφορικά παραμερίστε τα για λίγο και επικεντρωθείτε μόνο στην ευχάριστη αίσθηση.
Μείνετε μαζί της και διερευνήστε την λίγο. Με τι μοιάζει;
Αν το μυαλό σας περιπλανηθεί μακριά από την αίσθηση, μαλακά φέρτε το πίσω στην αίσθηση.
Επιτρέψτε για λίγο σε αυτή την αίσθηση να σας πλημμυρίσει και να σας δώσει ενέργεια.
Ένα λεπτό φροντίδας: Κλείστε τα μάτια σας για λίγο παίρνοντας 3 βαθιές αναπνοές.
Ρωτήστε τον εαυτό σας:
«Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος τώρα να προσέξω τον εαυτό μου;»
………………………………………………………………………………………………………..
«Τι είναι αυτό που χρειάζεται το σώμα μου τώρα;”
…………………………………………………………………………………………………
Αφήστε 1 λεπτό για να αναδυθούν οι απαντήσεις από μέσα σας
Μπορεί να χρειάζεται να τεντωθείτε για λίγο, ή να πάρετε μερικές βαθιές αναπνοές ή να σηκωθείτε από το γραφείο σας και να περπατήσετε για λίγο ή ίσως χρειάζεστε ένα ποτήρι νερό.
Αν θέλετε μπορείτε να τις σημειώσετε κάπου και να ανατρέξετε σε αυτές.
Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για το mindfulness μπείτε στο mindfulnessinstitute.gr
