Εσείς έχετε κάνει ποτέ… digital detox challenge, δηλαδή αποχή από τις ηλεκτρονικές συσκευές; Και αν ναι, πόσο αντέξατε να μην μπείτε στο πειρασμό να τσεκάρετε τα likes που προσέλκυσε μια φωτογραφία σας στο Instagram ή να μην απαντήσετε στις 2 το βράδυ κι ενώ λαγοκοιμάστε, με sms; Οι σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι οι ώρες που είμαστε εκτεθειμένοι στο φως αυξάνονται καθώς οι ηλεκτρονικές συσκευές μάς «ακολουθούν» και στο κρεβάτι. Αρκεί το φωτάκι που εκπέμπει το κινητό μας για να αντιληφθούν οι φωτοϋποδοχείς του αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών τη φωτεινή πηγή. Έτσι η έκκριση μελατονίνης, της αντιοξειδωτικής και αντικαρκινικής ορμόνης που παράγεται κυρίως το βράδυ, μειώνεται. Ο ελλιπής και κακής ποιότητας ύπνος και η παρατεταμένη έκθεσή μας στο φως τις νυχτερινές ώρες συνδέονται με εμφάνιση παχυσαρκίας, διαβήτη, καρδιοπάθειας, ακόμα και καρκίνου, ενώ οι νεότερες έρευνες τονίζουν μια ακόμα παράμετρο στις επιπτώσεις της υπερβολικής μας ενασχόλησης με τα κινητά: το πόσο ευάλωτοι γινόμαστε στην εμφάνιση κατάθλιψης, ανησυχίας, αίσθησης μοναξιάς. Πείτε την αλήθεια, δεν έχετε νιώσει έστω και μια φορά άσχημα βλέποντας τις influencers να αλλάζουν διαρκώς ρούχα και να ταξιδεύουν συχνά, κάνοντας κάτι που ζητωκραυγάζουν ότι είναι η… ζωή τους; Αποξενώνεστε από τους άλλους περνώντας ώρες μπροστά στον υπολογιστή, αντί να χτίζετε κοινωνικές επαφές; Οι επιστήμονες μας προτείνουν λύσεις για να πάρουμε τον έλεγχο της ζωής μας στα χέρια μας.
Εθισμένοι στα swipe up
Η νέα μόδα στα spa resorts των διακοπών δεν είναι το δωρεάν wifi, αλλά οι υπηρεσίες unplug: Με το που φτάνουμε στο ξενοδοχείο αφήνουμε τα κινητά στη ρεσεψιόν, ώστε να ηρεμήσουμε χωρίς τίποτε να αποσπά την προσοχή μας. Εξάλλου, η τελευταία ευρωπαϊκή έρευνα που ήρθε στη δημοσιότητα είναι αποκαλυπτική: οι Έλληνες είμαστε οι πιο εθισμένοι στο διαδίκτυο μετά τους Βρετανούς. Όπως αναφέρει η Αναστασία Βλαχογεωργάκη, κοινωνιολόγος-οικογενειακή θεραπεύτρια, υπεύθυνη της μονάδας για την προβληματική χρήση του διαδικτύου σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες του ΚΕΘΕΑ, «εθισμός στο διαδίκτυο είναι η αδυναμία του ατόμου να ελέγξει τη χρήση του διαδικτύου η οποία τελικά μπορεί να προκαλέσει κάποιες δυσκολίες βιο-ψυχολογικές και κοινωνικές στην ακαδημαϊκή, προσωπική ή/και επαγγελματική ζωή. Όμως, για να θεωρήσουμε ότι ένας άνθρωπος έχει προβληματική σχέση με το διαδίκτυο και τις εφαρμογές του κοιτάζουμε την ζωή του ως σύνολο: είναι ισορροπημένη και ο ίδιος αναπτύσσει τις διάφορες πτυχές του εαυτού του ή η σχέση του με την εφαρμογή τον οδηγεί στο να υποβαθμίσει σχέσεις με φίλους, οικογένεια, σχολικές ή ακαδημαϊκές επιδόσεις, σε εγκατάλειψη ενδιαφερόντων, αλλά και αλλαγή συμπεριφοράς όταν είναι εκτός σύνδεσης π.χ. Ευερεθιστότητα; Επίσης εξετάζουμε αν η σχέση του με την τεχνολογία έχει ως αποτέλεσμα υιοθέτηση ανθυγιεινών διατροφικών συνηθειών καθώς και παραμέληση της σωματικής υγιεινής». Επομένως, όπως τονίζει η ειδικός, κριτήριο για να μιλήσουμε για εθισμό δεν είναι οι ώρες που περνάμε διαδικτυακά όσο η σχέση μας με το ίντερνετ. Είναι άλλο πράγμα η ενασχόλησή μας με τον υπολογιστή ή το κινητό να αποτελεί μέρος της εργασίας μας και στην συνέχεια να ανταποκρινόμαστε φυσιολογικά στους άλλους τομείς της ζωής μας και διαφορετικό να αναβάλλουμε τις υποχρεώσεις μας και να αποσυρόμαστε από την πραγματική ζωή.
Όπως προσθέτει η κ. Βλαχογεωργάκη, όπως όλες οι εξαρτήσεις έτσι και η κατάχρηση του διαδικτύου καταστρέφει τις σχέσεις και επιδεινώνει την ποιότητα ζωής: «Δημιουργούνται αλλοιώσεις σε περιοχές του εγκεφάλου που έχουν να κάνουν με την παρόρμηση και την εξάρτηση. Επηρεάζεται η νευροφυσιολογία του εγκεφάλου των παιδιών π.χ. ενεργοποιείται το κομμάτι που ευθύνεται για τις αντανακλαστικές κινήσεις παρά οι περιοχές ζωτικής σημασίας για το συλλογισμό, τη λήψη αποφάσεων, την εκτελεστική προσοχή, το συναίσθημα. Επίσης ελαττώνεται η προσοχή μας, αυξάνεται η συχνότητα κατάθλιψης κ.ά.». Ακόμα μελέτες δείχνουν ότι διαταράσσεται η έκκριση της ντοπαμίνης, ορμόνης που συνδέεται με την ευχαρίστηση, η οποία πλέον αυξάνεται με την λήψη likes ή κάτι καινούριου που μαθαίνουμε όταν κάνουμε swipe up. Ο εγκέφαλός μας λοιπόν εθίζεται να αναζητά νέα πράγματα στο τηλέφωνο που του χαρίζουν ευχαρίστηση, ζώντας σε μια… παράλληλη πραγματικότητα.
Πώς θα κάνω detox;
Η κ. Βλαχογεωργάκη επισημαίνει ότι τα προγράμματα απεξάρτησης από το διαδίκτυο γίνονται στο πλαίσιο της πρόληψης και της έγκαιρης παρέμβασης, έπειτα από αξιολόγηση με ερωτηματολόγια. Η φιλοσοφία είναι όχι η πλήρης αποχή αλλά η επανεκπαίδευσή μας στη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών. Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις που εφαρμόζονται στο ΚΕΘΕΑ δωρεάν είναι ένας συνδυασμός μεθόδων ψυχοθεραπείας που βλέπουν τον άνθρωπο σαν μέλος του συνόλου, δίνουν έμφαση στην προσωπική αλλαγή και εξέλιξη αλλά και την αντιμετώπιση της διαταραχής συμπεριφορών σχετικών με την απώλεια του ελέγχου των παρορμήσεων. Ειδικότερα τα σχετικά προγράμματα είναι τα εξής:
1. Η ψυχοθεραπεία: Όπως αναφέρει η κοινωνιολόγος, ανάμεσα στις επιλογές στο ΚΕΘΕΑ είναι η συστημική προσέγγιση και η γνωστική-συμπεριφοριστική. Στην πρώτη περίπτωση «οι ειδικοί αντιμετωπίζουν το άτομο ως μέλος ενός ευρύτερου συνόλου, γι’ αυτό το πρόβλημα θεωρείται και προσεγγίζεται ως σύμπτωμα μιας δυσλειτουργίας π.χ. της οικογένειας. Στην γνωστική – συμπεριφοριστική προσέγγιση εφαρμόζονται τεχνικές διαχείρισης του χρόνου χρήσης κ.ά.». Ακόμα υπάρχει η επιλογή της οικογενειακής θεραπείας ώστε οι γονείς να μάθουν τεχνικές πρόληψης και χειρισμού του εθισμού του παιδιού τους.
2. Συνέντευξη Κινητοποίησης. Ο θεραπευτής προσπαθεί να ενθαρρύνει το άτομο για αλλαγή μέσα από προσωπική συζήτηση. 3. Ομάδες Αυτοβοήθειας και υποστήριξης. 4. Ατομική συμβουλευτική
5. Εκπαίδευση σε Κοινωνικές & συναισθηματικές δεξιότητες (π.χ. επίλυσης προβλημάτων, διαχείρισης συναισθημάτων, ενδυνάμωση αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης, επικοινωνίας, στοχοθέτησης και επίτευξης στόχων). 6. Εκπαίδευση στην πρόληψη της υποτροπής. 7. Ομάδες σωματικής έκφρασης π.χ. γιόγκα.
Η επιστημονική καθοδήγηση παραμένει σημαντική, αλλά δεν είναι μονόδρομος. Στο βιβλίο της How to break up with your phone (Πώς να Χωρίσεις με το Κινητό σου, εκδ. Ten Speed Press, 2018) η συγγραφέας και δημοσιογράφος Catherine Price προτείνει κάποια tips που μπορούμε να εφαρμόσουμε καθημερινά:
-Αναγνωρίστε τις αιτίες που σας ωθούν στην ενασχόληση με τα social media π.χ. Φταίει το στρες;
-Ξεκινήστε δραστηριότητες που σας αρέσουν!
-Σβήσετε (έστω για μικρό διάστημα) τις εφαρμογές στις οποίες αφιερώνετε πολύ χρόνο.
-Βάλτε στην οθόνη του κινητού κωδικό για να ξεκλειδώνει όταν θέλετε να το χρησιμοποιήσετε και να σκέφτεστε δύο φορές προτού το ανοίξετε.
-Αντικαταστήστε το ξυπνητήρι της συσκευής σας με κανονικό ρολόι στο δωμάτιό σας.
-Επιλέξτε πότε και πού δεν θα έχετε μαζί σας το κινητό, π.χ. ενώ κάνετε σπορ ή κοιμάστε.
Ακόμα κι αν δεν καταφέρουμε όλα τα βήματα της απεξάρτησης, κάνοντας την αρχή θα έχουμε βρεθεί στα μισά του δρόμου…
Info: Προγράμματα απεξάρτησης από το διαδίκτυο προσφέρουν το ΚΕΘΕΑ στην Αθήνα (για εφήβους και νέους ενήλικες, τηλ.: 2109241993), την Κρήτη (για ενήλικες), το νοσοκομείο Παίδων-Αγλαΐα Κυριακού (τηλ.: 2132009000) κ.α.
