Της Αλεξίας Σβώλου
Μετά την καταιγιστική πρόοδο που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στον πρώιµο καρκίνο του µαστού, η επιστήµη βάζει στόχο να καταπολεµήσει και τους προχωρηµένους και µεταστατικούς όγκους, χαρίζοντας ελπίδα σε εκατοµµύρια γυναίκες που µέχρι πρόσφατα θεωρούνταν οι «άτυχες» µεταξύ των ασθενών. Η µάχη µε τον καρκίνο του µαστού, όπως και µε κάθε καρκίνο, κερδίζεται βήµα βήµα, όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρίας Ευάγγελος Φιλόπουλος, προσθέτοντας πως κάτω από τον όρο «καρκίνος» κρύβονται περισσότερα από 200 διαφορετικά νοσήµατα, µε κάθε υποτύπο να είναι µια διαφορετική ασθένεια. Το µεγαλύτερο success story στην ογκολογία γράφεται εδώ και 20 χρόνια στον καρκίνο του µαστού, το πιο διαδεδοµένο ογκολογικό νόσηµα στον γυναικείο πληθυσµό, αλλά αυτή η πρόοδος για σειρά ετών αφορούσε κυρίως πρώιµους όγκους. Όµως δεν ανήκουν όλα τα περιστατικά σε αυτή την κατηγορία. Το 30% των ασθενών, µετά την πρώτη µάχη, βρίσκονται αντιµέτωπες µε προχωρηµένο ή µεταστατικό καρκίνο και ο πόλεµος ξεκινά από την αρχή.
Το νεο οπλοστασιο
Σε αυτό τον πόλεµο, η επιστήµη απαντά µε δύο καινούριες θεραπείες που, χάρη στη σύζευξη ενός χηµειοθεραπευτικού φαρµάκου µε ένα µονοκλωνικό αντίσωµα, η χηµειοθεραπεία στοχεύει απευθείας στα καρκινικά κύτταρα, αφήνοντας ανέπαφους τους περιφερειακούς ιστούς. «Με τις δύο νέες θεραπείες διοχετεύουµε τη χηµειοθεραπεία στους καρκινικούς όγκους µε αποτέλεσµα να µειώνεται πολύ η τοξικότητά της για τον οργανισµό», εξηγεί ο δρ Σάνου Μοντί, παθολόγος-ογκολόγος στο διάσηµο Memorial Sloan Kettering Αντικαρκινικό Κέντρο της Νέας Υόρκης. Το µονοκλωνικό αντίσωµα µεταφέρει το χηµειοθεραπευτικό σκεύασµα στα καρκινικά κύτταρα. Εκεί, ένας υποδοχέας αναγνωρίζει το µονοκλωνικό αντίσωµα, το βάζει µέσα στο καρκινικό κύτταρο µαζί µε το συζευγµένο χηµειοθεραπευτικό φάρµακο, το οποίο απελευθερώνεται µέσα στο καρκινικό κύτταρο, όπως εξηγεί ο ειδικός. Η πρώτη από τις δύο νέας γενιάς θεραπείες αφορά το all star αντικαρκινικό φάρµακο τραστουζουµάµπη σε µια νέα συζευγµένη εκδοχή (trastuzumab deruxtecan), που σταµατά την εξέλιξη του καρκίνου για διπλάσιο χρονικό διάστηµα σε σύγκριση µε την απλή χηµειοθεραπεία, σε ασθενείς µε προχωρηµένο καρκίνο του µαστού. Ο δρ Σάνου Μοντί ήταν µεταξύ των επικεφαλής γιατρών της κλινικής µελέτης που διεξήχθη (και) στο Memorial Sloan Kettering Αντικαρκινικό Κέντρο, στην Αµερικανική Μητρόπολη.
Η δεύτερη νέα θεραπεία (sacituzumab govitecan) παρόµοιας δοµής (δηλαδή ένα µονοκλωνικό αντίσωµα συζευγµένο µε έναν χηµειοθεραπευτικό παράγοντα) επίσης πέτυχε παράταση του διαστήµατος της διάµεσης επιβίωσης ελεύθερης νόσου -δηλαδή µεγάλωσε το διάστηµα µέχρι την επόµενη υποτροπή- σε σύγκριση µε την κλασική χηµειοθεραπεία σε συγκεκριµένη οµάδα ασθενών µε προχωρηµένο καρκίνο µαστού. Τα αποτελέσµατα της µελέτης παρουσιάστηκαν στο Αµερικανικό Συνέδριο Κλινικής Ογκολογίας, το περίφηµο ASCO, εκεί που ανακοινώνονται πρώτα όλα τα µεγάλα επιτεύγµατα της Ογκολογίας. Το ASCO πραγµατοποιήθηκε µέσα στο καλοκαίρι στο Σικάγο. Και οι δύο θεραπείες έχουν λάβει έγκριση από τον Αµερικανικό Οργανισµό Τροφίµων και Φαρµάκων (FDA) για την αντιµετώπιση συγκεκριµένων µορφών προχωρηµένου καρκίνου του µαστού, µε τις νέες µελέτες να δείχνουν ότι τελικά µπορούν να επωφεληθούν ακόµα περισσότερες ασθενείς, όπως εξηγεί η ιατρική διευθύντρια του ASCO Τζούλι Γκράλοου. Η πρώτη θεραπεία που στηρίζεται στην τραστουζουµάµπη είναι ήδη εγκεκριµένη σε περισσότερες από 40 χώρες για τη θεραπεία ενήλικων ασθενών µε Her2 θετικό καρκίνο µαστού. Οι ασθενείς αυτές εκφράζουν στα καρκινικά κύτταρα (έχουν στην επιφάνειά τους) τους υποδοχείς HER2. O HER2 είναι µια πρωτεΐνη που προάγει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων και στατιστικά ένα στα πέντε από αυτά (το 20% ) περιέχει ένα επιπλέον αντίγραφο του γονιδίου που κωδικοποιεί τη σύνθεση της HER2 πρωτεΐνης, µε αποτέλεσµα αυτά τα καρκινικά κύτταρα να γίνονται πιο επιθετικά. Στην περίπτωση της πρώτης θεραπείας, το µονοκλωνικό αντίσωµα trastuzumab κατευθύνει τον χηµειοθεραπευτικό παράγοντα στους HER2 υποδοχείς, γεγονός που το καθιστά εξαιρετικά αποτελεσµατικό στους HER2 θετικούς καρκίνους µαστού, όπως επισηµαίνει ο δρ Μοντί. Πρόσθετες έρευνες έδειξαν ότι η θεραπεία είναι αποτελεσµατική και σε εκείνους τους όγκους που εκφράζουν χαµηλότερα επίπεδα της πρωτεΐνης-υποδοχέα HER2. Να πώς επιτυγχάνεται αυτό: Όταν το φάρµακο απελευθερωθεί στα καρκινικά κύτταρα-στόχους (αυτά που έχουν τον υποδοχέα HER2 στο εξωτερικό τους), µπορεί µετά να περάσει µέσα από την κυτταρική µεµβράνη και να διεισδύσει σε γειτονικά καρκινικά κύτταρα τα οποία δεν εκφράζουν την πρωτεΐνη HER2.
Για να αποδείξουν τη θεωρία τους, οι επιστήµονες διεξήγαγαν κλινική µελέτη µε 557 ασθενείς από κέντρα σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Ασία που είχαν καρκίνο µαστού µε χαµηλή έκφραση HER2 ή ήταν ανεγχείρητος ή είχε εξαπλωθεί σε άλλα όργανα. Οι ασθενείς είχαν ήδη υποβληθεί σε χηµειοθεραπεία για έναν ή δύο κύκλους και η µελέτη έδειξε ότι η οµάδα που έλαβε τη χηµειοθεραπεία συζευγµένη µε το µονοκλωνικό αντίσωµα τραστουζουµάµπη είχε µεγαλύτερο προσδόκιµο επιβίωσης, που έφτασε τα δύο χρόνια. Όπως επισηµαίνει ο δρ Χαλ Μπέρσταϊν, παθολόγος-ογκολόγος στο Αντικαρκινικό Κέντρο Dana Farber της Βοστόνης, πέρα από την παράταση της επιβίωσης κατά τουλάχιστον επτά µήνες, η νέα θεραπεία αποδείχθηκε κατά 53% λιγότερο τοξική µε µία στις δύο ασθενείς να παρουσιάζουν ανεπιθύµητες αντιδράσεις σε σύγκριση µε το αντίστοιχο ποσοστό (67%) στην κλασική χηµειοθεραπεία. Η µείωση της τοξικότητας θα µεταµορφώσει την ογκολογική περίθαλψη, εκτιµούν οι ειδικοί. Βασιζόµενος σε αυτά τα ευρήµατα, ο Αµερικανικός Οργανισµός Φαρµάκων (FDA) έδωσε έγκριση στην πρώτη θεραπεία για χρήση σε καρκίνους µαστού µε χαµηλή έκφραση στους HER2 υποδοχείς, χαρακτηρίζοντάς την «επαναστατική». Για την Ιστορία, τη θεραπεία ανέπτυξε η φαρµακοβιοµηχανία AstraZeneca, που διαθέτει µεγάλη εµπειρία στα µονοκλωνικά αντισώµατα, σε συνεργασία µε µια µικρή βιοτεχνολογική εταιρεία των ΗΠΑ.
Η άλλη θεραπεία χρησιµοποιεί το µονοκλωνικό αντίσωµα sacituzumab για να στοχεύσει καρκινικά κύτταρα που εκφράζουν την πρωτεΐνη Trop-2, η οποία υπάρχει τουλάχιστον στο 90% των καρκίνων του µαστού και της ουροδόχου κύστης. Η θεραπεία αυτή είναι ήδη εγκεκριµένη για τον µεταστατικό τριπλό αρνητικό καρκίνο µαστού, ενώ στη νέα µελέτη οι ερευνητές δοκίµασαν τον συνδυασµό του µονοκλωνικού αντισώµατος µε τη χηµειοθεραπεία σε ασθενείς µε όγκους θετικούς στον υποδοχέα HR και αρνητικούς στον HER2. Σε αυτή την κατηγορία περιλαµβάνεται το 70% των καρκίνων µαστού!
Η µελέτη που οδήγησε στη νέα έγκριση συµπεριέλαβε 543 ασθενείς, οι οποίες είχαν λάβει ορµονοθεραπεία, στοχευµένες θεραπείες και είχαν υποβληθεί σε δύο έως τέσσερις κύκλους χηµειοθεραπείας. Το νέο συζευγµένο φάρµακο αύξησε τη διάµεση επιβίωση κατά 35% σε σχέση µε την κλασική χηµειοθεραπεία, ενώ αυξήθηκε και το ποσοστό των ασθενών που ανταποκρίθηκαν από 22% σε 34%. «Είναι πολύ ελπιδοφόρο να βλέπεις το αποτέλεσµα της νέας θεραπείας σε ασθενείς µε περιορισµένες θεραπευτικές επιλογές», επισηµαίνει η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Χόουπ Ρούγκο, διευθύντρια του τµήµατος για τον Καρκίνο του Μαστού στο Πανεπιστήµιο της Καλιφόρνιας. Η δεύτερη θεραπεία αναπτύχθηκε από τη βιοφαρµακευτική εταιρεία GileadSciences που έχει πολύ ισχυρό οπλοστάσιο θεραπειών για το AIDS και την ηπατίτιδα C. l
Το μήνυμα της πρόληψης με SMS στο κινητό τηλέφωνο!
Μπορεί οι καινοτόμες θεραπείες να φέρνουν την επανάσταση στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού, αλλά η πρόληψη παραμένει το πιο πολύτιμο δώρο που μπορούμε να κάνουμε στον εαυτό μας. Με το νέο πρόγραμμα προ-ασυμπτωματικού ελέγχου που έχει ξεκινήσει να υλοποιείται στη χώρα μας στη μνήμη της Φώφης Γεννηματά, οι γυναίκες ηλικίας 50-69 ετών έχουν ήδη λάβει μήνυμα SMS στο κινητό τους τηλέφωνο για να πραγματοποιήσουν εντελώς δωρεάν ψηφιακή μαστογραφία σε περισσότερες από 1.100 δομές υγείας (δημόσιες και ιδιωτικές) και, αν χρειαστεί, να κάνουν συμπληρωματικά και υπέρηχο μαστού. Η ψηφιακή μαστογραφία πρέπει να διενεργείται ετησίως ειδικά στις ηλικίες έως 70 ετών. Όπως εξηγεί ο καθηγητής Θεραπευτικής Παθολογίας-Ογκολογίας ΕΚΠΑ, Αριστοτέλης Μπάμιας, στον καρκίνο του μαστού η αληθινή πρόληψη γίνεται με την έγκαιρη διάγνωση, δηλαδή με τον εντοπισμό του όγκου όταν είναι ακόμα μικροσκοπικός σε διάμετρο. Αληθινή πρόληψη στον καρκίνο, με την έννοια ότι προλαμβάνουμε την εμφάνισή του, γίνεται μόνο στις περιπτώσεις που υπάρχει κληρονομικότητα, δηλαδή στο 5% όλων των περιστατικών καρκίνου του μαστού. Στον κληρονομικό καρκίνο γίνονται εγκαίρως σε νεαρή ηλικία ειδικές γενετικές εξετάσεις, τα DNA tests, ώστε να εντοπιστούν τα γονίδια BrCa 1 και BrCa 2, που ευθύνονται για τον καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών και να χαραχθεί εγκαίρως η θεραπευτική στρατηγική.
Φωτογράφος: Τhomas Watson
Styling: Deborah Dutrain
