H υγιεινή διατροφή μας αφορά ανεξαρτήτου ηλικίας και φύλου. Τα τελευταία χρόνια εκδηλώσεις σε όλο το κόσμο διοργανώνονται με κύριο θέμα την υγιεινή διατροφή, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων έχει θεσπίσει την 16η Οκτωβρίου ως την Παγκόσμια ημέρα διατροφής. Η σωστή διατροφή πέρα από το γεγονός που είναι παράγοντας και προϋπόθεση καλής υγείας, μας εξασφαλίζει ενέργεια, ευεξία, συμβάλλει στην καλή μας διάθεση και μακροπρόθεσμα δίνει μακροζωία. Μιλήσαμε με τον Γεώργιο Μπόσκου, Χημικό Τροφίμων, Αναπληρωτή Καθηγητή στη Σχολή Επιστημών Υγεία & Αγωγής του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, και Πρόεδρο της Κριτικής Επιτροπής της Healthy Diet Awards για τη σημασία της υγιεινής διατροφής και για την αξία του υγιεινού τροφίμου.
Ποια είναι τα στοιχεία μιας διατροφής που εξασφαλίζει καλή υγεία;
Αυτό κυριολεκτικά είναι ένα αιώνιο ερώτημα το οποίο απαιτεί την αδιάκοπη έρευνα στο χώρο της επιστήμης των τροφίμων και της διατροφής. Οι απαιτήσεις για την υγεία αλλάζουν από εποχή σε εποχή και δημιουργούν ρεύματα, ή και επαναστάσεις εάν θέλετε. Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο υγιεινά ήταν τα γαλακτοκομικά, αλλά και τα κρέατα, γιατί ο κόσμος τα είχε στερηθεί μαζί με τα διατροφικά οφέλη τους. Ήταν η “λευκή” επανάσταση. Στη δεκαετία του 70 εμφανίστηκε η “πράσινη επανάσταση” για την κατανάλωση περισσότερων λαχανικών που θα αντισταθμίζει τα αρνητικά οφέλη από την προηγούμενη επανάσταση. Ταυτόχρονα είχαμε και τη “λαδοκίτρινη επανάσταση” για την κατανάλωση σπορελαίων. Στις αρχές τις νέας χιλιετίας εμφανίστηκε η “πολύχρωμη επανάσταση” για την κατανάλωση τροφίμων από όλες τις ομάδες. Παρακλάδι αυτής ήταν και η “chaumons επανάσταση” για την κατανάλωση του σολομού. Επίσης εμφανίστηκε και η “λαδοπράσινη επανάσταση” για την κατανάλωση ελαιολάδου, κάτι που το υποστηρίζω πάρα πολύ. Οι δίαιτες αυξημένης πρόληψης πρωτεϊνών, οι οποίες είναι αμφιβόλου επιστημονικής τεκμηρίωσης, θα έλεγα ότι είναι μια “νέα λευκή επανάσταση”. Σήμερα πιστεύω ότι ζούμε στην “κόκκινη” και “πικρή” επανάσταση γιατί η σύγχρονη έρευνα για τα φυσικά αντιοξειδωτικά μας υπέδειξε ότι αυτά βρίσκονται στο κόκκινο ή στο πικρό μέρος από φρούτα, λαχανικά και καρπούς.
Πώς θα περιγράφατε ένα υγιεινό τρόφιμο;
Το υγιεινό τρόφιμο είναι σαν ένα νόμισμα με δύο όψεις. Από τη μια υγιεινό είναι ένα τρόφιμο το οποίο δε θα βλάψει άμεσα την υγείας μας από τροφογενείς κινδύνους, όπως παθογόνα βακτήρια, ανεπιθύμητες χημικές ουσίες, ξένα αντικείμενα ή αλλεργιογόνα. Από την άλλη πλευρά υγιεινό είναι ένα τρόφιμο που προάγει την υγεία μας με την κατάλληλη παροχή ενέργειας (θερμίδες) σε συνδυασμό με την πρόσληψη μακρο- και μκρο- θρεπτικών συστατικών. Τελευταία στην δεύτερη όψη του νομίσματος μας έχουν απασχολήσει και άλλα συστατικά των τροφίμων που είναι βιοδραστικά όπως οι πολυφαινόλες, οι ανθοκυάνες, οι φυτοστερόλες, οι γλυκάνες, οι ολιγοσακχαρίτες και οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί. Ένα υγιεινό τρόφιμο, όπως κι ένα νόμισμα, πρέπει να είναι καλό και από την “κεφαλή” και τα “γράμματα”, δηλαδή είναι ασφαλές και έχει διατροφική αξία.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη συζήτηση για τα επεξεργασμένα τρόφιμα και τον αποκλεισμό τους από το διατροφικό μας πρόγραμμα. Πιστεύετε ότι αυτή η ένταση αντιπροσωπεύει το μέγεθος του προβλήματος;
Ο σύγχρονος καταναλωτής ενώ είναι ενημερωμένος για όλες τις τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο των τηλεπικοινωνιών, της πληροφορικής και των οχημάτων αλλά δε γνωρίζει τις εξελίξεις στο χώρο της τεχνολογίας τροφίμων, που είναι πραγματικά σπουδαίες. Η έρευνα στη επιστήμη και τεχνολογία τροφίμων ακολούθησε όλες τις καταναλωτικές τάσεις για τρόφιμα που θα έχουν πιο φιλική επεξεργασία είτε στην διατήρηση της διατροφική αξίας, είτε ακόμα στην προαγωγή της διατροφική αξίας με βιοδραστικά συστατικά. Τα τελευταία 30 χρόνια έχουν αναπτυχθεί φιλικές τεχνολογίες, οι οποίες ονομάστηκαν τεχνολογίες ήσσονος επεξεργασίας (minor processing), όπως οι ήπιες μικροβιακές ζυμώσεις, η συσκευασία με φιλικά αέρια (οξυγόνο, άζωτο και διοξείδιο του άνθρακα), η υδραυλική πίεση, η μικροδιήθηση, η ήπια θέρμανση και άλλες. Οι τεχνολογίες αυτές, σε συνδυασμό με τις τεχνολογίες στη διακίνηση προϊόντων υπό ψύξη και στα συστήματα ιχνηλασιμότητας, οδήγησαν στην απομάκρυνση άλλων τεχνικών όπως η χρήση συντηρητικών ή η παρατεταμένη θέρμανση. Δε θα μπορούσε να λειτουργήσει η εφοδιαστική αλυσίδα στα αστικά κέντρα και το διεθνές εμπόριο εάν δεν υπήρχαν σοβαρές τεχνολογικές εξελίξεις στην τεχνολογία τροφίμων.
Ο σύγχρονος Έλληνας έχει αλλάξει τις διατροφικές του συνήθειες, προς το πιο υγιεινό, λόγω της COVID-19; (ο ιός είναι o SARS-CoV-2 και η ασθένεια που προκαλεί είναι η COVID-19)
Το εύχομαι, είναι μια μεγάλη ευκαιρία, αλλά να είναι προσεκτικός σε αυτά που διαβάζει ή του λένε. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν τρόφιμα που να μας προστατεύουν από την λοιμώξεις, όπως πολλοί διατυμπανίζουν στο διαδίκτυο. Η ίωση δε θεραπεύεται ούτε προλαμβάνεται με τη διατροφή. Ένα διαιτολόγιο που συνδυάζει την ποικιλία και το μέτρο (το υπογραμμίζω αυτό, είναι χρυσός κανόνας), μπορεί να βοηθήσει τον οργανισμό μας να μην εμφανίσει έντονα συμπτώματα. Και όταν θα τα εμφανίσει θα μπορέσει να ξεπεράσει την ασθένεια πιο ήπια. Η αλλαγή στη διατροφή πρέπει να είναι για αυτόν τον ίδιο, γιατί εφόσον περιορίζει τις κοινωνικές δραστηριότητες του είναι ευκαιρία να ασχοληθεί πιο συστηματικά με τη διατροφή του, που άλλες φορές την είχε παραμελημένη. Τι καλύτερο λοιπόν από το να αδράξουμε την ευκαιρία να εφαρμόσουμε τη Μεσογειακή Διατροφή αφού τις περισσότερε ημέρες της εβδομάδας τρώμε και ζούμε σε ένα σταθερό περιβάλλον. Τα πιο σημαντικά στοιχεία της μεσογειακής διατροφής είναι στα θεμέλια της, πριν ακόμα αρχίσουν οι αναφορές σε τρόφιμα και μερίδες, κάτι που όλοι τα γνωρίζουν λίγο ή πολύ. Η Μεσογειακή Διατροφή περιλαμβάνει και σημαντικές έννοιες όπως συντροφικότητα, επαρκής ανάπαυση, μαγειρικές δραστηριότητες, ποικιλία-εποχικότητα, και παραδοσιακά προϊόντα. Είναι κάτι παραπάνω από ένα διαιτολόγιο αλλά ένας τρόπος ζωής που προάγει την κοινωνία την οικονομία και την παράδοση.
Πως θα εκπαιδεύσουμε σήμερα τις οικογένειες αλλά και τους νέους για πιο υγιεινές -ποιοτικές διατροφικές επιλογές;
Με 4 διαφορετικούς τρόπους:
α) Να απομακρύνουμε τις γιαγιάδες από τη διατροφή των παιδιών. Μπορεί να ακούγετε σκληρό και ριζοσπαστικό αλλά είναι αποδεδειγμένο ότι τα διατροφικά πρότυπα στα τέλη του περασμένου αιώνα δεν ήταν από τα καλύτερα.
β) Να ακούμε μόνο όσους είναι αποδεδειγμένα επιστήμονες των τροφίμων και της διατροφής και όχι τους ψευδοεπιστήμονες που λυμαίνονται στο διαδίκτυο. Στο χώρο της διατροφής υπάρχουν γενικευμένοι κανόνες αλλά όχι και ιδιαίτερα αιρετικοί κανόνες όπως κάποιοι ισχυρίζονται. Στη διαιτολογία πάλι η προσέγγιση πρέπει να είναι προσωπική, δεν υπάρχουν γενικευμένες δίαιτες. Το τρίπτυχο “σκέψου, τσέκαρε, γνώρισε” θα σε βοηθήσει να προστατευτείς. Σκέψου γιατί κάποιος προβάλλεται ως “ειδικός” στο διαδίκτυο, τι προβάλει, τι πουλάει, τι θέλει να κερδίσει. Τσέκαρε το βιογραφικό του, δεν χρειάζεται να είναι μεγάλο με πολλούς τίτλους (που μπορεί να μην τους έχει), αρκεί όμως να έχει αναγνωρισμένο πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και πρακτική εμπειρία σε εφαρμοσμένα πεδία, όχι σε δήθεν καινοτομίες. Γνώρισε τον από κοντά, γιατί η εξ αποστάσεως γνωριμία μπορεί να έχει δώσει λανθασμένες εντυπώσεις.
γ) Να ενισχυθεί η εκπαίδευση στη διατροφή και τα τρόφιμα στο δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο. Με σύγχρονο υλικό και όχι ξεπερασμένο που αναφέρεται σε έννοιες και θεωρίες που έχουν αναδιατυπωθεί ή απομυθοποιηθεί. Εδώ πρέπει σημειώσω ότι πρέπει να επανέλθουν οι ώρες διδασκαλίας της Χημείας εκεί που ήταν παλιά. Η Χημεία είναι η επιστήμη θεμέλιο στην κατανόηση δυο πολύ σημαντικών θεμάτων της εποχής μας: διατροφή και περιβάλλον.
δ) Να εμπλέξουμε παιδιά, εφήβους και νέους όσο γίνεται περισσότερο στην παρασκευή του φαγητού τους. Να γίνει το φαγητό δημιουργική απασχόληση και πεδίο προβληματισμού
Η καινοτομία στα τρόφιμα μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα μεταξύ των εταιρειών;
Η καινοτομία ήταν πάντοτε ένα εργαλείο επιβίωσης στην ανταγωνιστικότητα. Και φυσικά η καινοτομία είναι εξ ορισμού μοχλός ανάπτυξης. Κάθε εταιρία που σέβεται το εαυτό της έχει ένα τμήμα έρευνας και ανάπτυξης. Υπάρχουν σοβαρές εταιρίες που δεν έχουν δικά τους καταναλωτικά προϊόντα αλλά σχεδιάζουν τα προϊόντα για άλλες εταιρίες. Ο σχεδιασμός νέων προϊόντων διδάσκεται πια και στις σχολές επιστήμης τροφίμων και διατροφής. Μπορεί η μία στις δέκα νέες ιδέες μόνο να βρίσκει το δρόμο της τελικά στη αγορά των τροφίμων. Τα δύο από τρία νέα προϊόντα στην αγορά έχουν βραχύ βίο αλλά το τρίτο θα επικρατήσει και εάν επιβιώσει για 2 δεκαετίες μπορεί να θεωρηθεί και κλασσικό.
Τα Healthy Diet Awards μπορούν να επηρεάσουν την βιομηχανία τροφίμων ώστε να δημιουργήσουν ακόμη περισσότερα υγιεινά τρόφιμα;
Ως πρόεδρος της επιτροπής αξιολόγησης αυτό επιθυμώ. Όχι μόνο να βραβεύσουμε τη συνετή και συνεπή προσπάθεια αλλά να δημιουργήσουμε κίνητρα για περισσότερη δημιουργικότητα στον τομέα των τροφίμων και διατροφής. Μπορεί ο χρόνος που πέρασε από τα περσινά βραβεία να μην ήταν αρκετός, και η επιδημία της covid-19 να δημιούργησε πολλά εμπόδια, αλλά πιστεύω ότι τα λαμπρά παραδείγματα θα αναδειχθούν και ότι θα εμφανιστούν και νέα που θα έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Info: Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν όλες τις σχετικές πληροφορίες στο https://www.healthydietawards.gr/ και να υποβάλουν τις υποψηφιότητές τους έως τις 9 Νοεμβρίου 2020.
