Σε πρόσφατο συνέδριο ανακοινώθηκε από μια ομάδα Σουηδών γιατρών η πρώτη γέννηση μωρού από γυναίκα που είχε κάνει μεταμόσχευση μήτρας. Όλοι εκφράζουμε το θαυμασμό μας γι' αυτό το επίτευγμα.
Πιστεύω ότι απαιτείται πολύ σκληρή δουλειά και αφοσίωση για να φτάσει κάποιος στο σημείο να μεταμοσχεύσει μια μήτρα σε μια γυναίκα που γεννήθηκε χωρίς αυτή και να επιτύχει τη γέννηση ενός παιδιού.
Ωστόσο μέχρι στιγμής εννέα γυναίκες έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση μήτρας. Από αυτές έχουν γίνει τρεις γεννήσεις νεογνών εν ζωή, ενώ κάποιες κυήσεις βρίσκονται σε εξέλιξη, σύμφωνα πάντα με τα λεγόμενα του δρα Mats Brännström, MD, ιθύνοντα ιατρού από το Πανεπιστήμιο της Σουηδίας Γκέτεμποργκ.
Τελικά, ακόμη και όταν η διαδικασία θα γίνεται με μεθόδους ακόμα πιο προηγμένες τεχνολογικά, προβλέπεται ότι θα ακολουθείται μόνο για μια μικρή ομάδα γυναικών, κυρίως για όσες έχουν γεννηθεί χωρίς μήτρα. Αυτό συμβαίνει μόνο σε περίπου 1 ανά 5.000 περιπτώσεις γυναικών στις ΗΠΑ. Όμως, σύμφωνα με το CDC, περίπου 7,4 εκατομμύρια γυναίκες στις ΗΠΑ, ηλικίας μεταξύ 15 και 44 ετών, αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας. Υπάρχουν, λοιπόν, άλλες λύσεις γι' αυτές και ποιες;
Κρυοσυντήρηση των ωοθηκών
Το βιολογικό ρολόι μιας γυναίκας επηρεάζει κυρίως τις ωοθήκες της, όχι τη μήτρα της. Η μεταμοσχευμένη μήτρα στη Σουηδία προήλθε από μία γυναίκα 61 ετών! Σήμερα υπάρχει τρόπος να συντηρηθούν οι ωοθήκες (ή τουλάχιστον μέρος αυτών): η κατάψυξη. Η καταλληλότερη περίοδος είναι η ηλικία αιχμής της γονιμότητας, δηλαδή τα 30 χρόνια περίπου. Στη συνέχεια αυτές μπορούν να αποψυχθούν και να τεθούν ξανά σε λειτουργία, όταν η γυναίκα θα είναι έτοιμη να αποκτήσει παιδί.
Η κρυοσυντήρηση (πάγωμα) του ιστού των ωοθηκών γίνεται σε «λωρίδες» ιστού από την ωοθήκη μιας γυναίκας –ή μερικές φορές μια ολόκληρη ωοθήκη–, οι οποίες αφαιρούνται χειρουργικά, διατηρούνται στην κατάψυξη και στη συνέχεια μεταμοσχεύονται την κατάλληλη στιγμή.
Μέχρι στιγμής έχουν γεννηθεί παγκοσμίως περίπου 30 μωρά με την κατάψυξη ωοθηκικού ιστού. Πολλές από αυτές τις εγκυμοσύνες έχουν πραγματοποιηθεί σε γυναίκες που είχαν διαγνωστεί με καρκίνο και οι οποίες κατέψυξαν τον ιστό πριν υποβληθούν σε χημειοθεραπείες ή ακτινοβολίες που θα μπορούσαν να βλάψουν τη γονιμότητά τους. Η κατάψυξη ωοθηκικού ιστού λειτουργεί σχετικά καλά, αλλά σύμφωνα με την ASRM (Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής) η μέθοδος βρίσκεται ακόμα σε πειραματικό στάδιο.
Κατάψυξη ωαρίων: Κάνει τη διαφορά
Για τη μέση γυναίκα που έρχεται αντιμέτωπη με το βιολογικό της ρολόι, η εξέλιξη στην υπόθεση της γονιμότητας που είναι πιο πιθανό να κάνει τη διαφορά είναι η κατάψυξη ωαρίων. Για χρόνια η συγκεκριμένη διαδικασία βρισκόταν επίσης σε πειραματικό στάδιο. Οι γιατροί μπορούσαν να συλλέξουν τα ωάρια, να τα γονιμοποιήσουν με το σπέρμα του συντρόφου και να καταψύξουν το έμβρυο με μεγάλη πιθανότητα επιτυχίας. Όμως η κατάψυξη των ωαρίων ήταν μια αρκετά δύσκολη υπόθεση για πολύ καιρό. Για ποιο λόγο; Γιατί το ωάριο αποτελείται κυρίως από νερό, και όταν κάποιος το καταψύχει μπορεί να προκύψουν «ρωγμές» –βλάβη στα χρωμοσώματα– κατά την κατάψυξη ή την απόψυξη. Μια νεότερη όμως μέθοδος κατάψυξης ωαρίων, με ψύξη σε πολύ υψηλές ταχύτητες, γνωστή ως vitrification-υαλοποίηση, έλυσε οριστικά το πρόβλημα. Μέχρι σήμερα έχουν γεννηθεί περισσότερα από 2.000 υγιή μωρά με τη μέθοδο της κατάψυξης ωαρίων. Το 2012 η Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής ανακοίνωσε ότι η διαδικασία δεν βρίσκεται πλέον σε πειραματικό στάδιο.
Η κατάψυξη ωαρίων είναι ένα μεταβατικό στάδιο για τις γυναίκες. Τους επιτρέπει να αποθηκεύουν τα ωάριά τους και να διατηρούν τη γονιμότητά τους χωρίς να ανησυχούν για το «δότη σπέρματος», ούτε να χρειάζεται να δεσμευτούν για το αν θέλουν να αποκτήσουν παιδιά με το σύντροφο που έχουν τη δεδομένη στιγμή.
Αν πρόκειται μια γυναίκα να καταψύξει τα ωάριά της θα μπορέσει να πάρει μεγαλύτερο αριθμό υγιών ωαρίων αν το κάνει πριν από την ηλικία των 35.
Το φθινόπωρο του 2014 μάλιστα η Apple και το Facebook προκάλεσαν σάλο όταν ανακοίνωσαν πως θα καλύψουν την κατάψυξη ωαρίων προς όφελος των γυναικών υπαλλήλων τους. Προτού σπεύσει κάποια να καταψύξει τα ωάριά της στην ηλικία των 30, πρέπει να κάνει προηγουμένως τον απαραίτητο έλεγχο, σε συνεργασία με τον ειδικό γυναικολόγο. Προς το παρόν δεν είναι ακόμη δυνατό να ελεγχθούν τα κατεψυγμένα ωάρια για το αν είναι χρωμοσωμικά φυσιολογικά. Τα έμβρυα μπορούν να ελεγχθούν, αλλά τα ωάρια όχι.
Κατάψυξη όλων των εμβρύων
Η κατάψυξη των εμβρύων εν τω μεταξύ αποδεικνύεται μια αποτελεσματική τεχνική για την επίτευξη επιτυχούς εγκυμοσύνης σε ορισμένες από τις χιλιάδες γυναίκες που υποβάλλονται κάθε χρόνο σε θεραπείες εξωσωματικής γονιμοποίησης. Για να είναι επιτυχής μια εγκυμοσύνη θα πρέπει να εξασφαλιστεί η «σωστή λειτουργία» του ενδομητρίου κατά την εμφύτευση του εμβρύου. Κάποιες φορές, όμως, μετά την ολοκλήρωση της εξωσωματικής γονιμοποίησης, μια γυναίκα εμφανίζει πολύ υψηλά επίπεδα ορμονών στο σώμα της με αποτέλεσμα η μήτρα να μην είναι τόσο «φιλική». Όλο και περισσότερες γυναίκες μετά από έναν κύκλο εξωσωματικής γονιμοποίησης παράγουν έμβρυα τα οποία καταψύχονται, και ένα μήνα αργότερα γίνεται η εμφύτευση των εμβρύων, όταν οι ορμόνες τους βρίσκονται ξανά σε φυσιολογικά επίπεδα. Όταν ακολουθούμε την «κατάψυξη όλων των εμβρύων» βλέπουμε καλύτερα αποτελέσματα στην εμφύτευση αλλά και στην έκβαση της εγκυμοσύνης αποφεύγοντας τις πολύδυμες κυήσεις.
Αυτό που δεν έχει αλλάξει και ίσως δεν αλλάξει ποτέ είναι το γεγονός ότι η γονιμότητα της γυναίκας μειώνεται, ιδίως μετά την ηλικία των 30. Μια γυναίκα γεννιέται με ένα συγκεκριμένο αριθμό ωαρίων και μέχρι τώρα δεν έχει ανακαλυφθεί καμία τεχνολογία που να δημιουργεί νέα.
Τι βλέπουμε στο μέλλον: Ωάρια και σπέρματοζωάρια από το δοκιμαστικό σωλήνα;
Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ στην Αγγλία ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι για πρώτη φορά θα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργούν αρχέγονα γεννητικά κύτταρα –τα αρχέγονα κύτταρα τα οποία τελικά γίνονται σπερματοζωάρια και ωάρια– απευθείας από ανθρώπινα κύτταρα του δέρματος, σε εργαστηριακό περιβάλλον (η έρευνα παρουσιάστηκε στο περιοδικό CELL). Η τεχνική αυτή υπολογίζεται ότι θα είναι έτοιμη για δημοσιοποίηση σε τουλάχιστον 10 έτη από σήμερα. Ωστόσο πρόκειται για ένα σημαντικό πρώτο βήμα της επιστήμης προς την κατεύθυνση της δημιουργίας πλήρως ώριμων κυττάρων σε δοκιμαστικό σωλήνα, κάτι που μπορεί μια μέρα να επιτρέψει στα υπογόνιμα ζευγάρια, τα οποία δεν μπορούν να παράγουν σπερματοζωάρια και ωάρια, να αποκτούν δικά τους παιδιά.
Info: Κωνσταντίνος Κωσταράς, μαιευτήρας-γυναικολόγος, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, ιατρός Τμήματος Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής ΙΑΣΩ, www.kostaras.gr, Facebook.com/Κωνσταντίνος Κωσταράς
